Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1996, Síða 52

Múlaþing
Umhverfisaðstæöur viö frostvirkni og jarðmyndanir í grennd jökulsvæöa
Environmental range of periglacial processes.
Myndunarferli Láglendi lowland Hálendi Highland
Processes Heimskaut Polar Kaldtempr. Subpolar Tempr. Mid latitute Helmskaut Polar Kaldtempr. Subpolar Tempr. Mid latitute Heittempr. Low latítute
Frostvirkni Frost action < Island ;
Frostfleygun Frost wedging *** **** ** *** **** *** **
Frostlyfting og þrýstingur Frost heaving and thrusting **** *** ** *** **** ** *
Sífrera molnun Permafrost cracking **** *** ? *** ** ? ?
Önnur þróunarferli Other processes > l > 1
Frostmjak Frost creep *** **** ** ** **** *** *
Seigjuflæði Gelifluction **** *** ** *** **** ** *
Veðrun og rof vegna frosts og leysingarvatns Nivation **** *** ? *** **** *** **
Vindáhrif Wind action **** *** ** **** *** ** **
Stjörnugjöfin gefur til kynna útbreiöslu (tíðni) einstakra þróunarferla sem tengjast viökomandi umhverfisaðstaaðum
**** mikil virkni, ***algeng , ** óalgeng, * sjaldgæf, ? fágæt eöa hverfandi
Heimildir: A.L Washburn (1979) Geocryology. og M.A. Summerfield (1991) Global Geomorphology
™**1 Staða fjallendis á útkjálkum íslands f töflunni
7. tafla Freravirkni í grennd jökulsvœða.
gengir í fjalllendi kaldtempraðra svæða svo
sem; seigfljótandi slapandi tungur, grjót-
flekar og urðarstraumar, urðarjöklar (þela-
urðir), þíðu-sigstallar og leysingarrásir,
freramyndunar-silhjallar og ósamhverfir
dalir. Þessi fyrirbæri eru talin vera algeng í
fjallgarðinum milli Vopnafjarðar og Héraðs.
Tveir flokkanna eiga vart við hér (íshólar
og vindborið set) en hinir þrír flokkamir
sem eftir eru, finnast stopult eða sjást ekki.
Þá eru eftir þrír flokkar; a) rústir sem finn-
ast ekki í þessum fjöllum vegna þess að
myndunaraðstæður eru ekki fyrir hendi, b)
eðjuskrið vegna frosts og þíðu finnst víða
og c) ýmsar ótilgreindar sífreramyndanir.
Freramyndanir í Smjörfjallgarði
Að framan hefur verið minnst á sex
flokka jarðmyndana sem taldir eru vera
mjög algengir í fjalllendi heimskautasvæða
samkvæmt 2. töflu. Nú verður hugað að því
í hvaða mæli og á hvaða stöðum þessar
jarðmyndanir finnast í fjallgarðinum'.
Seigfljótandi (slapandi) urðarsepa
(gelifluction lopes) er víða að finna í fram-
brún urðarbingja sem liggja undir skála-
brúnum hæst í fjallgarðinum, svo sem þeim
er liggja að Böðvarsdal og Gljúfursárdal.
Þá eru slapsepar og stallar (gelifluction lop-
es and benches) á þykkum urðarbingjum
sem lægra liggja í hlíðum Krossavíkur-
fjalla, suðurhlíðum Böðvarsdals (t.d. undir
50
1 Sumir myndu kjósa að sameina fyrstu tvoflokka jarðmyndananna en hér eru þeir hafðir aðskildir á sama hátt og
Summerfield gerir 1991. Þá er hér rœtt um sepa og tungur og hyggir það aðallega á stœrð þessara fyrirhœra þar
sem separnir eru miklu minni en tungurnar.