Vestfirska fréttablaðið - 12.11.1992, Blaðsíða 10
\ ESTFIRSK^ t
JQ Fimmtudagur 12. nóvember 1992
■
Björn E. Hafberg:
Hvers vegna
leita hugsanir
á saklaust fólk?
Börn eða fullorðnir -
spurning hvað hentar
(seinni hluti)
Eins og fram kom í síðasta pistli mínum
ákvað ég að breyta aðeins um umræðuefni,
með öðrum orðum gerast svo ábyrgðarlaus
að láta mér detta í hug að skrifa um eitt-
hvað annað en efnahagsvanda þjóðarinnar.
Fyrir valinu varð að fjalla aðeins um þá
dularfullu hópa fólks sem ýmist eru kall-
aðir unglingar og/eða táningar. I pistlinum
gerði ég grein fyrir breyttum hlutverkum
unglinganna og helstu viðfangsefnum
þessara ára, og er þá næst komið að því að
fjalla um áhrifavaldana sem ráða mestu um
lífssýn þessa unga fólks sem fyrr en varir
verður fullorðnir einstaklingar sem taka
sínar eigin ákvarðanir.
Margir einstaklingar og öfl berjast um
athygli unglinganna og hver og einn hefur
sín áhrif. Ahrifamestu mótunaraðilamir
eru tvímælalaust fjölskyldan, skólinn,
fjölmiðlar, og ekki síst jafningjahópurinn.
Þrátt fyrir miklar breytingar í þjóðfélaginu
er það í flestum tilfellum fjölskyldan sem
hefur mestu áhrifin fyrstu árin. En hlutverk
annarra fer sífellt vaxandi. I dag hefja böm
skólagöngu yngri en áður tíðkaðist, hlut-
verk skólans hefur breyst mikið undanfar-
in ár og aðrar kröfur eru gerðar til þess sem
fram á að fara í skólanum. Skólinn á ekki
einungis að sjá um fræðslu heldur einnig
eiginlegt uppeldi í víðri merkingu þess
orðs.
Allir hafa þörf fyrir félagsskap og jafn-
ingjahópurinn er mikilvægur þáttur í upp-
vextinum. Jafningjahópurinn verður vett-
vangur þar sem einstaklingurinn lærir að
þroskast og taka tillit til annarra. Gildi
jafningjahópsins nær hámarki á unglings-
árunum og því skiptir miklu fyrir ungling-
inn að falla inn í hópinn. Erfiðar heimilis-
ástæður, t.d. fjárskortur eða óregla, geta
gert unglingum erfitt fyrir við að samlaga
sig hópnum.
Fjölmiðlar hafa gífurleg áhrif á ung-
linginn. Þar birtast fyrirmyndir og h'fsstíll
sem erfitt getur orðið að fylgja eftir, og
auglýsingaflóðið ruglar unglinginn eins og
aðra oft alvarlega í ríminu.
Þarfir unglinganna
Til viðbótar við þær þarfir sem hver og
einn verður að uppfylla til að halda lífi
þurfa unglingar að glíma sérstaklega við
margar nýjar þarfir. Öryggisþörfin er ung-
lingunum gríðarlega mikilvæg. Unglingar
lenda oft í miklum vanda við að fá þessari
þörf fullnægt, m.a. vegna ósamræmis í
reglum og takmörkunum sem honum eru
settar. Þegar heimilisreglurnar eru mjög
tilviljunarkenndar verður unglingurinn ó-
öruggur og hættir að þekkja mörk þess
leyfilega og óleyfilega og lendir því í á-
rekstrum sem kalla á enn meira óöryggi.
Eitthvert þýðingarmesta verkefni ung-
lingsáranna er að tengjast öðru fólki,
eignast félaga og mynda vináttusambönd.
I samskiptum við annað fólk þarf ung-
lingurinn að þroska tilfinningar sínar á
margvíslegan hátt og getur það tekið mikið
á. Því er það unglingnum feikilega mikil-
vægt að geta átt traust samskipti við ein-
hvem fullorðinn þar sem hægt er að leita
ráða. Nokkur hópur lendir jafnan í því að
verða útundan og getur það haft djúpstæð
og alvarleg áhrif ef ekki er reynt að koma
þessum unglingum tímanlega til hjálpar.
Sjálfsvirðing og virðing annarra er öll-
um mikilvæg. Til að takast megi að skapa
sjálfsvirðingu þarf að gefa hverjum og
einum tækifæri á að takast á við verkefni
sem hæfa honum. Því þarf að huga sér-
staklega að því að verkefnin sem ungling-
amir fá til úrlausnar séu þeirn samboðin,
þ.e. hvorki of létt né of þung.
Að lokum má nefna þörfina fyrir h'fs-
fyllingu. Lífsfylling er ekki síst fólgin í því
að hæfileikar einstaklingana fái að njóta
sín. I nútímasamfélögum er ofuráhersla
lögð á hið vitræna. Skólar eru starfræktir
með þennan áherslupunkt að leiðarljósi.
Lítil áhersla er lögð á sköpunargáfu og
listir. Margir unglingar njóta sín ekki í
skólanum |dví honum tekst ekki að koma til
móts við sköpunarþörfina sem er ung-
lingnum svo ákaflega mikilvæg.
Unglingar og fikniefnaneysla
í þessum og síðasta pistli hafa reifaðar
verið lauslega nokkrar hugmyndir um
þroska, þróun og viðfangsefni unglingsár-
anna.
Setn betur fer tekst flestum unglingum
að vinna úr þessum verkefnum á farsælan
hátt og ná sáttum við sjálfan sig. Of margir
ná þó ekki að fóta sig og lenda í kreppu
með líf sitt. Sífellt stærri hópur ungs fólks
verður fíkniefnum að bráð og enginn getur
látið eins og honum komi það ekki við.
Ekki eru menn á eitt sáttir um orsakir
fíkniefnaneyslu, eða til hvaða ráða sé
heppilegast að grípa til að reyna að stemma
stigu við fíkniefnaneyslu eða draga úr
henni.
Hér á landi hafa ekki farið fram kerfis-
bundnar rannsóknir til að kanna sérstak-
lega ástæður fíkniefnaneyslu. Til að afla
slíkra upplýsinga er algengast að kannaður
sé félagslegur bakgrunnur þeirra sem
dvalist hafa á meðferðarstofnunum.
Kannanir í nágrannalöndunum á uppvaxt-
arskilyrðum þeirra sem leita sér aðstoðar
sýna að þeir eiga sér margt sameiginlegt,
s.s. erfiðar heimilisaðstæður. stutta skóla-
göngu, atvinnuleysi og afbrotaferil. En þar
með er ekki öll sagan sögð, því enginn er
öruggur og þó erfiður félagslegur bak-
grunnur einkenni oft þá sem lenda í ó-
göngum vegna fíkniefnaneysiu eru þeir
sem virðast búa við öryggi engu að síður í
verulegri hættu.
Og ef ég á einhver ráð til foreldra, þá
segi ég: Þú skalt gefa þér tíma og aftur tíma
til að hlusta ef unglingurinn þinn þarf að
ræða málin.
Og lesandi góður, ég lofa því að þreyta
þig ekki meira á unglingavandamálum á
næstunni.
Bjöm E. Hafberg.
NÝJAR VESTFIRSKAR ÞJÓÐSÖGUR
Hann Sigurður er veikur
Eins og flestir vita var Sig-
urður Marsellíusson á ísafirði
(Siggi Massa) mikill kvenna-
og gleðimaður á yngri ámm
sínum, þegar hann var laus og
liðugur. Eitt sinn þegar hann
var að læra rennismíði í Iðn-
skólanum á Isafirði hafði hann
einu sinni sem oftar lent á
rekstrarsjón á Uppsölum á
sunnudagskvöldi og náð sér í
kvenmann. Siggi bjó þá í for-
eldrahúsum og hafði hann
kvenmanninn með sér heim í
herbergi sitt. Þegar svo kom að
því að Siggi þurfti að mæta í
skólann snemma á mánudags-
morgni vildi hann ógjaman yf-
irgefa heitt bólið og stúlkuna og
langaði til að kúra hjá henni
fram eftir degi. Hringdi hann þá
út í skóla og svaraði Guðjón
heitinn Kristinsson skólastjóri
í símann. „Hann Sigurður
Marsellíusson er veikur og
kemur ekki í skólann í dag",
sagði Siggi Massa í símann.
„Þakka þér fyrir", sagði Guð-
jón, „en hver er það sem talar?"
„Þetta er hann pabbi", svaraði
Siggi-
—GHj.
Guðmundur Sigurðsson:
Óráð veruleikans
Nokkur orð í tilefni af skrifum Reynis Traustasonar
Miðvikudaginn 4. nóvember
sl. birtist í DV kjallaragrein
eftir Reyni Traustason, titlaðan
stýrimann á Sléttanesi ÍS 808.
I grein sinni kýs Reynir að ráð-
ast með rnjög ómaklegum hætti
að trillusjómönnum. Reynir
segir að krókaleyfiskerfið sé
„ótrúlegur tvískinnungur“.
Betur færi að Reynir liti sér ör-
lítið nær, var hann ekki á
Fiskiþingi að greiða atkvæði
með því að koli yrði færður
undan kvóta, sem að sjálfsögðu
mundi skapa ósamræmi innan
núverandi stýrikerfis og væri
því ekkert annað en tvískinn-
ungur?
„Hjartveikur trillukarl,
hnignandi byggðarlag“
Ef alltaf hefði átt að geta þess
að allir sætu við sama borð í
fiskveiðistjórnuninni er allt
eins líklegt að skip Reynis,
Sléttanesið, væri nú án afla-
heimilda og hefði alltaf verið.
I grein sinni heldur Reynir
uppteknum hætti með aðdrótt-
anir sem teljast verða bæði
ósmekklegar og mddalegar: „I
því kerfi er ekki pláss fyrir
samúð með hjartveikum
trillukarli eða hnignandi
byggðarlagi“. Ekki ætla ég að
dæma um það hvort trillusjó-
menn eru hjartveikari en gerist
og gengur, reyndar er mér það
mjög til efs.
I pólitískum annálum frá
fyrri hluta aldarinnar má finna
orðbragð sem nú er löngu aflagt
og rekst maður ekki lengur í
virðulegum fjölmiðlum á mál-
efnalegar fullyrðingar á borð
við dindilmenni, krypplinga og
fleira í þeim dúr. En nú er þess
háttar orðbragð Bylgjufor-
manninum hugleiknast eins og
sjá má með tilvitnun í hina
bráðsnjöllu kjallaragrein: „Þar
„...er það vísast
hið mesta
misrétti að slíkt
skuli ekki vera
gert, á sama
tíma og leiða má
líkur að því að
útgerðarfélög á
borð við
útgerðarfélag
Sléttanessins sé
nánast á framfæri
opinberra sjóða
og banka.“
með sætu allir við sama borð og
ekki þyrfti að búa til einhverja
krypplinga utan kerfis til að
þóknast háþrýstihópum". Til að
benda vini mínum Reyni á það
•hvað er að sitja við sama borð
og aðrir, þá hafa ekki verið í
gangi, nú eða nokkum tímann,
aðgerðir af hálfu stjómvalda
eða opinberra sjóða til að halda
lífi í trillusjómönnum og er það
vísast hið mesta misrétti að
slíkt skuli ekki vera gert, á
sama tíma og leiða má líkur að
því að útgerðarfélög á borð við
útgerðarfélag Sléttanessins sé
nánast á framfæri opinberra
sjóða og banka.
„Helvíti, helvíti og ennþá
meira helvíti“
Stéttarfélag það er Reynir
veitir forystu, Skipstjóra- og
stýrimannafélagið Bylgjan,
hefur frá því elstu menn muna
verið að senda ályktanir út og
suður þar sem hvatt hefur verið
til meira frjálsræðis í sókn í
fiskistofnana og hefur formað-
ur Bylgjunnar oftar en ekki
vitað flestum betur um ásig-
komulag fiskistofnanna og
þykist Reynir nú væntanlega
vera búinn að klæða sig fögmm
búningi þekkingar og reynslu,
en það er ekki alltaf fögur sál í
snotum umbúðum. Ekki tjóir
fyrir Reyni að verða úthverfur
þó krókaleyfisbátum hafi sóst
fiskiríið betur í sumar en ein-
hverjum togurum. Það sagði
mér maður að ritsmíð Reynis
minnti sig ónotalega á hálf-
geggjaðan einfeldningskarl,
sem oft hefði reiðst svo að hann
hefði ekkert getað sagt nema
„helvíti, helvíti og ennþá meira
helvíti".
Máttleysi samtaka Reynis
Slæmt er það að Reynir skuli
ætla að fela máttleysi samtaka
sinna með því að ráðast gegn
trillukörlum og reyna að gera
þeim upp aumingjadóm. Það er
enginn ræfill bættari þó hann
finni einhvers staðar meiri
ræfil, og vil ég því biðja Reyni
að hætta þeirri leit, hún gæti
mistekist aftur eins og nú. Það
hefur verið sagt um menn sem
haga sér svona, að þeir væru
eins og stórir froskar í lítilli
tjörn.
Guðmundur Sigurðsson
, Flateyri.
Vélsleðar til sölu
mm3 m j7uu ijjjjjjjL
JJuJUTJU JlJlJj/ uiJll
J yyu* yJíJjJjj 'DULI jjjUjjjg
Nánari upplýsingar í símum 91-
676928, 91-687177 og 985-34443.