Feykir - 29.03.2000, Blaðsíða 4

4 FEYKIR 13/2000
„Samvinna við bændur
hefur verið með ágætum“
segja Bjarni Maronsson og Hjalti Þórðarson
hjá Héraðssetri Landgræðslunnar á Hólum
Bjarni Maronsson og Hjalti Þórðarson starfsmenn Héraðsseturs Land-
græðslu ríkisins á Hólum í Hjaltadal.
Á Hólum í Hjaltadal hefur verið
að byggjast upp margháttuð starf-
semi á undanfömum árum, líklega
fjölþættari en almenningi er kunn-
ugt um. Það er því orðið býsna
þröngt um í gamla skólahúsinu á
Hólum og má segja að þar sé hver
kytra nýtt til fullnustu. Árið 1998
var .sett á stofn á Hólum Héraðs-
setur Landgræðslu rrksins, sem
ætlað er að þjóni Norðurlandi
vestra, en ennþá er það þó Skaga-
fjörðurinn sem hefur sótt mest í
þjónustu starfsmanna Héraðsset-
ursins á Hólum, sem er eitt sex
setra Landgræðslunnar í landinu.
Tveir starfsmenn eru hjá Héraðssetr-
inu á Hólum, Bjami Maronsson bú-
fræðikandidat og Hjalti Þórðarson land-
fræðingur. Þegar blaðamaður Feykis
kom í heimsókn í Hóla nú fyrir helgina
og leit inn í Héraðssetrið, barst talið að
tilurð þessarar starfsemi á svæðinu. Þeir
Bjarni og Hjalti töldu að það mætti
kannski rekja að stærstum hluta til þess
að Búnaðarsamband Skagfirðinga hefði
sýnt mikið fmmkvæði á ýmsum svið-
um og haldið úti öflugri starfsemi. Það
hafi þróað sitt starf að þeim breytingum
sem orðið hefðu í landbúnaðinum og
sett mark sitt á búskapinn og sveitimar.
Landgræðslan hefur einnig lagt mikla
áherslu á að halda uppi öflugri starfsemi
um allt land, enda ein fárra ríkisstofnana
sem hefur höfuðstöðvar utan
Reykjavíkur. Þá ætti þarna einnig hlut
að öflugt rannsóknar- og skólastarf á
Hólum.
Bjami sagði að í kjölfar kvótasetn-
ingar í sauðfjár- og nautgriparækt um
1980 hefðu orðið miklar breytingar í
búskap margra. Við samdrátt í hefð-
bundnum búskap hefðu menn fjölgað
hrossum í |xiim tilgangi að bæta sér upp
tekjutapið. Þetta hefði valdið breyting-
um á beitarálagi til liins verra víða í
heimalöndum. Landgræðslan hefði lát-
ið þessi mál til sín taka í auknum mæli
á síðasta áratug í samvinnu við bændur
og samtök þeirra og Búnaðarsamband
Skagfirðinga hafi þar tekið mjög virkan
þátt.
Kortagerðin í raun
gagnagrunnur
Starf Hjalta felst að nokkrum hluta í
gerð jarðakorta og er hún samstarfs-
verkefni fjögurra aðila. Auk Land-
græðslunnar taka þátt í henni Hólaskóli,
Búnaðarsamband Skagfirðinga og
Skógrækt ríkisins. Hingað til hafa það
aðallega verið bújarðir í Skagafirði sem
hafa verið kortlagðar. Meðjarðakortun-
um fæst yfirlit um hverja jörð, stærð og
gerð gróðurlenda og heildarstærð hverr-
ar jarðar.
Kortagerðin var á ámm áður unnin
að nokkrum hluta af Búnaðarsambandi
Eyfirðinga, en við tækjavæðingu á Hól-
um hefur vinnan verið flutt þangað. Við
nútímatækni eru kortin unnin í tölvu og
verður því til staðar gagnagmnnur fyrir
hverja jörð sem kortlögð er. Hann má
nýta til að meta beitarþol, nýtingu og
skiptingu gróðurlendis, t.d. með tilliti til
ræktunar og verður því liður í gæðastýr-
ingu í landbúnaðinum, sem gerðar eru
auknar kröfur um, og m.a. nýr búvöm-
samningur í sauðfé gerir ráð fyrir.
Þá er hægt um vik að skrá við grunn-
inn ýmsar fleiri upplýsingar, svo sem
örnefnaskrá jarðanna, skár um fomar
söguslóðir og ýmislegt fleira.
Sumir kannski seinir til
Starfssvið Bjarna Maronssonar er
aðallega í beitarmálunum, en hann er
einnig í hlutastarfi hjá Búnaðarsam-
bandi Skagfirðinga sem annast fram-
kvæmd forðagæslu fyrir Sveitarfélagið
Skagafjörð.
Bjami segir starfið felast aðallega í
ráðgjöf og eftirliti með beitarmálum,
aðallega í Skagafirði, en hann á von á
því að önnur svæði muni nýta sér þjón-
ustu Héraðssetursins í auknum mæli á
næstu ámm, s.s. þá möguleika sem fel-
ast í gróðurkortunum, en þau eigi t..d.
að auðvelda beitarstýringu.
Bjami hefur m.a. umsjón með verk-
efninu „Bændur græða landið” sem er
samstarfsverkefni Landgræðslunnar og
einstakra bænda og tengist því að
bændur græða upp örfoka land á sínum
eigin jörðum. Virkir þátttakendur í land-
inu öllu í þessu verkefni eru 492, 83
þeirra em á Norðurlandi vestra, þar af
47 í Skagafirði.
„Samvinna við bændur hefur verið
með ágætum og þeir em í auknum mæli
að gera sér grein fyrir nauðsyn betra
beitarskipulags. Sumir em kannski svo-
lítið seinir til, en sem betur fer er það í
miklum minnihluta, en það vill nú
verða þannig að það fer svolítið mikið
fyrir þessum fáum aðilum, og þeir setja
blett á hina. Þama er um að ræða aðila
sem em með alltof mörg hross og það
er raunar furðulegt að menn skuli setja
á t.d. arðlaust stóð af gömlum vana,
sem er eginlega það sama og ala gelda
kú á bás heilan vetur. Það fer ein
heyrúlla í hrossið yfir mánuðinn. Þurfi
að gefa í fimm mánuði þá er sá kostnað-
ur 20 þúsund, þannig að það sér það
hver maður að þetta dæmi gengur ekki
upp. En ég er sannfærður um að Skag-
firðingar eiga geysilega góða mögu-
leika í hrossaræktinni, sinni þeir henni á
faglegan hátt. Með því móti haldi þeir
sér í fremstu röði í ræktuninni”, segir
Bjami.
Bjami segir að góð samvinna sé við
landbúnaðamefnd Skagafjarðar og upp-
rekstrarfélög um beitar- og afréttarmál.
Til dæmis hafa verið famar árlega gróð-
urskoðunarferðir á nokkra afrétti og
fylgst með ástandi þeirra.
Kolefnisbinding með
lúpínusáningu
Þá hefur á vegum Landgræðslunnar
verið unnið að bindingu kolefnis í jarð-
vegi með því að sá lúpínu í örfoka land,
en við slíkar aðstæður hefur lúpínan
reynst mjög vel. „Með þessu emm við
að leggja örlítið að mörkum við heild-
ar kolefnisbindingu heimsins sem vöm
gegn mengun”, segir Bjami.
„Mjög skiptar skoðanir eru um
lúpínuna og verður að fara mjög var-
lega í notkun hennar, en ennþá hefur
ekki fundist öflugri jurt í örfoka land
sem bindur kolefni í jarðveginn og
undirbýr hann fyrir aðrar plöntur.
Mistökin í notkun hennar hafa aðallega
falist í því að nota hana á svæðum þar
sem hún á alls ekki heima”, segir Hjalti.
Frá árinu 1997 hefur lúpínu verið
sáð í friðuð uppgræðslusvæði á 12 bæj-
um í Skagafirði, aðallega á Skaga og
einnig á Víkum Húnavatnssýslumegin.
í Neðra - Ási í Hjaltadal er stefnt að
uppskera lúpínufræ til sáningar skv. sér-
stökum samningi milli Landgræðslunn-
ar og ábúenda.