Feykir - 02.02.1994, Qupperneq 7

5/1994 FEYKIR7
Sveinsstaðir í búsetu sömu
ættar í tæpar þrjár aldir
Ættarhöfðingjans Ólafs Jónssonar minnst á næsta ári
Á næsta ári eru 150 ár síðan
langalangafi minn Olafur Jónsson
og kona hans Oddný Ólafsdóttir
fluttu að Sveinsstöðum í Þingi.
Ólafur var sonur Jóns Péturssonar
síóar prests í Steinnesi og konu
hans Elísabetar Bjömsdóttur
prests í Bólstaðahlíð, Jónssonar,
þess sem Bólstaðahlíðarætt er
komin frá. Oddný kona Ólafs var
dóttir Ólafs Bjömsson bónda á
Litlu-Giljá.
Þessi 150 ár hafa afkomendur
þeirra hjóna búið á Sveinsstöðum
í beinan karllegg og er ég sá
fimmti í röðinni. Tel ég fullvíst að
það séu ekki margar jarðir hér á
landi sem undanfarin 150 árhafa
verið setnar af sömu ætt í beinan
karlegg, en gaman vær að frétta af
því. Þessu til viðbótar má geta
þess að langamma mín, Þorbjörg
Kristmundsdóttir frá Kolugili í
Víðidal, kona Jóns Ólafssonar,
var af þeirri ætt, sem setið hafði á
Sveinsstöðum frá því um 1700.
Get ég því sagt að mínir forfeður
hafi samfellt setið Sveinsstaði í
tæpar þrjár aldir.
Niðjamót og niðjatal
Ákveðið er að minnast þessar-
ar 150 ára búsetu með því að efna
til niðjamóts Ólafs og Oddnýjar
og verður það haldið 5. og 6. ágúst í
sumar. Samhliða er verið að taka
saman niðjatal þeirra hjóna. Þessi
grein er skrifuð til þess að vekja
athygli á þessu máli og reyna aó
ná til þeirra ættingja, sem hugsan-
lega hefðu hug á að mæta á niðja-
móti og vilja láta upplýsingar
vegna niðjatalsins. Á Blönduósi
er gott hótel og hótelstjórinn einn
af ættinni og við tjaldstæði
Blönduóss eru nokkur sumarhús
til útleigu og hafa væntanlegir
þátttakendur á niðjamótinu for-
gang aó leigu þeirra en verða að
píinta þau fyrir febrúarlok nk.
Ymsir aðrir gistimöguleikar eru í
héraöi en fólki er bent á að tryggja
sér gistingu sem fyrst. Dagskrá
mótsins hefur ekki endanlega ver-
ið samin, en allar hugmyndir eru
vel þegnar.
Fjórtán börn og fjöldi
afkomenda
Oddný og Ólafur áttu 14 böm
og komust 10 þeirra upp. Þau
voru þessi: Elstur var Jón bóndi á
Sveinsstöóum, langafi minn.
Meóal alkomenda má nefna Frið-
rik Pál Jónsson fféttamann á Rík-
isútvarpinu og Guðrúnu Halldórs-
dóttur skólastjóra Námsflokka
Reykjavíkur. Ánnað bam var El-
ísabet. Dóttir hennar Kristín gift-
ist Stefáni Þórðarsyni Guðjohnsen
kaupmanni á Húsavík. Meðal af-
komenda þeirra er Einar Öm Stef-
ánsson fféttamaður, Amór Guð-
johnsen knattspymumaður og
Oddur Einarsson fyrmrn prestur á
Skagaströnd og forstöóumaður at-
vinnuátaks á Suðumesjum. Þriðja
bam var Gróa Ólafsdóttir. Sonur
hennar var Jón Kristjánsson nudd-
læknir og meðal alkomenda er
Bogi Agústsson fféttastjóri sjón-
varps. Fjórða bam var Þómnn
sem dó í Ameríku. Líklega em
engir afkomendur hennar á lífi.
Fimmta bam var Ólafur söðla-
smiður sem dó í Ameríku. Meðal
afkomenda hans er Auður Júlíus-
dóttir kona Friðriks Ólafssonar
stórmeistara. Sjötta bam var Odd-
ný sem giftist Vigfúsi Melsted
Guðmundssonarprests á Melstað.
Meðal afkomenda þeirra er Guð-
mundur Garðar Arthúrsson
bankastarfsmaður. Sjöunda bam
var Sigríður. Afkomendurhennar
em í Ameríku. Áttunda bam sem
upp komst var Elín, sem giftist
Metúsalem Einarssyni bónda á
Burstafelli í Vopnafirði. Meóal af-
komenda þeirra em: Sigurjón
Friðriksson bóndi í Yti-Hlíð í
Vopnaflrði, Gestur Einar Jónas-
son útvarpsmaður á Akureyri og
Aðalsteinn Ingólfsson listfræðing-
ur. Níunda bamið var Böðvar,
sem fór til Ameríku ásamt fjöl-
skyldu sinni. Tíunda bamið var
Bjöm gullsmiður í Reykjavík
kvæntur Sigríði Vilhelmínu Jóns-
dóttir.
Mikill félagsmála-
maður
Ólafur Jónsson bjó á Sveins-
stöðum til dauðadags 1873. Hann
var hreppsstjóri sveitarinnar og
tók mikinn þátt í félagsstörfum
auk þess að vera dugandi bóndi.
Hann var þingmaður Húnvetn-
inga eitt kjörtímabil, en sóttist
ekki eftir endurkjöri vegna heilsu-
brests. Hann var sæmdurheiðurs-
krossi dannebrogsmanna.
I líkræðu sem Páll Sigurðsson
á Hjaltabakka flutti yfir Ólafi og
varðveist hefur segir m.a.: „Ólaf-
ur Jónsson var atgjörvismaóur
mikill til sálar og líkama. Stakur
reglumaður og bústjóri góður. Það
sýndi hann um þau 29 ár er hann
bjó á Sveinsstöðum. Hann hafði
tekið við þeirri klausturjörð niður-
níddri, en reisti hana við bæði
með húsakynnum og jarðabótum
og það þótt hann hefði þungt hús
jafnan og mikla ómegð að annast.
Lífssaga hans vottar einnig að
þeim tíma er hann vann að verki
köllunar sinnar, þá vann hann eigi
aðeins fyrir sjálfan sig, heldur
vann hann samfélaginu bæði vel
og lengi og tók þátt í flestum fé-
lagsmálefnum þessa héraðs, þeim
er komu fyrir á hans tíð“. Líkur
þar með tilvitnun í líkræðu sr.
Páls.
Verkfræðingurinn
Til þess að vaipa ljósi á bónd-
ann og framkvæmdamanninn
Ólaf má vitna í grein eftir Ásgeir
L. Jónsson vatnsvirkjaráðunaut
hjá Búnaðarfélagi íslands, en
hann var alinn upp á Sveinsstöð-
um. Þar segir m.a.
„Ólaf fysti að ná vatni til áveitu
á engið, en það var ekki álitlegt
verkefni. Hallinn fyrir vatnið var
harla vafasamur, skurðstæðið
grýtt skriða, enginn verkfræðing-
ur til á Islandi, hallamálstæki ekki
fáanleg, nema þá lóöbretti, sem
ekki var nógu nákvæmt mælitæki,
en fyrirtækið risavaxið miðað við
þann tíma og allar aðstæður. Þó
tókst Ólafi að leysa vandann.
Hann fann upp og smíóaði halla-
málstæki, sem dugði honum til
mælingar. Þessi hallamælir ásamt
viðeigandi hæðarmálsstöng með
færanlegu reitarspjaldi var til á
Sveinsstöðum í minni tíð og leng-
ur, eða þar til gamli bærinn var rif-
inn 1930-1931, að það lenti í
glatkistunni í staó þess að geym-
ast í fomgripasafni. Með þessum
tækjum mældi Ólafúr fyrir áveitu-
skurði úr Skriðuvaðsós til suður-
enda engisins. Var skurður þessi
um 650 m að lengd og voru upp-
tökin nokkuð fyrir ofan vaðið á
Vatnsdalsá, er hinn gamli Norður-
landsþjóðvegur lá um. Skurðurinn
lá um grýtt land (skriðuhlaup),
sem var of óþétt fyrir vatnið, svo
það reyndist ónógt fyrir áveituna.
En Ólafur gafst ekki upp. Næst
mældi hann fyrir áveituskurði úr
norðvesturhomi Flóðsins, sem
Vatnsdalsá rennur í gegnum.
Haustið 1924 gerði ég nákvæma
mælingu á þessum skurði í sam-
bandi við fyrirhugaðar endurbæt-
ur, eins og síðar verður getið, og
reyndist þá lengd skurðarins 180
m og mesta dýpt 4 m. Skurður
þessi liggur í gegnum skarð (Tíð-
arskarð) milli svonefhdrar Suður-
skriöu og hinna „óteljandi" Vatns-
dalshóla. Þurfti meðal annars að
grafa í gegnum 100 m breiðan
grjót- og malarhrygg. Ólafi entist
ekki aldur til að fullgera skurðinn,
en náði þó svo langt að fá nokkurt
flæði á engjamar. Jón sonur hans
lauk verkinu.
Ekki mun nútímamönnum
vera ljóst hvílíkt risamannvirki
þessir tveir áveituskurðir hafa ver-
ið. Við gröftinn vom aðeins tiltæk
þeirra tíma handverkfæri: jám-
karl, páll, reka og handbömr. Þeg-
ar Jón lauk við Tíðarskarðsskurð-
inn, má það vera, að haki hafi ver-
ió kominn í notkun, svo og hjól-
bömr, sem hann hafði smíðað. Á
djúpa kafla skuróarins var efri
hluti mðningsins settur á skurð-
bakkann, en neðri hlutinn fluttur
norður fyrir melhrygginn eins og
glögg ummerki sýndu.
Þessir tveir skurðir era að
minni hyggju eitt hið séstæðasta
mannvirkjaafrek, sem nokkur
bóndi á landinu hefur gert, miðað
við tíma og aðstæður.
Ólafslundur
Til þess að undirstrika hve
Ólafur var mikils metinn framá-
maður hér um slóðir, má geta þess
að um 1940 þegar félagasamtök
hér í sveit hófu skógrækt og gróð-
ursettu lítinn lund var hann skýrð-
ur Ólafslundur til þess að halda
nafni Ólafs Jónssonar á Sveins-
stöóum á lofti. Ólafur var m.a.
einn aðalhvatamaðurinn að stofn-
Ókeypis smáar
Til sölu
Til sölu Mazda 626 árgerð
1986, ekinn 118 þúsund km.
Mjög góður bíll. Upplýsingar í
síma 35141 (Jóhann).
Til sölu Bronco II '84. Góður bíll
á góðu verói. Má greióast með
hrossum aó hluta til eða allur.
Upplýsingar í síma 38031.
Til sölu Mitsubishi Colt árgerð
'87 EXE, tveggja dyra, hvítur
að lit í góðu lagi. Upplýsingar
í síma 35992 eða 37904.
Til sölu Nissan Patrol, langur,
árgerð 1990, ekinn 112 þús.
Upplýsingar í síma 95-30001.
Til sölu Lada Station 1500
árgerð 1988. Ekinn 70 þús.
km. Upplýsingar í síma 35580.
un Búnaðarfélags Sveinsstaða-
hrepps, en hafist var handa við
ræktun Ólafslundar í tengslum við
75 ára afmæli Búnaðarfélagsins.
Þessi lundur er sunnan í hól fast
við Norðurlandsveginn. Þar hefur
nú verið gerður áningastaður, sem
ermjög vinsæll af ferðamönnum.
Sveinsstöðum á bóndadaginn
1993
Magnús Ólafsson.
Til sölu hásing undir hestakenu.
Fjaðrir og fjórar felgur fylgja.
Upplýsingar í síma 24006.
Til sölu Nasa sjónvarpsleikja-
vél, með 150 innbyggðum
leikjum. Selst ódýrt. Upp-
lýsingar í síma 95-24234.
Tapað-fundið
Lyklar af Toyotu töpuðust í
grennd við ritstjómarskrifstofu
Feykis eða sunnarlega við
Aðalgötu í síðustu viku. Lykla-
kippa er merkt Samvinnu-
tryggingum. Fynnandi hafi
samband á ritstjóm Feykis eða
í síma 35757.
Hestar til sölu!
Nokkrir hestar til sölu.
Reiðhestar og hryssur 5-9
vetra. Upplýsingar gefur
Reynir í síma 95-12906.
Styrkir til
umhverfismála
Á næstunni verður úthlutað styrkjum úr
Pokasjóði Landverndar.
1. Um styrki geta sótt: Félög, samtök, stofnanir og
einstaklingar.
2. Úthlutun er bundin verkefnum á sviói umhverfis-
mála, svo sem landgræðslu, skógrækt, friðun, verndun,
fegrun og snyrtingu lands og til fræðslu og rannsókna.
Skilyrói er aó verkefnin séu í þágu almennings.
3. Verkefni, sem sótt er um styrk til, þurfa aó vera vel
afmörkuó og skilgreind.
4. Farið er fram á að styrkþegar leggi af mörkum
mótframlag, sem getur falist í fjárframlögum, vélum,
tækjum, efni eða vinnu.
5. Styrkþegar skuldbinda sig til að skila skýrslu um
framkvæmd og árangur verkefnisins fyrir lok
úthlutunarárs.
6. Styrkumsóknir þurfa aó berast skrifstofu
Landverndar fyrir kl. 17,00 þann 28. febrúar 1994.
Umsóknum ber aó skila á þar til geróum eyðiblöóum,
sem fást á skrifstofu samtakanna.
Stöndum vörð um Pokasjóðinn
Landvernd Skólavörðustíg 25,
101 Reykjavík sími 25242.