Jökull - 01.12.1992, Blaðsíða 70

2-4 föðmum á breidd og 30-40 faðma djúp, og efri
barmurinn miklu hærri en hinn neðri. Var við því búið
að vjer yrðum að snúa aftur, nema ef vjer freistuðum
að fara yfir á örmjórri og þunnri nýfennisbrú, er lá á
einum stað yfir hana og var það ráðið. Fyrir ofan gjá
þessa tóku við margar aðrar, en yfir flestar þeirra lágu
gamlar jökulbrýr, er virtust traustlegri en hin fyrsta.
Fyrir sumar varð gengið eða hlaupið yfir.
Nú var jökulgnúpurinn einn eftir, en áður en vjer
kæmumst alla leið upp á hann, komum vjer að afar
djúpri og breiðri jökulgjá, er lá á ská langt ofan í
jökulinn að vestan. Urðum vjer að ganga fyrir hana,
og var það hinn síðasti farartálmi.
Gjár þessar í gnúpnum hugðum vjer svo til komn-
ar, að undirværi hamartindur, er jökullinnhefði hlaðist
utan á, en er hlánaði á sumrin og vatnið sigi í gaddinn,
spryngi jökullinn frá hamrastöllunum. Virtist oss gjá
þessi öllu dýpst af þeim, er vjer sáum í fellinu og mik-
ilfenglegust. Það var stundu fyrir nón, er vjer komum
upp. Var þar köld suðvestan kylja, enda fraus á pollum
í jöklinum þegar um nónbil, en undir fellinu er vjer
komum ofan um miðaftansbil, var þó enn hlýr vindur
og lofthitimikill (12°C.). Eptir stöðu loftþyngdarmæl-
isins vorum vjer nú hjer um bil 6,400 fet [= 2006 m]
yfir sjávarmáli, en undir fellinu 2,600 fet [= 873 m].
ÚTSÝNIAF TINDINUM
Utsýni þaðan er afar vítt og tröllslegt. Allur Vatna-
jökull, vestan fyrir Kistufell að norðan og Öræfajökul
að sunnan, lá sem undir fótum vorum. Taka hvergi
fjöll eða tindar upp úr honum, nema til brúnanna.
Fyrir austan Kverkfjöll að norðan og Öræfajökul
að sunnan, myndast lægð í jökulinn, er nær alla leið að
suðvestan og norðaustur undir Snæfell. Má hjer fyrir
því hafa verið mikið hjerað (Breiðamerkurhjerað) til
forna, að jökullinn er mjög lágur, enda taka hvergi
fjöll upp úr honum, nema Breiðamerkurfjall og lítið
fell suður af Snæfelli, norðan til í jöklinum, sem þó
sjaldan mun autt. Má skoða dæld þessa sem áframhald
af Fljótsdalshjeraði,þótt falljökull sje nú búinn að fylla
hana í sjó fram.
Austan við jökullægð þessa tekur við jökulþak-
in fjallaþyrping, sem jökulvötn Hornafjarðar og Lóns
hafa víst mest aðrennsli úr, og mun austur- og norð-
austurhluti Breiðamerkurjökuls þaðan kominn,en suð-
vesturhlutinn úr Oræfajökli. Þannig mun smám saman
hafa kreppt að hjeraðinu, að austan og vestan, en eigi
norðan svo mjög, unz vetrargaddurinn hefir eigi náð
að þiðna að sumrinu fyrir jökulkuldanum.
Ur suðurhluta lægðarinnar hafa jökulvötn Breiða-
merkursands aðrennsli, en Lagarfljót og Jökulsá á Brú
að norðan. Jökulsá á Fjöllum hefir eigi aðrennsli aust-
ar en úr jökulbungunni suður af Kverkfjöllum, en þar
virtist oss Vatnajökul bera hæzt, og jökulbunguna suð-
ur af Kistufelli, næst Öræfajökli.
Til sjávar sjest suður af, kringum Hrollaugseyjar.
Að öðru leyti sjest glöggt yfir báðar Múlasýslur og
nokkurn hluta Þingeyjarsýslu. Skemst er útsýni vestur
af, því að bæði felur Ódáðahraun sýn og Vatnajökull
suður af Kistufelli og Kverkfjöllum.
GRASAFRÆÐIATH U GANIR
Þessi grös fundum vjer hæst frá sjó í fellinu, 4000
fet [1254m]: jöklasóley (Ranunculus glacialis), gæsa-
blóm (Draba hirta) [þ.e. hagavorblóm], músareyra
(Cerastium alpinum), steinbrjót (Saxifraga stellar-
is) [þ.e. stjömusteinbrjót], æruprís (Veronica arvens-
is) [þ.e. fjalladeplu], geldingahnapp (Statice), ving-
ul (Festuca vivipara) [þ.e. blávingul], fjallapunt (Aira
alpina), og litla gula blómjurt, er vjer þekktum eigi
[líklega fjallavorblóm?], auk ýmissa mosategunda.
1000 fetum [um 300 m] ofar hurfu síðustu lífsmerki
náttúrunnar; það var mosategund ein, er óx á stein-
um, 2 þuml. há og greinótt mjög; hugðum vjer það
helzt vera Lichen rangiferinus (tröllagrös?) [líklega
Neurophogon sulphureus, sem nú kallast tröllskegg,
runnkennd skóf sem vex á steinum á fjallatindum].
ÝMISLEGT
Ymislegt smávegis er rangt í uppdrætti Islands,
viðvíkjandi Fljótsdals- og Jökuldalsöræfum; þannig er
t.d. enginn háls milli Vatnajökuls og Snæfells, heldur
sljettir sandar og smáfell, er heita Þjófahnúkar.
Það er annars einkennilegt, hversu mörg fell eru
í kringum Snæfell. Vjer töldum um 20, og stendur
Snæfellið í miðri þyrpingunni, sem móðir í bamahóp.
Flest eru að suðvestan og norðaustan, færri að vestan
og norðan, og ekkert að suðaustan, enda fellur Jök-
ulsá í Fljótsdal mjög nærri fellinu þeim megin, eptir
sljettum eyrum. Er hún þar afar breið yfirferðar, vegna
68 JÖKULL, No. 42, 1992