Vestfirska fréttablaðið - 03.09.1992, Blaðsíða 6

VESTFIRSKA
| FRÉTTABLAÐIÐ
6 Fimmtudagur 3. september 1992
Ólafur Kristjánsson bæjarstjóri skrifar:
Sameíning sveitarfélaga
Ólafur Kristjánsson bæjarstjóri í Bolungarvík.
Mikið hefur verið rætt um
sameiningu sveitarfélaga á síð-
ustu mánuðum. Rétt er þó að
geta þess til fróðleiks, að um-
ræðan um þau mál er ekki ný
af nálinni.
A árunum um og upp úr
1960 var mikið rætt um sam-
einingarmál á fundum sveit-
arstjórnarmanna, sem m.a.
leiddi til þess, að sérstök nefnd
var skipuð af hálfu þáverandi
félagsmálaráðherra til að
endurskoða skiptingu landsins
í sveitarfélög með það að
markmiði að stækka þau.
I lok ársins 1968 skilaði
nefndin frumvarpi til laga um
sameiningu sveitarfélaga, sem
varð að lögum frá Alþingi í
nokkuð breyttu formi 1970.
Hinn 8. janúar 1991 skipaði
félagsmálaráðherra, frú Jó-
hanna Sigurðardóttir, nefnd
til að gera samræmdar tillögur
um æskilegar breytingar á
skiptingu landsins í sveitarfé-
lög.
Þessi nefnd starfaði ötullega
undir stjórn Sigfúsar Jónsson-
ar, fv. bæjarstjóra á Akureyri.
Haldnir voru fjölmargir fundir
um land allt með sveitarstjórn-
armönnum þar sem gagnleg
skoðanaskipti fóru fram.
í september 1991 skilaði
nefndin áfangaskýrslu um
skiptingu landsins í sveitarfé-
lög, sem jafnframt var greinar-
gerð og tillögugerð. í áfanga-
skýrslunni eru kynntar þrjár
leiðir, sem nefndin taldi koma
til álita varðandi aðgerðir til
eflingar sveitarfélögum.
Hvaða leiðir
er verið að ræða um?
Til að hinn almenni lesandi
geti áttað sig á hver megin-
atriðin eru í nefndri skýrslu vil
ég tilgreina efni þessara
þriggja leiða, sem er:
Leið 1
Að stefna að sameiningu
tveggja til fjögurra nágranna-
sveitarfélaga. Framkvæmd
þeirrar stefnu myndi leiða til
myndunar tiltölulega fjöl-
mennra sveitarfélaga, 500-
1000 íbúa, og sveitarfélögin á
landinu í heild yrðu 60-70 að
tölu.
Leið 2
Að stefna að sameiningu
allra sveitarfélaga innan hér-
aðs eða sýslu í eina stjórnar-
farslega heild. Ný sveitarfélög
myndu með slíkri stefnu ná
yfir mjög stór svæði og hefðu
aðeins í undantekningartilvik-
um færri en 100 íbúa. Sveitar-
félögin yrðu um það bil 25
utan höfuðborgarsvæðisins.
Leið 3
Að léggja ekki til neinar
opinberar aðgerðir, sem
þvinga eða hvetja til samein-
ingar sveitarfélaga, en sam-
starf sveitarfélaga eflt innan
héraðsnefnda eða byggðasam-
laga. Héraðsnefndir yrðu lög-
bundnar sem samstarfsnefndir
sveitarfélaga.
Samþykkt fulltrúaráðsfundar
Sambands íslenskra
sveitarfélaga
Á fulltrúaráðsfundi Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga
sem haldinn var í Reykjavík
23. nóvember 1991 varlýstyfir
stuðningi við hugmyndir um
stækkun og eflingu sveitarfé-
laga með sameiningu þeirra,
sem tæki, eins og kostur er,
mið af leið tvö, sem hér að
ofan hefur verið lýst.
Skiptar skoðanir eru meðal
sveitarstjórnarmanna um leið-
ir, en eitt er víst: Aldrei verður
farin sú leið að öllum líki. Ég
vil þó leyfa mér að álykta sem
svo, að mikill meirihluti sveit-
arstjórnarmanna aðhyllist leið
tvö.
Ný nefnd
1 framhaldi af ályktun full-
trúaráðsfundarins skipaði fé-
lagsmálaráðherra nýja nefnd,
sem skipuð var með svipuðum
hætti og hin fyrri og eiga þing-
flokkarnir allir fulltrúa í þess-
ari nýju nefnd, sem ætlað er
að ljúka störfum fyrir 1. okt-
óber nk.
Hvers vegna breytingar
frá því sem nú er?
En hvers vegna þessi mikla
umræða um breytingu frá nú-
verandi skipan?
Jú, breytt verkaskipting rík-
is og sveitarfélaga, þ.e. flutn-
ingur verkefna frá ríkisvaldinu
yfir til sveitarfélaganna, greið-
ari og öruggari samgöngur en
áður, árið um kring, og ekki
síst breytt viðhorf manna til
samvinnu á sviði atvinnumála,
menningar- og félagsmála,
svo eitthvað sé nefnt, kallar á
umræðu um stærri og sterkari
sveitarfélög svo unnt verði að
takast á hendur þessi auknu
og viðamiklu verkefni.
Sameining sveitarfélaga
á norðanverðum Vestfjörðum
Ríkisstjórnin óskaði eftir
því í bréfi í desembermánuði
1991 við Byggðastofnun, að
gerð verði, í samráði við Fél-
agsmálaráðuneytið og Hér-
aðsnefnd ísafjarðarsýslu, sér-
stök könnun á hagkvæmni
sameiningar sveitarfélaga á
norðanverðum Vestfjörðum.
Tekið var fram að tilefni
þessarar ákvörðunar væru sér-
stakir erfiðleikar í atvinnu-
málum á svæðinu.
Hér er því um að ræða sam-
einingu 12 sveitarfélaga: Þing-
eyrarhrepps, Mýrahrepps,
Mosvallahrepps, Flateyrar-
hrcpps, Suðureyrarhrepps,
Bolungarvíkur, ísafjarðar,
Súðavíkurhrepps, Ögur-
hrepps, Reykjarfjarðar-
hrepps, Nauteyrarhrepps og
Snæfjallahrepps (Sléttuhrcpp-
ur— Grunnavíkurhrepp-
ur??).
Ibúar á þessu svæði voru
6.442 í desember 1991, sem cr
um 66% af öllum íbúum Vest-
fjarða.
Ertu með eða á móti
sameiningu sveitarfélaga?
Til að svara þessari spurn-
ingu verðum við að líta til lið-
inna tíma, meta aðstæður í
dag um leið og reynt er að sjá
fram í tímann, þ.e. sjá kosti
og galla breytinga.
Ég tel að á þessu augnabliki
sé hvorki hægt að neita eða
játa sameiningu og samruna
sveitarfélaga.
Það er svo fjölmargt sem
þarf að íhuga.
Ég vil í þessari stuttu grein
reyna að draga fram atriði sem
rétt er að íhuga og leita svara
við og „geng þar í smiðju"
vinnuplaggs frá 29. apríl, sem
við Héraðsráðsmenn höfum
undir höndum og er í umræðu
og vinnslu hjá fulltrúum
Byggðastofnunar, Félags-
málaráðuneytisins sem og
Héraðsnefndar ísafjarðar-
sýslu.
Jarðgöng
Með tilkomu jarðganga
undir Breiðadals- og Botns-
heiðar gjörbreytast allar að-
stæður, ný viðhorf skapast, og
eðlilegt að við eigum skoðana-
skipti um hvernig við mætum
þessum nýju viðhorfum til
aukinna samskipta og sam-
starfs innan þeirra 12 sveitar-
félaga sem hugað er að sam-
eina.
Rekstrarkostnaður
sveitarfélaga
Ætla má að rekstrar-
kostnaður sveitarfélaganna
ætti að geta orðið minni eftir
sameiningu en fyrir. Eitt sveit-
arfélag með 6.500 íbúa er hag-
kvæmari rekstrareining en 12
minni. Hagkvæmni stærðar-
innar kemur fyrst og fremst
fram í betri nýtingu hvað varð-
ar starfsmannahald í stjórnun
og rekstri, auk betri nýtingar
tækja í eigu sveitarfélaganna.
Sameinað ætti sveitarfélagið
að vera betur í stakk búið að
hagnýta sér þá tækni sem boð-
ið er upp á í dag, t.d. í sam-
bandi við skrifstofuhald og
bókhald.
Það gefur því auga leið, að
allur sparnaður gefur aukið
svigrúm til aukinna fram-
kvæmda og bættrar þjónustu
á ýmsum sviðum.
Samskipti við ríkisvaldið
Sveitarfélögin 12 mynda
sameinuð stærri og öflugr;
heild sem t.d. gagnvart ríkis-
valdinu mun eiga auðveldara
með að koma hagsmunamál-
um sínum til leiðar.
Hér má nefna sem dæmi at-
vinnumál og fjárveitingar af
fjárlögum ríkisins.
Fjárhagur sveitarfélaga
I dag er mikill munur á fjár-
hagslegri stöðu sveitarfélag-
anna tólf.
Tólf aðskilin sveitarfélög
byggja fjárhag sinn hvert um
sig á veikari grunni en samein-
að sveitarfélag. Lítil eða minni
sveitarfélög verða að skera út-
gjöld sín mjög við nögl og geta
ekki veitt sambærilega þjón-
ustu og stærri sveitarfélög
veita, og hljóta því að dragast
aftur úr ef til lengri tíma er
litið.
Ef fjárhagurinn byggir á
traustum grunni sem fæst með
mörgum útsvarsgreiðendum,
er auðveldara að dreifa óvænt-
um útgjöldum. Sameining
sveitarfélaganna ætti að
tryggja stöðugri grunn hvað
varðar íbúafjölda og skatt-
tekjur, og þar með er áætlana-
gerð til lengri tíma raunhæf-
ari.
Hafnasamlag
Miklum fjármunum hefur
verið varið til hafnargerða í
umdæmi Héraðsnefndar Isa-
fjarðarsýslu, og ljóst er að enn
þarf að gera betur bæði hvað
varðar nýbyggingu og viðhald
hafnarmannvirkja.
Telja verður eðlilegt að
samrekstur hafna á svæðinu
leiði til hagsbóta, og sameigin-
leg yfirstjórn hafnanna skapi
möguleika á verkaskiptingu
sem hefur í för með sér betri
nýtingu fjármagns.
Umhverflsmál
Viðamiklar framkvæmdir á
sviði umhverfismála, s.s.
vegna sorphirðumála og frá-
veitumála, eru fyrirsjáanlegar
sem einar af stærstu fram-
kvæmdum sveitarfélaganna á
komandi árum.
Hér sem annars staðar ríður
á að leita hagkvæmustu leiða
til sparnaðar í stofnkostnaði
og rekstri. Vart verður um það
deilt, að hér er um dæmigert
samstarfsverkefni sveitarfé-
laganna að ræða.
Heilbagðismái
Með sameiningu er og eðli-
legt að endurskoða stjórnun
og samstarf á sviði heilbrigðis-
mála, bæði frá faglegu sjónar-
horni séð, sem hinum fjár-
málalegu.
Fræðslumál
Með bættum og öruggum
samgöngum — sem reyndar
eru forsenda þess að rætt sé
um sameiningu sveitarfélaga
— er vel hægt að ímynda sér
að svæðið verði eitt skóla-
svæði.
Sérgreinakennarar gætu
t.d. ráðið sig við fleiri en einn
skóla og samstarf allt og nýting
skóla- og íþróttamannvirkja
verið með betri og auðveldari
hætti en nú er.
Atvinnumál
Ekki er því að leyna, að
staða atvinnufyrirtækja — og
þá einkum og sér í lagi í sjávar-
útvegi — stendur veikum
fótum. Viðurkenna þarf allt
svæðið sem eitt atvinnu- og
markaðssvæði og sýnist mér
aukin samvinna milli atvinnu-
fyrirtækja geta leitt til sam-
runa þeirra og markvissari
vinnubragða í stjórnun, fjár-
festingum og stofnbúnaði.
Þar, sem og hjá sveitarfé-
lögunum, hlýtur að vera hægt
að ná fram aukinni hagræð-
ingu.
Mcnningarmál — íþrótta-
og æskulýösmál
Aukin samskipti á þessum
sviðum hafa margfaldast á
liðnum árum. Ætla verður, að
fjölmennt, sterkt sveitarfélag
sé þess betur umkomið að
styrkja og efla starf á sviði
íþrótta- og æskulýðsmála, en
lítil, fátæk og smá sveitarfé-
lög.
Almennt
Við sameiningu marg-
nefndra tólf sveitarfélaga
koma upp margvísleg vanda-
mál. Hér hef ég t.d. í huga
samruna stéttarfélaga, lífeyr-
issjóða og sjúkrasjóða. Þá
vakna spurningar um starf og
þjónustu Þjóðkirkjunnar, svo
eitthvað sé nefnt, sem og
reyndar fjölmargt fleira sem
vandmeðfarið er.
Lokaorö
Sá þáttur sem íbúarnir meta
hvað mest, er eflaust hversu
auðvelt þeim er að ná sam-
bandi við æðstu stjórn sveitar-
félagsins, og með hvaða hætti
þeir geta komið sjónarmiðum
sínum á framfæri við fulltrúa
sín á hverjum tíma.
Gömul tryggð við ríkjandi
fyrirkomulag er skiljanleg.
Ekki má vanmeta tilfinningar
fólks, sem hefur alist upp og
starfað innan „sinnar sveitar"
og erfitt á að sætta sig við að
mörkun og sjálfstæði síns
byggðarlags verði breytt. Þessi
vitneskja má þó ekki koma í
veg fyrir það, að við hefjum
vitræna umræðu um stöðu
okkar í dag, og það, hvort
nýjar leiðir í samstarfi og sam-
eining sveitarfélaga geti treyst
búsetu og atvinnuöryggi.
Eitt vil ég fullyrða: Gömlum
hrepparíg verður að eyða,
smákóngaleikur tilheyrir lið-
inni tíð. Við Vestfirðingar
verðum að standa mun fastar
og betur saman en við höfum
gert til þessa.
Ég vil endurtaka, að hag-
sæld og atvinnuöryggi íbúanna
verður að setja í öndvegi, bú-
setuskilyrði þurfa að batna og
Flateyri.