Jökull - 01.12.1992, Síða 94

lengd svo sem 500-800 m. Þar ætti eldgígurinn helzt
að vera, og virðistþað gefið í skyn í skýrslu Mýrdæla3.
Nefna þeir þó ekki gjá þessa. Héldum nú eftir
dal þessum hinum mikla og stefndum í landsuðurbotn
hans, því að ekki var þar heldur allt slétt og fellt að sjá.
Vorum eina klukkustund á þeirri leið; sandhrannir og
jakaklungur oft yfir að fara, en þó víðast greiðfært; á
einum stað rennislétt sandleira, er mátti heita bezti bif-
reiðarvegur. Annars var öskulagið þar nokkuru þykk-
ara en á skriðjöklinum. Norðan við miðjan dalinn
sáum við á jökullænubarmi leir allmikinn, rauðleitan,
og höfðum nokkuð af honum heim með okkur í pját-
urstampi. Hefir gerlafræðingur Gísli Guðmundsson4
nú rannsakað þessa leirleðju og gefið um hana ítarlega
skýrslu.5
Er nær dró landsuðurbotninum, tók aftur að brydda
á sprungum og gjám; var þar aðallega um tvær stefnur
að ræða, og lá önnur til suðurs, en hin eftir aðalstefnu
dalsins, í landsuður. Gengum nú að suðurendanum, og
var þar að sjá stórfellt umrót, jakatind afarháan á barmi
jökulgljúfurs, er ekki varð séð fyrir endann á; jöklinum
skammt þaðan tekið að halla til suðurs. Var þar, eftir
öllum ummerkjum að dæma, farvegur Vestrahlaupins,
þ.e. þess hlutans, er féll vestan Hafurseyjar og í Múla-
kvísl. Var klukkan nú langt gengin til 5, er hér var
komið og þótti okkur ekki tiltök að fylgja þessum far-
vegi frekar, því að bæði voru þar ógönguklungurá alla
vegu og svo tíminn orðinn í tæpasta lagi, enda sló þá
yfir þoku, er í einni svipan huldi háhnúkana; var og
vætutýringurmeð, en ekki dimmt í lofti. Greiddum nú
gönguna í landsuður og komum brátt að botni þeirr-
ar hlauprásar, er sýnilega var farvegur Eystrahlaups
(austan Hafurseyjar). Var nú um tvær leiðir að velja
ofan jökulinn, annaðhvort að leggja lykkju á leið sína
og halda upp úr slakkanum til austurs, svo að sem næst
yrði komizt braut okkar upp af lágjöklinum, ef meira
3Sbr. Skýrslu Gísla sýslumanns Sveinssonar um Kötiugosið
1918, bls, 57,4-5.
4Gísli Guðmundsson andaðist í Reykjavík 26. Sept. 1928.
5Í leðjunni var: Jám, alúminíum, vismút, kalk, magnesía, kalí,
fosfór, brennisteinn og kísilsýra. Aðallega var um jám að ræða og
varþað ákveðið og reyndist vera 14.7%. Dálítið virtist veraaf kalki
ogfosfórsýru. Við nánari athugun kom íljós, að kalkiðvar 3.2%,en
fosfórsýran 0.9%. Fosfórsýran er allmikil og gæti komið að gagni
til áburðar, en hinsvegar er það galli á leðjunni sem áburðarefni,
að jámið er að mestu leyti í ferrósambandi, en það samband er
skaðvæntjurtagróðri.
skyldi þyngja að, eða þá að reyna að fylgja þessum
farvegi, og var sú leið beinni, en miklu óvissari.
Afréðum þó, að halda þá leið, til þess að kanna
betur þá hlauprásina, enda birti þá í lofti og sjatnaði
þokan. Var þar mun tröllslegra um að lítast en á hinum
fyrri stöðvunum; var sem skeifumyndaður hamravegg-
ur, þar sem brotnað hefir úr jöklinum og farvegurinn
hefst, að því er séð verður nú. Þó komumst við þar
ofan á einum stað og ætluðum að fara eftir gljúfrinu;
gekk það slitrótt, og urðum ýmist að klöngrast uppi
við gljúfurbarminn eystra, sem var flár nokkuð, eða
niðri við rásarbotn - stundum eftir honum. Komum
þar, er jöklinum tók að halla ofan, að jakadröngum
miklum, er við sáum neðan af Sandi um morguninn
og hugðum bjargtinda í fyrstu6; var þar einn, er líktist
Reynisdröngum í Mýrdal, svo að furðu gegndi. Hef-
ir hann eflaust verið um 25 metra hár norðanmegin,
en að sunnanverðu gekk halli niður af honum ofan í
skoming í botni gljúfursins, og hefir allur sá halli ofan
af tindi drangsins sjálfsagt verið helmingi meiri, eða
um 50 m. Gegnt honum, til útsuðurs, gnæfði við hinn
gljúfurbarmurinn, þverhníptur sem hamraveggur, en
varla hærri en 30—40 m. Var þar tilkomumikið um-
horfs og harla einkennilegt, er kvöldgeislunum stafaði
á tindana. Stóðum við þar nokkra stund, heillaðir af
þessari undursamlegu sýn, er svo var stórhrikaleg og
þó fögur. Gerðistnú gljúfriðenn klungróttara, er neðar
dró í jökulinn, og urðum við að leita upp á austurbarm-
inn, því að víðaþvertók fyrir, að komizt yrði niðri. Tók
farvegurinn líka að verða óreglulegri og lokaðist víst
að mestu nokkuru neðar, nema smásprungur margar,
er gengu niður úr gegn. Héldum nú austur á bóginn,
þangað til fyrir okkur varð brautin í sandinum, þar
sem við fórum um morguninn; var þá skammt eftir
ofan skriðjökulinn, því að all-lengi höfðum við fylgt
jökulgljúfrunum, er lágu nokkum veginn í þá stefnu,
er við áttum að fara ofan. Þetta var um miðaftan.
Klukkan 7 komum við svo ofan, og höfðum ver-
ið 9 stundir á jökli, oftast á ferli; höfðum varla notið
hvíldar meira en eina stund þar uppi. Hittum nú fé-
laga okkar með hestana. Lét hann vel yfir dvölinni
þar um daginn, nema hvað hann hefði þó heldur kosið
að hafa verið uppi á jöklinum í svo góðu veðri. Hafði
6Hafa drangar þessir sjatnað mjög í sumar (1919), sem vonlegt
er. Voru áður miklu hærri tilsýndar, að sögn margra.
92 JÖKULL, No. 42, 1992