Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1996, Side 60

Múlaþing
Urðarjöklar eða forsöguleg berghlaup
Staðsetníngar hallaferla
Bjamarey
16. mynd. Urðarjöklar eðaforsöguleg berghlaup, staðsetningar hallaferla.
sem hafa útlitseinkenni sem vænta má að
finnist við sjávarrof.
Torfastaðamelar
Innar með Jökulsárhlíðinni eru Torfa-
staðamelar (18. mynd). Hjörleifur Gutt-
ormsson (1987) minnist á Torfastaðamela í
Arbók Ferðafélags Islands um Norðaustur-
land og telur að þeir séu þriðja stærsta berg-
hlaup á íslandi. Ólafur Jónsson (1976) get-
ur þeirra þó ekki í berghlaupabók sinni.
Greinarhöfundur hefur á öðrum stað rætt
um rannsóknarsögu slíkra urðarbingja (Ag-
úst Guðmundsson, 1995 a). Verður nú
greint lítilsháttar frá Torfastaðamelum og
þeim lýst frá fjallsbrún niður hlíðina.
Melamir eru í þremur stöllum í hlíðinni
og hafa fleiri en eitt meginspor ofarlega í
fjallinu. Undir efstu fjallsbrún (sem er í um
840-880 m y.s.) er hjalli
með urðarbingjum á og
hefur hann framhald til
beggja hliða langt úr
fyrir melana. Þrepið of-
an við hjallann er víðast
vel yfir 100 m hátt.
Þessi hjalli flokkast
vafalítið undir frerasils-
hjalla. Fyrir ofan er há-
hryggur fjallsins og
skammt að baki eru
efstu hjallar í skálum er
liggja að Frökkudal og
Illagili í Böðvarsdal.
Fellur snið í gegnum
fjallgarðinn á 15. mynd
mjög vel að skýringar-
mynd af myndun frera-
silshjalla sem sýnt er á
10. mynd.
Norðaustan við Torfa-
staðamela gengur nokk-
uð greinilegur jaðargarður úr urð frá efsta
hjalla niður að láglendi. A þessum garði
neðanverðum eru rúnaðir hnullungar og
siltkennt efni er minnir mjög á jökulruðn-
ing. Að suðvestan slitnar efsti hjallinn um
allmikla skál er gengur inn í Blöndubotna
norðan við Blönduhnúk. Skálin er þakin
þykkum urðarfeldi sem molnað hefur úr
berggrunni í brúnunum, hrunið í skálina og
mjakast þar fram. Smájöklar eru enn að
störfum suðvestantil í skálinni og þoka fram
urðinni. Arspræna rennur niður frá skálinni
og nefnist hún Blanda, vafalítið eftir silt-
gráu leysingarvatni úr urðunum. Blöndu-
hnúkur er gerður úr miklum berggúl sem
virðist vera yfir 100 m þykk bergeining.
Sunnan skálarinnar heldur hjalli áfram suð-
ur með brúnunum, sömu gerðar og norð-
austan Torfastaðamela. Hvar sem litið er á
þessa hjalla er á þeim urðarfeldur með út-
58