Vestfirska fréttablaðið - 17.09.1992, Blaðsíða 9

1 V ESTFIRSKA
Fimmtudagur 17. september(1992 9
| FRÉTTABLAÐIÐ |
—■■■—
Ungir sjálfstæðismenn
á Vestfjörðum!
Fundur um sjávarútvegsmál
Fundur verður haldinn um sjávarútvegsmál laug-
ardaginn 18. september 1992 kl. 16 í Sjálfstæðis-
húsinu á ísafirði. Fundurinn er haldinn í samvinnu
kjördæmissamtaka ungra sjálfstæðismanna á
Vestfjörðum og sjávarútvegsnefndar SUS. Gestur
á fundinum verða Einar K. Guðfinnsson og Einar
Oddur Kristjánsson, sem munu flytja framsögu.
Auk þess mætir Guðlaugur Þór Þórðarson vara-
formaður SUS og formaður málefnanefndar SUS
um sjávarútvegsmál. Mun hann kynna störf
nefndarinnar og málefnaþing SUS í Neskaupstað.
Fundarstjóri er Ásgeir Þór Jónsson.
Allt ungt sjálfstæðisfólk er hvatt til að mæta.
Kjördæmissamtök ungra sjálfstæðismanna
á Vestfjörðum.
Sjávarútvegsnefnd SUS.
BOGOMIL FONT
OG MILLJ ÓN AMÆRIN G ARNIR
verða í Vagninum föstudaginn 18. september
DANSLEIKUR
í Félagsheimilinu á Flateyri 19. september
I sól og suðrœnni sveiflu
1 FUGLAÞÁTTUR y\ Kría
sr. Sigurðar Ægissonar l. mia
Krían er af ættbálki strand-
fugla, en tilheyrir svo þernu-
ættinni, ásamt 42 öðrum teg-
undum. Þernur eru náskyldar
mávum, en eru þó venjulegast
töluvert minni og spengilegri,
með langa og mjóslegna
vængi, klofið stél, veikbyggða
fætur og mjótt nef. Þá er fæðu-
val þernanna einnig sérhæfð-
ara.
Áður fyrr var þernum reynd-
ar skipað í mávaætt, sam-
kvæmt þróunarrökum, enda
sumir litlu mávanna augljós-
lega líkir þessum frænkum
sínum, eins og t.d. hettu-
mávur, dvergmávur, og þernu-
mávur, sem allir eru með dökka
hettu. En nú á tímum eru menn
yfirleitt sammála um, að draga
þernur út úr í sjálfstæða ætt,
enda skilur þarna ýmislegt á
milli.
Til forna (m.a. í lögbókum)
nefndist þessi litli og knái fugl
reyndar þerna, eins og líka
mörg örnefni hér á landi gefa
til kynna (sbr. t.d. Þernuvík við
ísafjarðardjúp), en sú nafngift
gleymdist einhvern tíma á 18.
öld, eða þar um bil, og upp var
tekið núverandi heiti. Trúlega
er þar á ferðinni hljóðlíking eft-
ir gargi fuglsins, „krí-krí“.
Þernuheitið varðveittist áfram
í hinum Norðurlandamálunum
(að finnsku undanskilinni) og
ensku.
Krían er 33-35 sm á lengd,
80-145 g á þyngd, og með 75-
85 sm vænghaf. Hún er dæmi-
gerð þerna að líkamslagi og út-
liti. í sumarbúningi er hún
mestan partinn ljóssteingrá
(dekkst þó á baki, herðum, og
vængjum), en svört á kolli og
aftur á hnakka.
Vangar eru hvítir, og stélið
einnig. Nef og fætur rauð.
Vetrarbúningurinn er að
mestu eins, nema það, að rauð-
ur litur nefs og fóta verður
svartur, og fremri hluti koll-
hettunnar víkur fyrir hvítum
lit.
Krían er hánorræn, verpir um
nyrstu strandir jarðarinnar,
eins og t.d. í Alaska, Kanada, á
Grænlandi, Svalbarða, Frans
Jósefslandi, og meðfram allri
Síberíu. Og hún er líka sunnar,
eða við Eystrasalt, Norðursjó,
Ermarsund, og á Nýfundna-
landi og Nýja Englandi. Út-
breiðslusvæðið hefur þó dreg-
ist eitthvað saman, norður á
bóginn, á síðari árum.
Á Grænlandi er vitað til, að
krían hafi orpið aðeins 720 km
frá Norðurpólnum. Mun eng-
inn fugl annar, að tildrunni
undanskilinni, verpa svo
norðarlega.
Krían á lika annað met, því
hún er talin mesti ferðalangur
dýraríkisins. Að meðaltali
flýgur hún næstum 40.000 km
á ári, á milli búsetusvaéðanna
nyrst og syðst, en hún dvelur
nefnilega á veturna á hafsvæð-
inu umhverfis Suðurheim-
skautslandið, og þá ýmist Atl-
antshafs- eða Kyrrahafsmeg-
in. Er hún þannig á beinu flugi
í 8 af 12 mánuðum ársins. Og
Kría á hreiðri. (Hjálmar R.
Bárdarson: Fuglar íslands.
Reykjavík 1986).
ef við gefum okkur að meðal-
ævi kríunnar sé 25 ár, sem mun
ekki vera fjarri lagi, jafngildir
það flugi að tunglinu og heim
aftur!
Með þessari árlegu ferð sinni
heimskauta á milli, nýtur krían
meiri sólarbirtu en nokkur
önnur lífvera jarðarinnar; eilíf
sól er á varpstöðvum hennar á
norðurhveli, sem og í heim-
kynnunum á suðurhveli á vet-
urna. Það mun samt ekki vera
birtan ein, sem laðar kríuna í
þessar ferðir, heldur auðugt
smádýralíf eða áta heim-
skautshafanna beggja megin.
Annars er aðalfæða kriunnar
smáfiskar (homsfli, sandsíli,
loðna, og smásíld), fiskaseiði
(ufsa-, laxa-, og silungs-),
ýmis svifdýr (m.a. ljósáta), auk
skordýra og orma.
Krían birtist hér á landi
venjulega um mánaðamót
apríl og maí, yfirleitt í smáhóp-
um, og fer undir eins að huga
að varpi og maka. Hún er mjög
algengur varpfugl um land allt.
Aðalvarptíminn er fyrri helm-
ingur júnímánaðar, en tíðarfar
getur þó ráðið miklu í því efni.
Stærstu vörp hennar eru í
grennd við sjó, eins og t.d. í Vík
í Mýrdal, á Hellissandi, við
Máná á Tjörnesi, og í Hrísey á
Eyjafirði. Kríur verpa þó mun
dreifðar en aðrir sjófuglar, og
oft langt frá hafi, eins og t.d.
við Mývatn, og jafnvel í Þjórs-
árverum við Hofsjökul.
Kjörlendið er einkum sjávar-
strendur, en þó kann hún
einnig við sig nærri ám og
vötnum fjarri sjó (allt að 100
km inni í landi í Noregi). Hún
verpir upp af lágum og send-
num fjörum, í hólmum, eða ey-
jum, og þá ýmist í snöggu gras-
lendi, eða mýri. Bæði kynin eru
hávær, einkum um varptím-
ann.
Varpsetrið er hringlaga skiki
umhverfis hreiðurstæðið, og
ver hún það af einurð og hörku.
Sjaldgæft þykir, að minna en 2
m séu á milli kríuhreiðra.
Eggjunum, sem eru venju-
legast 2-3, mosagræn eða
ljósbrún, með svörtum eða
brúnum dílum, er yfirleitt orpið
beint á jörðina, og sinna bæði
foreldri hreiðurstörfunum. Út-
ungun tekur um 3 vikur og eru
ungarnir hreiðurfælnir. Þeir
verða fleygir á u.þ.b. mán-
uði.
Krían verpir oft í sambúð
með öðrum fuglum, eins og t.d.
öndum, gæsum, hettumávum,
lundum, teistum, og vaðfugl-
um, sem þá njóta góðs af því,
hversu árásargjörn hún er
gagnvart óboðnum gestum í
varpi.
Kríuegg hafa löngum verið
talin góð til átu, og hafa kríu-
byggðir af þeim sökum oft farið
illa, og jafnvel eyðilagst gjör-
samlega vegna stöðugrar
tínslu, einkum í grennd við
þéttbýlisstaði. í lögum eru þó
ákvæði, sem heimila aðeins
töku eggja úr fyrsta varpi.
Nytja kríunnar er fyrst lýst í
Ferðabók Eggerts Ólafssonar
og Bjarna Pálssonar (1752-
1757).
Ekki er vitað um stofnstærð
kríunnar á íslandi, en áhtið að
varppörin skipti einhverjum
hundruðum þúsunda. í
stærstu vörpum hafa talist yfir
10.000 hreiður.
Endurheimtur á kríum, sem
merktar hafa verið á íslandi í
gegnum árin, benda til, að þær
haldi sig mest við SV-Afríku á
veturna.
Krían getur orðið býsna
gömul. Mörg dæmi eru um 20
ára fugla og þar um kring; í
þeim hópi er t.d. kría, sem
merkt var sem ungi á Gríms-
stöðum við Mývatn, og náðist
21 ári síðar í Nígeríu, á vestur-
strönd Afríku. En elsti, mérkti
fugl, sem menn þekkja til, náði
því að verða 34 ára gamah.