Tímarit UNIFEM - 01.01.2008, Blaðsíða 33

33
Stríðið gegn kon um í Austur-Kongó
UNIFEM á Íslandi styður Styrktarsjóð til afnáms ofbeldis gegn kon-
um með höfðinglegu fjármagni sem Íslendingar söfnuðu í Fiðrilda-
átakinu. Upphæð að verðmæti 13,5 milljónir króna verður send til
Austur-Kongó. Val á verkefnum stendur yfir og verður það tilkynnt
í höfðustöðvum UNIFEM í New York 25.nóvember næstkomandi.
Regnhlífarsamtök sem vinna að bættum hag og stöðu kvenna í
Kongó fengu styrk árið 2007 úr Styrktarsjóðnum. Samtökin Réseau
National des ONGs Pour Le Développement de la Femme fengu
styrk fyrir átaki til að draga úr útbreiðslu á HIV/alnæmi meðal
stúlkna og kvenna og fækka ofbeldistilfellum gegn konum.
Verkefnið einbeitir sér á svæðum í landinu þar sem tíðni ofbeldis
gegn konum er há og tíðni HIV/alnæmis sömuleiðis. Um er að ræða
sex staði; Góma, Bukavu, Uvira, Kindu, Kalemie og Kinsangi. Átak-
ið og verkefnið felst í því að draga úr neikvæðum áhrifum gagn-
vart konum sem eru HIV-jákvæðar eða þjást af alnæmi með því að
upplýsa viðkomandi aðila um réttindi kvenna og hvers konar
stuðning og lögfræðilega aðstoð best sé að bjóða upp á. Um er að
ræða þjálfun fyrir lögreglu, áhrifakonur í samfélaginu, aðila úr
trúarsamfélögum og frjáls félagasamtök sem starfa á sviði mann-
réttinda kvenna. Þar að auki er stúlkum og konum sem hafa þurft
að þola kynferðislegt ofbeldi og konur sem hafa smitast af HIV/al-
næmi veittur stuðningur með alhliða læknisþjónustu. Að auki mun
verkefnið opna stuðningssetur þar sem veitt er sálfræðiþjónusta og
aðstoð við að takast á við daglegt líf í samfélaginu eftir að hafa
upplifað kynferðislegt ofbeldi og uppgötvað HIV/alnæmissmit.
Verkefnið mun einnig styðja konur til þátttöku í atvinnulífinu með
því að stofna smálánasjóð fyrir konur á umræddum stöðum.
uniFEM styður Við FórnarlöMB stríðsins í austur­kongó
sem ráða yfir námusvæðum aðgang að og
yfirráð yfir auðlindunum sem þeir nýta til að
fjármagna stríðsátök og vinna því skæruliða-
herir að því leynt eða ljóst að halda eða ná
yfirræðum yfir auðlindaríkum svæðum. Erjur
vegna auðlinda eru ekki eingöngu milli
skæruliða og stjórnarhera heldur einnig milli
ríkja, því t.d. deila Úganda og Austur Kongó
um landamæri á Albertsvatni þar sem olíufyr-
irtæki leitar að mögulegum olíusvæðum.
Öll löndin sendu heri til að berjast fyrir sína
bandamenn og Austur-Kongó varð að vígvelli.
Óbreyttir borgarar flosnuðu upp af heimilum
sínum og fóru á vergang til að leita skjóls. En
í þessu stríði var víst lítið um skjól, því allar
stríðandi fylkingar nýttu sér landsins gæði að
vild, beittu óbreytta borgara ofbeldi og
nauðguðu konum. Þegar síðasti erlendi her-
inn yfirgaf landið eftir undirskrift Pretoriu-
friðarsamningsins árið 2003 voru innviðir
landsins í rúst, efnahagskerfið óvirkt og um
ein milljón manna á vergangi eða í flótta-
mannabúðum. Sameinuðu þjóðirnar eru með
17.000 manna friðargæslulið í Kongó, en
langstærstur hluti þess er í Austur-Kongó.

Óvirkur efnahagur
Efnahagsstarfsemi í landinu hrundi á þessu
tíu ára tímabili viðvarandi óstöðugleika og
langvarandi stríða. Segja má að sjálfsþurft-
arbúskapur og smáiðnaður séu aðalatvinnu-
greinarnar í dag. Námuvinnslu hefur þó
verið haldið áfram, en dregið hefur úr
framleiðslu á tímabilinu. Námuvinnsla er
mikilvægasti iðnaðurinn enda er Austur-
Kongó steinefnaríkt land. Þar er ekki aðeins
að finna kopar, kóbalt, sink, kadmíum og
olíu, heldur líka gull, silfur og demanta,
sem unnið er til útflutnings.
Austur-Kongó býr yfir miklum möguleikum
til matvælaræktunar, en lélegar samgöngur
og viðvarandi stíðsástand hefur orðið til þess
að framleiðsla hefur hrunið frá því sem áður
var. Fyrir flesta bændur er matvælafram-
leiðsla fyrir fjölskylduna meginviðfangsefnið
en önnur matvæli eru framleidd samhliða til
sölu innanlands (t.d.kassava-rót og hrís-
grjón), svo og fyrir útflutningsmarkað (t.d.
kaffi, gúmmí) til að afla tekna. Mikil aukning
hefur orðið á innflutningi á matvörum, t.d. á
kornmeti og fiski, því matvælaframleiðslan
annar ekki eftirspurn innanlands.
Nauðgunarstríðið
í austur-kongó
Þrátt fyrir friðarsamninga 2003 hefur borgara-
stíðið herjað áfram, en þó í smærri mynd en
áður. Sameinuðu þjóðirnar hafa lýst ástandinu
sem einu erfiðasta viðfangsefni í sögu samtak-
anna. Gegndarlaust kynferðisofbeldi gagnvart
konum og stúlkum, sem og litlar sem engar
refsingar gagnvart kynferðisafbrotum her-
manna og skæruliða, einkenna aðstæður þar.
Talið er að um 70% stúlkna og kvenna á öllum
aldri hafi verið nauðgað eða mátt þola annað
kynferðisofbeldi. Sameinuðu þjóðirnar hafa
lýst því yfir að kynferðisofbeldið í Austur-
Kongó sé það versta í heimi. Ekki aðeins vegna
fjölda nauðgana heldur einnig vegna hrotta-
legra aðfara og líkamlegra limlestinga sem
nauðgarar valda konum. Tugum, ef ekki
hundruðum þúsunda kvenna hefur verið
nauðgað. Alþjóðasamfélagið talar um stríðs-
átökin í Austur-Kongó sem „nauðgunarstríðið
í Kongó“. Konur í Austur-Kongó, mæður þjóð-
arinnar, þjást í hljóði og flestar þeirra þekkja
ekki gleði lengur. En fyrir tilstuðlan frjálsra
félagasamtaka og stuðning alþjóðasamfélags-
ins hafa raddir þeirra heyrst og þrátt fyrir hryll-
inginn eygja stúlkurnar og konurnar í Austur-
Kongó enn von um réttlæti og betra líf. Mikið
uppbyggingarstarf er nauðsynlegt til að þessu
linni. Draga þarf stjórnvöld og uppreisnarheri
til ábyrgðar á kynferðisafbrotum og binda
enda á refsileysið. Jafnfamt þarf að stórauka
stuðning og aðstoð við þolendur ofbeldisverk-
anna. Og nú berast fréttir af auknum átökum,
enn og aftur. Enn fleiri flýja heimili sín og í
flóttamannabúðir. Enn á ný þurfa íbúarnir, og
sérstaklega konur, Austur-Kongó að þola
hrikalegt ofbeldi, nauðganir, þjófnaði og stans-
laust óöryggi á flótta, án matar, án aðgangs að
hreinu vatni, án allrar mannlegrar reisnar.
Elsa Guðmundsdóttir
Heimildir:
1 Jeffrey Gettleman. “With tense calm in Congo, a time to
assess the damange”. The New York Times, 1. nóvember,
2008; “It´s all relative”. The Economist, 12. júní, 2008; Lydia
Polgreen, “Congo´s death rate unchanged since war
ended”, The New York Times, 28. janúar, 2008; World Bank
country brief: Democratic Republic of Congo; International
Rescue Comittee: www.theirc.org/special-report/congo-
forgotten-crisis.html. Heimildir staðreynda: Human Deve-
lopment Report 2007/2008, UNDP; UNESCO, UNAIDS.
2 Jeffrey Gettleman. “Rape victims” words help jolt Congo
unto change”, The New York Times, 18. október, 2008;
The Greatest Silence, Rape in the Congo: www.thegrea-
testsilence.org/main.html