Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1988, Qupperneq 89

Nýjatestamentisfæði áfangar og viðfangsefni
bæði grísku og hebresku og unnu að því að þýða ritningamar úr
frummálum á þjóðtungur. Þessi áherzla á elztu heimildir postula og
frumkirkjunnar og að skoða kenningu og líf kirkjunnar í ljósi þeirra var
eitt af sérkennum siðbótarhreyfinganna. Þess vegna lögðu
siðbótarmennimir svo mikla áherzlu á, að safnaðarleiðtogar og
predikarar kynnu grísku, mál Nýja testamentisins, og hebresku, mál
Gamla testamentisins, auk latínu, alþjóðamáls kirkjunnar og alþjóðamáls
fræðimanna. Þeir, sem áttu að boða mönnum fagnaðarerindi Jesú Krists á
hverjum tíma, þurftu og þurfa að vera færir um að rýna frumtextann og
meta þýðingar. Lúther leitaðist við í þýðingu sinni að fínna samsvarandi
orðfæri og stíl á þýðingarmálinu og vísaði fram til okkar tíma í
þýðingarstarfi, en eftirmenn hans hneigðust til að þræða frummálið í
þýðingum. Málakennsla í latínuskólum, prestaskólum og
guðfræðideildum átti ríkan þátt í þróun ýmissa greina málvísinda allt fram
á okkar daga. Verður nánar vikið að þessu síðar. Meðal siðbótarmanna
var áherzlan fyrst og fremst á innihaldi og kenningu. En rannsóknir á
bókstaflegri merkingu frumtextans undirbjuggu þá þróun, sem varð á
tíma skynsemishyggju og upplýsingar, þegar skipuleg fræðileg
sögugagnrýni nútímans hófst. Þá hófst jafnframt sagnfræðileg umfjöllun
biblíutexta í nútíma skilningi.
Upphaf sagnfæðilegrar ritskýringar
Það, sem hér fer næst á eftir, rekur stuttlega þróun rannsókna fram
að 1800.
Þáttaskil í sagnfræðilegri ritskýringu markar rómversk-kaþólski
guðfræðingurinn Richard Simon (d. 1722). Hann varð fyrstur til að beita
sögugagnrýni á Nýja testamentið. Hann leitaðist einnig við að finna sem
upprunalegastan texta með samanburði handrita. Honum var því miður
hafnað af sinni eigin kirkjureglu fyrir þetta. Fyrstur til að semja og gefa út
sagnfræðilega inngangsfræði eða bókmenntasögu Nýja testamentisins í
framhaldi af athugunum Richards Simons var J. D. Michaelis, prófessor í
Göttingen (d. 1791). Hann ræðir í riti sínu m.a. spumingar um uppmna
hinna einstöku rita Nýja testamentisins og myndun helgiritasafns Nýja
testamentisins. Samtímamaður hans J. S. Semler, lútherskur prófessor í
Halle (d. 1791), rekur í riti sínu sögu ritsafnsins og heldur því fram, að
það byggist á vali kirkjunnar á 3. öld og síðari kynslóðir séu skyldugar að
prófa þetta fyrir sig. Enn annar lútherskur samtímamaður þessara tveggja
var H. S. Reimarus (d. 1768), prófessor í austurlandamálum í Hamborg.
Hann gerði greinarmun á sagnfræðilegum Jesú frá Nazaret og
kristsfræðilegri framsetningu frumkirkjunnar á honum. Með þessu hófst
viðleitni guðfræðinga til að ná með sagnfræðilegum aðferðum aftur fyrir
vitnisburð fmmkirkjunnar um Jesúm til hans sjálfs. En þessi viðleitni
hefur fylgt nýjatestamentisfræðunum æ síðan.
Söfnun handrita og lesháttarafbrigða eftir daga Richards Simons var
haldið áfram fyrst í Englandi og síðar í Þýzkalandi. Merk tímamót markar
útgáfa J. A. Bengels (d. 1752), lútherks prestaskólakennara í Denkendorf,
87