Vestfirska fréttablaðið - 07.08.1992, Blaðsíða 3

VESTFIRSKA
FRÉTTABLAÐIÐ L
Föstudagur 7. ágúst 1992
Hafliði Magnússon, listamaður á Bíldudal,
í vidtali við Gísla Hjartarson:
„Þetta eru nú
einu sinni
mín áhugamál44
Hafliða Magnússyni á Bfldudal er margt til lista lagt. Hann skrifar
skáldsögur og söngleiki, yrkir gamanvísur, málar og teiknar, býr til leik-
myndir. Líka hefur Hafliði unnið við kvikmyndagerð og skrifað handrit,
leikstýrt og framleitt kvikmynd sem til er á myndbandi á myndbanda-
leigum.
Hann átti heima í Hergilsey á Breiðafirði til sex ára aldurs og síðan
víða um Arnarfjörð. Seinna þvældist hann um heiminn á togurum og
fragtskipi. Nú hefur hann gaman af því að ferðast sem venjulegur ferða-
maður. Hafliði sá fyrst hross og hunda þegar hann var átta ára gamall.
Hann hefur gott auga fyrir skoplegum atvikum sem gerast í kringum hann
og flestir aðrir taka ekki eftir að séu nokkuð skopleg.
Ritverk Hafliða eru mörg. Bækurnar: Síðasti rauðskinninn, Bíldudals
grænar baunir, Syndugir svaIIarar,Togarasaga með tilbrigðum ogArnar-
fjörður. Söngleikirnir: Sabína, sem Margrét Óskarsdóttir leikstýrði hjá
Litla leikklúbbnum og Saga Jónsdóttir hjá Leikfélagi Akureyrar, Stína
Vóler sem Leikfélagið Baldur á Bfldudal setti upp og kom einnig í
Ríkisútvarpinu, Sólarlandaferðin sem sett var upp af Lf. Baldri, Fjársjóð-
ur Franklínsgreifa, settur upp af Lf. Baldri í leikstjórn Odds Björnssonar,
Gísli Súrsson, settur upp af Menntaskólanum á Isafirði í leikstjórn Mar-
grétar Óskarsdóttur, og einn ósýndur söngleikur sem nefnist Irja, klukk-
an er fjögur! Auk þess hefur Hafliði skrifað fjölda smásagna í blöð og
tímarit, þar af er ein verðlaunasaga, og texta á hljómplötur.
Blaðamaður Vestfirska heimsótti Hafliða og átti með honum góðan
dag yfir kaffibolla. Var margt rætt og gefst lesendum kostur á að kynnast
manninum á bak við listamanninn Hafliða Magnússon í viðtali hér á eftir.
Sá ekki bíl fyrr en ég var átta ára gamall.
Hafliði við eitt af málverkum sínum.
Ég er fæddur í Hergilsey á
Breiðafirði 16. júlí 1935. Faðir
minn var Magnús Einarsson
frá Brekkuvöllum á Barða-
strönd og móðir mín var Bent-
ína Jónsdóttir frá Hvítarhlíð í
Bitrufirði á Ströndum.
Þau voru ábúendur í Her-
gilsey í þríbýli á móti Guð-
mundi á Brjánslæk og Þórði
Benjamínssyni. Við bjuggum
í svokölluðum Efstabæ, sem
stóð lengst húsa í eynni og er
nú nýlega fokinn. Þarna vor-
um við þar til ég varð sex ára
og man nú æði vel eftir stað-
háttum. Ég kom í eyna 28
árum síðar með föður mínum
og bróður og þá varð ég undr-
andi á því hve eyjan er lítil.
Mér fannst hún svo stór á sín-
um tíma. Við vorum að fara á
fuglaveiðar út í eyjar og
stöldruðum aðeins við í Her-
gilsey. Ég hljóp um alla eyna
á örskótshraða. Einn sunnu-
dag þegar ég var lítill fór systir
mín með mér suður á ey og
manni fannst stórkostlegt að
hafa komist svona langt út í
óbyggðirnar. Svo er þetta bara
örstutt fyrir ofan bæinn. Mað-
ur man þetta ekki síður fyrir
það að í mínum uppvexti
klippist svo greinilega á þegar
við flytjum upp á land. Fram
eftir öllum árum var sffellt
verið að tala um veruna í Her-
gilsey á mínu heimili.
Þarna var lifað eins og í
forneskju. Það var bara
lifað á landsins gagni og
gæðum, veiddur selur og hann
súrsaður og allar birgðir not-
aðar á landnámsvísu að heita
mátti. Við gengum á skinn-
skóm þannig að maður stend-
ur í rauninni beggja megin í
tilverunni hvað þetta snertir,
bæði í gamla og nýja tíma-
num. Ég man eftir ungum
manni sem ég kynntist sem að
öfundaði mig óskaplega yfir
að hafa upplifað þetta, allt að
því forneskju. Bíl sá ég ekki
fyrr en átta ára gamall og ekki
hund fyrr heldur, það máttu
ekki vera hundar í eyjunum út
af varpinu. Maður hafði ekk-
ertséð nemaféogfugla. Hross
sá ég ekki fyrr en við fluttumst
að Steinanesi í Amarfirði. Við
vorum dagspart að skoða skít-
inn úr þeim því okkur þóttu
svo merkilegar kúlurnar. Allt
varð nýtt fyrir manni um sjö
ára aldur því þá var maður
bókstaflega að koma inn í ver-
öldina.
Þegar við fluttum að Steina-
nesi, þá tók faðir minn með
sér allt féð úr Hergilsey. Það
hrundi niður úr einhverri óár-
an því það þoldi ekki landbeit-
ina. Við bjuggum bara eitt ái
þar og þá losnaði ábúð í Otra-
dal og við fluttum þangað. Þar
vorum við í eitt ár. í Otradal
var kúabú og seld mjólk til
Bíldudals. Mjólkinni var
skammtað í merkta mjólkur-
brúsa sem hver kaupandi átti
og það var hlutverk okkar
bræðranna að fara með mjólk-
ina úteftir. Óskar bróðir er
tveimur árum eldri en ég. Við
höfðum hest sem Skussi hét,
óskaplega gamall og rólegur,
og á honum reiddum við
mjólkina og dreifðum henni í
húsin á Bíldudal og tókum
tóma brúsa í staðinn. Þetta er
um 5 km leið eða um klukku-
stundar gangur. Annars er
mér ekkert sérstakt minnis-
stætt úr Otradal þegar ég var
krakki.
SAMDI VERÐLAUNA-
SÖGU Á TRAKTORNUM
Við fluttum svo til Bíldudals
í lítið hús sem nú er búið að
rífa og stóð í ytri kanti
þorpsins. Þar vorum við til
1947. Þá tók faðir minn Hóls-
búið sem var þá aðalmjólkur-
búið fyrir Bíldudal. Foreldrar
mínur voru mikið fyrir
búskap. Þau voru ekta bænda-
fólk, eiginlegt aldamótafólk.
Mér aftur á móti leiddist bú-
skapur óskaplega og kvaldist
við mjaltirnar. Allt var mjólk-
að með höndum og mikil
vinna var í kringum kýrnar og
allt búið. Það komu ekki vélar
fyrr en á seinustu árunum sem
við vorum þarna. Sem ung-
lingur á Hólsbúinu átti ég fáar
frístundir. Ég hafði alltaf haft
áhuga fyrir listum og skriftum
og þarna byrjaði ég að grufla
í því. Mér dettur í hug að ég
las eftir Guðmund Böðvars-
son skáld, að hann hefði sagt
að skáldskapargáfan hefði
horfið úr íslensku bændafólki
við komu traktorsins. Það var
nú alveg öfugt hjá mér. Þegar
við fengum traktor gat ég setið
á honum og þar fyrst datt mér
eitthvað í hug. Einn daginn sá
ég að það var verðlaunasam-
keppni í blaði um hver gæti
gert bestu söguna. Ég var að
slá með traktornum og var
kominn með feikna glæpasögu
að kvöldi. Ég skrifaði hana
niður og sendi hana og náði
fyrstu verðlaunum þannig að
ég hrakti nú þessa kenningu.
Blaðið hét Örninn og var gefið
út af prenturum í prentsmiðj-
unni Rún. Það komu aldrei út
nema þrjú eða fjögur tölu-
blöð, en þetta var ansi merki-
legt blað. Verðlaunin voru rit-
safn Jóns Trausta í skinnbandi
og á ég þau enn og þykir mikill
gripur.
ÞURFTIAÐ FÁ SÉR ÞRJÁ
LÉTTA TIL AÐ GETA
LESIÐ TOGARASÖGUNA
Við vorum á Hóli í nokkur
ár. Ég keypti mér harmonikku
og gerðist jassspilari á böllum
fljótlega. Ég var á kafi í því og
las einhver ósköp á þessum
árum um alla hluti. Svo allt í
einu komu nokkrir náungar
sem voru að hóa saman strák-
um á togara á Patreksfirði. Ég
taldi mig nú ekki líklegastan í
það því ég var að drepast í
sjóveiki þegar ég var strákur
út í bátkænum. Ég lét mig
samt hafa það. Ég veit ekki
hvort það var mín ógæfa en
sjóveikin fór af á fyrsta sól-
arhring á togaranum. Ég varð
svo montinn af því að ég ílent-
ist í þessu nokkuð lengi, ella
hefði ég búið í landi og
kannski tekið eitthvað annað
fyrir. Ég var smátíma á Pat-
reksfjarðartogaranum og fór
svo suður til Reykjavíkur og
var þar á togurum töluvert
lengi og seinna meir var ég á
flutningaskipinu Kötlu.
Þegar fór að lfða á þessa
togaratíð þá fór að ganga
óskaplega illa að manna þessi
skip. Launin höfðu orðið á eft-
ir og þarna var alls skonar
lausingjalýður. Ég var orðinn
yfirmaður síðustu árin, báts-
maður og annar stýrimaður
þó ég væri ekki með skólann.
Það voru skrapaðar krár til að
fá mannskap og menn sem
höfðu litlar sektir leystir úr
steininum. Þetta var, sem
maður gæti nú sagt, svolítið
furðulegur lýður en ansi
merkilegur hópur svona. En
það var orðið ansi þreytandi
að standa í þessu. Á einu skipi
sem ég var á voru menn bók-
staflega veiddir um borð með
brennivíni, og svo var látið
reka í hafi meðan menn
drukku. Upp úr þessu skrifaði
ég bók sem ég kallaði Togara-
sögu með tilbrigðum. í henni
eru reyndar teknir saman
nokkuð margir túrar og gerðir
að einum. En þetta er allt
sannleikanum samkvæmt.
Þetta þótti all skuggaleg
frásögn.
Ég fékk áhuga á því að ferð-
ast um útlönd á seinni árum, í
öðruvísi ferðir en þegar maður
sigldi á togurum. Ég kynntist
frænku minni sem bjó í New
York og var gift verkfræðingi
sem sá um hafnarmannvirki
borgarinnar. Ég hugsaði með
mér að ansi væri nú gott að ná
sér í farmiða til New York og
fá að dvelja hjá þeim um tíma.
Best væri að heilla frænkuna
upp úr skónum með því að
senda henni Togarasöguna.
Ég fékk þetta voða skammar-
bréf til baka um að ég dundaði
við að níða niður íslenska
sjómenn. Raunar var sagan
hluti af ævisögu mín sjálfs. Ég
fór aldrei til New York. Ég
sendi bókina íslenskri stúlku
sem ég kynntist í Búlgaríu og
er búsett á Akureyri. Hún
sendi mér bréf til baka og
sagði að hún yrði að vera búin
að fá sér þrjá létta áður en hún
læsi þessa bók. Það var nú síst
að konur skildu þetta en ég
veit að sjómenn hafa haft af-
skaplega gaman af þessu. Nú
er töluvert hringt til mín og
spurt um bókina en hún er
ófáanleg.
KOPARÞJÓFNAÐUR
Á GUÐMUNDI PÉTURS
Ég var á þessum skipum í
allmörg ár og það var náttúr-
lega ýmislegt sem upp kom.
Ýmsu er sagt frá í Togarasög-
unni. Þó má koma með eina
sögu sem ég steinþagði yfir
þar, því ég skammaðist mín
svo mikið fyrir ferðalagið. Þá
hitti ég Einar vin minn alheims
en hann var á Guðmundi Pét-
urs í Bolungarvík. Það vantaði
bátsmann á skipið og það varð
úr að ég slengdi mér þangað.
Við veiddum í siglingar að öllu
leyti. Einhverra hluta vegna
var ekki farið strax út, og skip-
ið var í landi einhverja daga
eftir að ég kom. Við unnum
við að lagfæra veiðarfæri. Eitt
kvöldið lá ég í koju við að lesa
sögubók þegar Einar alheims
og strákur úr Bolungarvík
koma um borð. Þá var safnað
kopar til þess að selja úti.
Strákurinn sagðist vita
um feiknamikla rúllu með raf-
magnsvír úr blýi og kopar á.
Þeir vissu ekki til að vírinn
væri til nokkurra nota. Það var
því ákveðið að fara og hirða af
rúllunni. Þeir báðu mig að fara
með en það var ekki fyrir
frómleika að ég fór ekki með
þeim, heldur var ég svo
spenntur í sögunni og nennti
ómögulega. Svo li'ður og
bíður. Um miðja nótt er hóað
við skipshlið og ég beðinn um
að koma upp til aðstoðar. Þá
voru þeir komnir til baka á
skektu með allan vírinn af rúll-
unni. Vírinn var allur í einni
stórri bendu ofan á skektunni.
Þeir skipuðu mér svo að hjálpa
sér við að hala vírinn ofan í
lest og var það gert. Síðan var
farið á veiðar og vímum kom-
ið fyrir út f stíu.
STUNGIÐ AF MEÐ EINARI
ALHEIMS í ÞÝSKAL ANDI
í lok túrsins var komið inn
til þess að taka kola af bátum.
Þá kemur lögreglan um borð
og heimtar rannsókn, því það
sé búið að stela splunkunýjum
kapli sem átti að fara í endur-
nýjun á raflögnum í Bolungar-
vík. Þetta var óskaplega dýr
kapall. Skipstjórinn bannaði
það því ef skipið yrði stöðvað
þá missti hann af söludegi úti
í Þýskalandi og þetta yrði að
bíða þar til við kæmum heim
aftur.
í Þýskalandi segir Einar al-
heims að ekkert þýði fyrir sig
að fara heim aftur, því hann