Vestfirska fréttablaðið - 29.10.1992, Blaðsíða 7

VESTFIRSKA
FRÉTTABLAÐIÐ

29. október 1992
7
Var í skóla veturinn
fyrir ferminguna
Ég gekk í skóla í Hnífsdal
veturinn fyrir ferminguna. Það
var enginn skóli handa hrepp-
num annarstaðar en í Hnífsdal
og okkur var komið fyrir í Búð
í Hnífsdal hjá Sigríði Össurar-
dóttur. Við höfum verið um
þrjátíu börn í bekknum og
kennarinn hét Jósefína Bjama-
dóttir þegar ég var en hann hét
Sæmundur sem var kennarinn
hans Sigurgeirs bróur míns.
Það var alltaf komið inn með
bók sem við lásum í þegar við
byrjuðum á morgnana og svo
vorum við látin setjast niður í
bekkina og þá var okkur hlýtt
yfir það sem við áttum að læra
heima. Það voru biblíusögur og
kverið, það vorum við látin
læra alveg utan að. Kverið sem
við lærðum var hundrað blað-
síður og var kallað Helgakver.
Og svo náttúrlega urðum við að
skrifa og reikna og okkur var
kennd náttúrufræði og landa-
fræði, - ég var nú víst bölvaður
trassi að læra. En við gerðum
okkur þetta allt að góðu, og
okkur var kennd líka smá han-
davinna.
Skipstjórinn keypti
beltið fyrir allt sitt
lausafé
- Hcifðir þú ekki líka
lært handavinnu
heima?
Jú, ég kunni ýmislegt. Ég var
látin hjálpa mömmu minni og
hún kenndi mér undireins að
sauma út. Einu sinni saggði
hún mér það að ég ætti að
sauma belti fyrir hann pabba
minn sem hann gæti notað í
vinnu. Hann var svo oft í vinnu
hjá Ama Jónssyni. Ef að kom
skip með saltfarm eða eitthvað,
þá var það vani að Arni Jóns-
son sendi alltaf inn í Engidal til
pabba míns. Þó fatlaður væri
vildi hann fá hann í vinnu.
Ég saumaði beltið fyrir
hann en mamma mín setti í það
millifóður og hún fóðraði það
og svo fór hún með það út á
ísafjörð og bað Leó söðlasmið
að setja á það ól og sylgju og
það sem þurfti til að hægt væri
að loka því.
En svo fór pabbi minn
svoleiðis að því, að einu sinni
er hann að vinna í saltskipi, þá
fór hann með beltið til að það
gæti hlíft sér í bakinu. Þá sér
skipstjórinn þetta hjá honum,
og það var bara útfallið að hann
var að þangað til hann gat
fengið hjá honum beltið. Hann
lét hann hafa gasalega fallega
peningabuddu með öllu sem
hann átti í. Hvað það var mikið
veit ég ekki en það var eitthvað
af silfurpeningum. Ég fór að
orga þegar hann saggði mér að
hann hebði látið beltið. Þá
sagðist aldrei sauma aftur fyrir
hann belti, því að svo lengi var
ég með þetta og var náttúrlega
oft bara skömmuð og sagt að
koma mér inn til þess að vinna.
Þá hef ég verið á níunda ári.
Móðir mín átti vefstól og
óf falleg efni. Hún óf í allar
rekkvoðir, alltsvo sem að núna
er kallað lök. Og hún óf teppi,
ég á til bót úr smá teppi sem
hún óf með salíons vefnaði sem
kallað var. Ég óf aldrei en
maður prjónaði og ég gat alltaf
bjargað mér við að sauma á
börnin.
Saumaði skyrtur
fyrir Arna kaup-
mann
Þegar ég var sautján ára
gömul fór ég á verkstæði út á
ísafjörð í þrjá mánuði að læra
sauma hjá Málfríði Tómas-
dóttur. Ég man eftir þvt að ég
saumaði skyrtur fyrir kaup-
manninn Arna Jónsson sem
höndlaði í Neðstakaupstað. Ég
man líka eftir því hvernig vóru
pils sem við vorum látnar
sauma, en það er jú best að vera
ekkert að hæla sér. En ég man
það að ég var látin sauma þau.
Þetta vóru sfð pils og á þeim
voru flauelisbönd, á sumum
bara eitt band neðan en á öðrum
tvö og jafnvel upp í þrjú. Og
þetta var sniðið úr flaueli, og þú
getur nærri hvurt ekki hafi þurft
vandvirkni til að koma þessu
fallega fyrir á pilsinu. Ég man
aldrei eftir því að ég þyrfti að
taka það upp.
Það fór þannig að ég þurtti
ekkert að borga fyrir námið en
Málfríður sagði við mig, að ef
að þú hefur tíma í vor fyrir fer-
minguna þá ætla ég að biðja
þig, ef ég sé að ég kemst ekki
yfir það, að hjálpa mér að eiga
við fermingarkjólana.
Habði gott af að
vera vetrarstúlka
Ég var vetrarstúlka hjá Eð-
varð heitnum Asmundssyni og
Sigríði Jónsdóttur. Þau bjuggu
uppi á loftinu í prestshúsinu
sem síðar varð, í Pólgötunni. Þá
var símstöðin í því húsi og
fröken Fjóla var þar með hús-
mæðrafræðslu. Ég átti að gera
öll eldhúsverk og þrífa, en hús-
móðir mín segir við mig:
„Heldurðu að þú vildir nú ekki
hafa býtti við mig, nú skal ég
gera eldhúsverkin fyrir þig ef
að þú hjálpar mér við að spinna
í náttföt handa börnunum." Jú,
jú ég sagði að það væri velko-
mið, ég skyldi gera það, en ég
myndi nú líka vilja vera með í
eldhúsverkunum. Ég gerði
þetta og svo fór hún með það til
Helgu prjónakonu, - maðurinn
hennar var lóðs.
Ég habði gott af því að
vera vetrarstúlka, því að ég
lærði svo margt af henni Sig-
ríði. Hún habði oft kostgang-
ara. Ég man að Guðmundur
Bergsson póstmeistari var svo
oft í fæði hjá henni. Hún bjó til
svo margbreyttan mat, og svo
var oft sem hún tók að sér
bakstur. Þá var komið með til
hennar hveiti í poka og allt sem
þurfti, og hún bakaði fyrir stór-
hátíðar eða ef eitthvað var. Ég
man eftir Þórunni konu Davíðs
Scheving og Kristínu konu
Björns Pálssonar og svo Jó-
hönnu sem var kaupmaður, hún
verslaði beint á móti póst
húsinu. Þetta voru allt fínar
kökur, gyðingakökur og hálf-
mánar og svoleiðis.
Glóðabrauð með
kartöflum
- Hvernig brauð var
bakað á þessurn tíma?
Það var glóðabrauð sem
kallað var. Það var hnoðað og
sett í pott sem var vel smurður
og svo var látinn pappír ofan
yfir og troðið allt í kring. Og
svo var honum hvolft ofan í
glóð og látin eimyrjan ofan á
pottinn svo það bakaðist allt.
Þetta var úti í hlóðum og það
var haldið heitum hióðunum,
alltaf í sólarhring. Þá voru þetta
oft svo fallega rauð brauð. En
svo eftir að maður fékk góða
eldavél þá var þetta bakað í
ofninum bara, í boxum.
Og á haustin þegar verið
var að taka upp kartöflumar, þá
voru teknar með kartöflur ef
þær voru gasalega smáar og
þær saxaðar eða kreistar í
sundur og látið saman við rúg-
mjölið í brauðið. Þá var það
látið í box og látið standa yfir
nótt og ekki látið í ofninn fyrr
en um morguninn. Grös voru
líka stundum notuð í brauð en
það var nú lítið eftir að ég fór
að búa.
Það var ein kona eftir að
ég var orðin fullorðin, Fríða
kona Olafs Kárasonar, þá
spurði hún oft mig: "Ertu hætt
að baka glóðabrauð?"
Hundrað krónur
fyrir ársvist og allt
skótau frítt
- Varstu víðar vinnu-
kona?
Nei, ég var beðin að koma í
vistir, t.d. vildu Magnús
Magnússon kaupmaður og
Helga fá mig í ársvist fyrir
hundrað krónur og allt skótau
frítt. Sigurður Sigurðsson frá
Vigur bað um mig líka og ég
var beðin að sauma fyrir
verslun. En ég varð að hjálpa
pabba mínum og mömmu
heima eftir að uppeldisbræður
mínir fóru hvur fyrir sig að
vinna fyrir sér. En svo
drukknuðu þeir. Það var svo
margur sem fór í sjóinn f gamla
daga. Sigurgeir og Magnús
drukknuðu báðir. Magnús
Björn fórst með Gunnari, skipi
sem gert var út frá Asgeirs-
verslun sama vorið og hann fór
frá pabba og mömmu.
Kristín giftist árið
1916 Jóni Magdal
Efri og Neðri- Engidalur
Jónssyni, en eins og
þegar er komiðfram
voru þau systkinabörn
og alin upp saman að
miklu leyti. Þegar þau
byrjuðu búskap bjó
Guðný amma Kristínar
enn sínu búi í Engidal.
Fyrstu búskapar-
árin var Jón til sjós á
ýmsum bátum og í
Halaveðrinu mikla
var hann á togara.
Börn þeirra Jóns
eru sex. Sigurgeir
bóndi í Engidal er
elstur. Nœst er
Guðný, en hún veiktist
og er nú vistmaður á
Kópavogshœli. Þá er
Jón leigubílstjóri á
Isafirði, Halldórflug-
virki býr í Reykjavík.
Magnúsína á heima í
Engidal ásamt Sigur-
geiri og yngst er
Magðalena sem er
Ijósmóðir á Land-
spítalanum.
- Var ekki erfitt á
þeim tíma að eiga barn
sem átti við andlega
vanheilsu að stríða ?
Það bar svo lítið á því fram
eftir öllum aldri. Hún gat alltaf
fylgt okkur eftir, ef eitthvað var
verið að gera þá gat hún alltaf
verið með. Hún varð heldur
aldrei fyrir ónotum frá öðrum.
Og það ætla ég að biðja
þig fyrir, svo indælar kveðjur til
allra sem hjá mér hafa verið. Ég
var svo lánsöm með alla
unglinga sem hjá mér hafa
verið, að ég held að enginn hafi
verið lánsamari. Við urðum að
fá alltaf unglinga til að hjálpa
okkur og þetta var allt svo
duglegt fólk og var sem eitt
af fjölskyldunni.
Ég vil gera öllum jafnt,
eins þeim sem eru farnir, en ég
skal nefna eitthvað að gamni.
Ég held að af þeim sem hér eru
á ísafirði hafi sá verið fyrstur
Guðmundur Agústsson smiður
og nú er sonur hans búinn að
veraíþrjú sumurhjáSigurgeiri.
Óskar Eggertsson kaupmaður
var hjá okkur og Vignir Jóns-
son. Og Auðunn og Finnur
Magni Finnssynir, Finnur
Magni var hjá okkur í mörg
sumur. Þessi elsku börn voru
öll hjá okkur.
Það vóru þeir
erfíðustu tímar
- Hvað voruð þið
með stórt bú?
Ja það mun alltaf hafa verið
rúmt hundrað fjár, og svo þegar
mest var vorum við með
þrettán, fjórtán kýr, - alveg fullt
fjósið.
En svo minnkaði þetta allt
þegar kom upp taugaveiki og
Vilmundur lét setja okkur í
sóttkví. Það vóru þeir erfiðustu
tímar, þá urðum við að hætta að
selja mjólk og selja allar
kýmar, og þú getur nærri hvurt
það hafi ekki verið erfitt. Allt
varð fólkið að fara í rannsókn
og aldrei gat hann slegið af.
Vilmundur vildi alltaf halda því
fram að taugaveikismitið hefði
komið upp úr jörðinni þegar
grafið var fyrir húsinu okkar
sem byggt var árið 1925. Hann
hélt sig alltaf við það, en þó
fannst aldrei neinn á heimilinu
með taugaveikismit. Maðurinn
minn var sendur á Þorláksmes-
su suður í Reykjavík og þar var
hann látinn vera í þrjá mánuði
í rannsókn.
Og það var aldrei létt neitt
undir, það var alveg sama
hvurnig um það var sótt að fá
þetta eitthvað bætt, það var
aldrei hægt.
Svo var það ekki fyrr en
eftir mörg mörg ár, þá kom
taugaveiki upp á Vöðlum í
Önundarfirði og þá var það
rannsakað og þá kom upp hvur
manneskjan var sem hebði
verið með smitið. En hún hafði
verið á Fossum þegar tauga-
veikin kom upp á ísafirði.
Það var oft erfitt að fara út
á Isafjörð til að láta rannsaka
sig, - en sem betur fór, það var
Guð sem réði. Og þá var það
blessaður Kristján minn
Sveinsson sem leysti okkur úr
prísundinni.
Þá fór maður undireins
aftur að auka við búið, en þegar
við byrjuðum að búa þá var það
alltaf hugsunarhátturinn hjá
okkur, að koma jörðinni í sem
best gagn sem hægt var. Við
byggöuin Iiúmii þai suu þau uu
og það var alltaf verið að hugsa
um að slétta því þá voru komin
verkfæri til þess.
- Finnst þér þá ekki erfitt að
taka því viðhorfi sem ríkir núna
til landbúnaðarins?
Jú og það er erfiðast að
það er alltaf að minnka sem
bóndinn má hafa.
- Að lokum, hefðir þú getað
hugsað þér að eiga annars
konar ævi?
Það var einusinni lagt
mikið að mér að koma til
Ameríku. Þá var hann á fyrsta
ári hann Jón, þá kom móður-
bróðir minn eftir þrjátfu ár frá
Ameríku og hann vildi endilega
fá okkur til að fara vestur. En
það kom aldrei til. Það kom
aldrei til að mig langaði til an-
nars en að hugsa um mitt hei-
mili.
Kristín býður gestum í
kafil á afmælisdaginn, sem er
næsta fimmtudag, þann 5.
nóvember, í matsal sjúkra-
hússins frá kl. 15:00.
Við þökkum henni spjallið
og óskum henni innilega til ha-
Kristín og Jón Magdal
Hústil sölu
Gamla elliheimilið,
Mánagötu 5
Til sölu er fasteignin Mánagata 5 (Gamla
elliheimilið). Húsnæði þetta er timburhús
á tveimur hæðum, byggt 1897, samtals 288
fermetrar að gólffleti og 892 rúmmetrar
auk áfastra viðbygginga. Stór lóð, 745 fer-
metrar. Húsnæðið er laust nú þegar.
Óskað er eftir tilboðum. Áskilinn er réttur
til að taka hvaða tilboði sem er eða hafna
öllum.
Allar frekari upplýsingar eru veittar á bæj-
arskrifstofunum. ísafjarðarkaupstaður 27.
október 1992.
Fjármálastjóri.