Feykir - 23.03.1994, Blaðsíða 4

4FEYKIR 12/1994
„Það hefur aldrei hvarflað að mér
að flytja frá Skagaströnd"
Segir Björgvin Brynjólfsson fyrrverandi sparisjóðs- og hreppsstjóri
„Eg fékk snemma mikinn áhuga fyrir pólitík. Eg var 11 ára þegar sumar-
kosningamar voru 1934. Ennþá man ég megininnihaldið í ræðum fram-
bjóðendanna og þeir sem voru í framboói em mér enn í fersku minni. Þá
var mjög mikið líf í pólitíkinni og þetta grópaóist í mann. Stéttabarátta var
töluveró og miklu meira bil milli flokka og manna en nú er. Framboðs-
fundurinn á Króknum var ákaflega líflegur. Auk bæjarbúa kom fólkið
umvörpum úr sveitunum og hvatti sína menn. Þetta vom gífurlega spenn-
andi kosningar og andrúmsloítið þmngiö þegar atkvæöin vom talin í Bif-
röst, en þangaó lét ég mig að sjálfsögðu ekki vanta. Það stóð svo glöggt
aó þeir vom tveir jafnir með 911 atkvæði, Sigfús Jónsson kaupfélags-
stjóri, sem áður hafói verió prestur á Mælifelli, og Jón Sigurösson alþing-
ismaóur á Reynisstaó. Það þurfti aó draga um þaö hvor þeirra fengi þing-
sætið og mig minnir aó Sveinn Guómundsson, sem þá var stráklingur
eins og ég, hafi verió fenginn til aó draga. Þaó bmtust út mikil fagnaóar-
læti hjá framsóknarmönnum þegar Sigfúsi var degió sætið, en sjálfstæð-
ismenn og fylgismenn Jóns vom heldur daufír í dálkinn. Magnús Guö-
mundsson sýslumaður og alþingismaður sjálfstæðismanna, sem verið
hafói ráóherra, var kjörinn fyrsti þingmaóur Skagfirðinga á 934 atkvæó-
um. Þá var Skagafjöróur tvímenningskjördæmi. Steingrímur Steinþórs-
son var þama líka meðal frambjóðenda, en hann fékk ekki eins mörg at-
kvæöi og þessir þrír, 898 atkvæói“, segir Björgvin Brynjólfsson fyrrver-
andi sparisjóósstjóri og hreppstjóri á Skagaströnd.
Björgvin lét af starfi sparisjóðsstjóra
þegar Landsbankinn yfirtók starfsemi
sparisjóðsins 1982. Hreppsstjórastöðuna lét
hann af hendi fyrir aldurssakir í lok síðasta
árs.
„Þetta var nú svo sem ekki mikið starf
að vera hreppsstjóri. Það má segja að aðal-
starfið hafi verió viö lögskráingu skips-
áhafna. Það tillieyrði hreppstjórastarfinu
og hér er þónokkurt útgerðarpláss, þannig
að þær vora nokkrar skipshafnimar sem
þurfti að lögskrá yfir árið“.
Þú munt vera fæddur og uppalinn á
Sauðá scm bærinn dregur nafn sitt af, en
hefur búið lengst þinnar ævi hér á Skaga-
strönd. Líturðu á þig sem Skagstrending?
,Já hér hef ég verið tvo þriðju ævi
minnítr og hef því öðlast mjög sterk tcngsl
við Skagaströnd. Ég held þó að þegar vel
sé aö gáð sé mikill Skagfirðingur í mér. Ég
var orðinn fullmótaður maður þegar ég
flutti hingað vestur og held ég hafi þá ver-
ið búinn að öólast þá félagshyggju sem
mörgum Skagfirðingum er í blóð borin.
Ég fékk mjög gott uppeldi og lifði
skemmtilegan tíma á Króknum. Það var
t.d. ákaflega spennandi þegar fyrsti bíllinn
kom þangað. Ami Daníelsson verslunar-
maður átti liann. Það var stór stund þegar
ég fékk að sitja í bílnum frá Kirkjutorginu
og upp að Sauðá til afa og ömmu, þar sem
ég ólst upp. Þetta era svona einn og hálfúr
kílómeter og þriggja ára strákpatta fannst
þetta heilmikið ferðalag.
Byrjaði 10 ára í vegavinnu
Ég gekk síðan í bamaskóla, en lengra
var námiö ekki. Bæði efni og ástæður þóttu
ekki henta til langskólanáms. Ég hef lesið
þónokkuð og reynt að bæta við þekkinguna
á þann hátt og með vinnu. Minnimáttar-
kennd hef ég aldrei haft gagnvart mennta-
mönnum eða liðið þjáningar vegna lítillar
skólamenntunar. Skóla lífsins hef ég reynt
að tilcinka mér eftir bestu getu“.
Byrjaðir þú snemma að vinna?
“Já, 10 ára byrjaði ég að teyma hesta í
vegavinnu hjá Kristjáni Hansen. Ég var
flest sumur í vegavinnunni allt þar til ég fór
rúmlega tvítugur vestur á Skagaströnd,
haustió 1944, réði mig þá á handfærabát. A
þessum tíma var nýsköpunarstjómin að
taka við völdum. Hún ætlaði sér mikla hluti
í atvinnuuppbyggingu í landinu. Valdir
voru úr nokkrir staðir þar sem gera átti sér-
stakt átak í atvinnumálum. Skagaströnd var
einn þeirra staða er urðu fyrir valinu. Þar
var hugmyndin að skapa stórt samfélag og
byggja á síldargróðanum. Ég þóttist sjá að
Skagaströnd ætti góóa tíma í vændum og
þó hlutimir hafi gengið misjafnlega álít ég
að þetta sé góður staður og það hefur aldrei
hvarflað að mér að flytja burtu héðan, alveg
síðan ég kom hingað nokkram mánuðum
eftir stoíhun lýðveldisins.
Það var mikið að gera á Skagaströnd á
næstu áram. Síldarverksmiðjan var í bygg-
ingu og höfnin stækkuð og endurbætt. Eg
vann við báðar þessar ffamkvæmdir, en
sami verktakinn var með bæði þessi verk
og flutti mannskap á milli eftir þörfum.
Aðalstarfið snúist um
sparisjóðsmálin og bóksölu
Þessar framkvæmdir tóku tvö ár, 1945-
’46. Þegar þær vora búnar fór ég að starfa í
frystihúsinu Hólanesi. Var tækjamaður þar
í 11 ár. Um þetta leyti var stofnaður hér
sparisjóður. Ég var einn af stofnendunum
og vann við afgreiðslu í sjóðnum með
verkamannavinnu fyrstu tvö árin sem sjóð-
urinn starfaði, en síóan þróaðist þetta upp í
fullt starf sem ég gegndi alveg þar til
Landsbankinn yfirtók sparisjóðinn.
Skömmu áður en ég byrjaði í Spari-
sjóðnum, setti ég á fót bókabúð héma á
Skagaströnd. Þetta byrjaði smátt og jókst
síðan smásaman. Það má segja að ég hafi
byrjað neðan frá, öfugt viö það sem þckk-
ist víða í dag, þar sem að menn byrja með
fallegar áætlanir og miklar lántökur. Segja
má að starf mitt lengst af hafi snúist um
sparisjóósmálin og bóksölu”.
Pólitíska litrófið óskýrt
Þú lést þig félagsmál talsvert varóa?
,Já ég hef alltaf haft mikinn áhuga á fé-
lags- og stjómmálum. Fyrstu 20 árin héma
starfaði ég mikið að verkalýðsmálum. I
hreppsnefnd var ég í 12 ár og fulltrúi í
sýslunefnd í átta ár. Annars fannst mér
óheppilegt að ég væri mikið að skipta mér
af pólitíkinni vegna þeirra fésýslustarfa sem
ég sinnti. Ég held það sé ekki heppilegt að
þetta tvennt fari saman. Þegar Sparisjóður-
inn fór að eflast verulega um 1970, dró ég
mig heldur til baka í pólitíkinni.
Þegar ég kom hingað var pólitíska litróf-
ið í hreppsmálunum frekar óskýrt. Þá vora
boónir fram tveir blandaðir listar og ómögu-
legt að sjá þar pólistíkar línur. Þegar kom
fram á fimmta áratuginn fóra flokkamir að
bjóða fram pólitíska lista. Sjálfstæðisflokk-
urinn hefur verið stærsti flokkurinn héma
gegnum tíðina, en við Alþýðuflokksmcnn
höfum átt einn mann í hreppsnefnd, nema í
fyrsta skipti sem við buóum fram, 1954, þá
vantaði tvö atkvæði upp á að fá mann kjör-
inn“.
Einhverjir sem þér finnst hafa sett svip
sitt á sannfélagið hér öðram fremur?
, ,Þorfinnur Bjamason var oddviti héma
í mörg ár. Þá var enginn formlegur meiri-
hluti í hreppsnefndinni og skemmtilegt að
því leyti að hægara var að spila á kerfið eft-
ir hentugleikum. Þorfinnur var vinnusamur
og laginn stjómandi, þó mér fyndist hann
stundum þröngsýnn og seinn á ferðinni.
Guðmundur Lárasson var hér mikill fram-
kvæmda- og athafnamaður og bryddaði
upp á ýmsum nýjungum. Hann kom hér á
fót skipasmiðastöð og rækjuvinnslu.
Sveinn Ingólfsson framkvæmdastjóri
Skagstrendings hefúr verið hér þarfúr borg-
ari um tíðina og fengið hingað marga dug-
lega menn. Láras Ægir Guðmundsson,
sem var hér sveitarstjóri um hríó og síðar
framkvæmdastjóri í Hólanesi, er hæfur
maður og duglegur, en hefur átt við ramm-
an reip aó draga seinni árin. Það er ekki gott
aó halda uppi atvinnu þegar kvótann og
hráefnið vantar. Þá höíúm við átt hér marga
duglega sjómenn sem eiga drjúgan hlut að
þeirri velgengni sem sveitarfélagið og íbú-
ar þess nutu um nokkurt skeið. Þegar ég
kom hingað vora íbúamir 300. Ibúatalan
hefur undanfarin ár verið hátt í 700, en
reyndar staðið í stað í nokkum tíma. Fólks-
fjölgunin á þessu tímabili held ég þó að sé
svipuð og þjóðinni hefur fjölgað“.
Verður ekki aftur snúið
En það hefur komið svolítill afturkipp-
ur í atvinnulífið. Hver er ástæða þess að
þínu mati?
„Upphafið má líklega rekja alveg aftur
til þessa að hér vora á sínum tíma byggð
tvö frystihús. Kaupfélag Skagstrendinga
byggði hér nýtt frystihús 1936 og síðan
Hólanes upp úr 1940. Það var náttúrlega
ákaflega heimskulegt að hugsa sér að hér
gætu verið tvö frystihús á ekki stærri stað.
Rendin varð líka sú að þessi tvö hús höfðu
ekki nægt hráefni og rekstur þeirra var erf-
iður. Hólanes yfirtók síðan kaupfélagshús-
ið við sameiningu kaupfélaganna í Austur-
Húnavatnssýslu í lok sjöunda áratugsins.
Stofnun Skagstrendings um svipað leyti
varð lyftistöng fyrir atvinnulífið, en síðan
hefur það verið að gerast að vinnslan hef-
ur færst í auknum mæli út á sjó. Og þegar
gamli Amar var látinn fara fyrir nýja togar-
ann var náttúrlega grandvellinum kippt
undan fiskvinnslu í Hólanesi. Við verðum
að viðurkenna að ekki verður aftur snúið. A
næstu áram og áratugum verðum við Is-
lendingar að huga meira að fullvinnslu
sjávarafurða. Þaö tekur tíma að þróa þau
mál en ég held að það verði samt framtíð-
in“, sagði Björgvin Brynjólfsson aó end-
ingu.