Feykir - 06.12.2000, Blaðsíða 4

4 FEYKIR 42/2000
„Sífellt hugfanginn af þeim stórkostlega
fjölbreytileik sem náttúran býr yfir“
segir hinn hálftíræði Guðmundur á Egilsá sem fagnar nú 50 ára rithöfundarafmæli
„Samt yfirgaf Guðmundur aldrei dalinn sinn. Hann veit að kyrrstaða
er ekki til, en lætur ekki truflast af því. Hann notar ekki veginn
hinumegin í dalnum til að elta fólkið burtu”, sagði Indriði G. Þor-
steinsson rithöfundur, sem kvaddi þetta líf nú síðsumars, í formála
að endurútgáfu skáldsögu Guðmundar L. Friðfinnssonar „Hinumeg-
in við heiminn”, sem út kom fyrir síðustu jól. Svo sannarlega er það
rétt hjá Indriða að Guðmundur á Egilsá hefur ekki notað veginn
hinumegin í dalnum til að elta fólkið burtu. Hann er þar enn þótt
hálftírður verði núna á laugardaginn kemur 9. desember, en um þess-
ar mundir á hann einnig 50 ára rithöfundarafmæli. Það var fyrir jól-
in 1950 sem útkomu hans fyrstu bækur, unglingabækumar Bjössi á
Tréstöðum og Jónsi karlinn í Koti og telpumar tvær.
Guðmundur unir sér ennþá einn frammi á Egilsá, en ætlar að dvelja hjá
fólki sínu syðra á 95 ára afmælinu á laugardaginn kemur.
„Mér frnnst lífið vera stórkostlegt
undur og er sífellt hugfanginn af þeim
stórkostlega fjölbreytileik sem náttúr-
an býr yfir. Ég hef alltaf verið bjartsýnn
og hef trú á því að lífið eigi ennþá eft-
ir að færa mér góða hluti”, segir Guð-
mundur og hann er það em ennþá að
heyra og sjá, að manni finnst eiginlega
fráleitt að minnast á heilsufarið eins og
þó gjaman er gert þegr svo fullorðið
fólk á í hlut, en Guðmundur lofar samt
hvem dag og þann sem öllu ræður í því
efni.
I spjalli sem blaðamaður Feykis átti
við Guðmund á dögunum kom fram
að starf bóndans tók æðimikinn tíma,
enda bjó Guðmundur stóm búi lengst
af og réðst til að mynda í skórgrækt á
jörðinni, auk þess sem hann starfrækti
um árabil bamaheimili ásamt konu
sinni Önnu Sigurbjörgu Gunnarsdótt-
ur. Guðmundur segir að það hafí verið
gaman að fást við búskapinn á þeim
tíma sem þarfasti þjóninn, hesturinn,
Guðmundur L. Friðfinnsson hand-
leikur stólkamba á Byggðasafninu í
Glaumbæ. Myndin er úr bókinni
Þjóðlíf og þjóðhættir.
var notaður við jarðvinnslu, heyskap
og aðdrætti ýmsa. Egilsárbóndinn tók
þó vélaöldinni fegins hendi þegar hún
gekk í garð, og var einn fimm bænda í
Akrahreppi sem fékk dráttarvél þegar
þær komu fyrst í hreppinn 1949.
„Bæði var það að verkin urðu fljót-
legri eftir að ég fékk dráttarvélina og
svo var ég líka óskaplega feginn að
geta létt okinu af blessuðum hestunum.
Þetta var ansi strembið fyrir þá á stund-
um, svo sem í jarðvinnslunni, en ég átti
alltaf dugmikla og góða brúkunar-
hesta.”
Feiminn að sýna öðrum
En hvemig stóð á því að bóndi sem
hafði yfrin næg verkefni fór að skrifa
bækur?
„Það var alltaf ríkt f mér að búa eitt-
hvað til. Faðir minn smíðaði mikið og
ég nam það talsvert af honum og fékk
útrás í því. Smíðaði meðal annars hús-
gögn fyrir okkur í húsið og svo réðst ég
meira að segja í það að smíða spuna-
vél, 15 þráða, og fékk reyndar ágætis
aðstoð við þá smíði frá laghentum
manni sem hér var. A þessum tíma var
heimilisiðnaðurinn ennþá í tísku og
sjálfsþurftabúskapurinn, fólk reyndi að
bjarga sér með flesta hluti. Konan mín
átti prjónavél og kom hún oft að góð-
um notum.
Ég las alltaf talsvert og hafði gaman
af pára ýmislegt hjá mér en var feiminn
að sýna það öðrum. Það var ekki fyrr
en ég var kominn á fimmtugsaldurinn
sem ég ákvað að gera alvöru úr því að
skrifa bók. Til að byrja með var það
lesefni fyrir böm og unglinga sem var
viðfangsefnið og mínar fyrstu bækur
fengu strax mjög góðar viðtökur, sér-
staklega Bjössi á Tréstöðum. Þetta var
mér mikil hvatning og fjórum árum
seinna kom svo fyrsta skáldsagan fyr-
ir fullorðna, Máttur lífs og moldar.
Já það var oft lítill tími til að skrifa
og satt að segja reyndist hann mér
drjúgur tíminn sem ég var við gegning-
ar. Ég settist þá gjaman á garðabandið
hjá kindunum og skrifaði með blí-
hantsstubb það sem kom f hugann í
það og það skiptið. Þetta reyndist mér
hin besta skrifstofa.
Konan hreinskrifaði
Fyrstu árin handskrifaði ég öll mfn
handrit og komst upp með að skila
þeim þannig til útgefandans. Ég skrif-
aði ekki sérlega vel, en naut góðrar að-
stoðar konu minnar sem hafði ákaflega
fallega rithönd og hreinskrifaði hún
mest allt eftir mig. Einu sinni henti það
joó að ég var að verða uppiskroppa með
pappír og hreinskrifuðum við þá bæði
hjónin. Ég man að Sigurður Nordal
hafði gaman af þessu þegar ég var að
segja honum frá fyrstu ámm mínum á
rithöfundarferlinum.”
Listinn yfir verk Guðmundar er orð-
inn nokkuð langur. Auk þess að skrifa
nokkrar skáldsögur og smásögur, hef-
ur hann skrifað ævisögu, ljóð og leik-
rit. Nú í vetur ætlar Leikfélag Akurey-
ar að seta á fjalimar leikrit eftir Guð-
mund. Hann er svolítið leyndardóms-
fullur þegar talið berst að efni þess,
segir þar á ferð ákaflega alvarlega hluti
með gamansömu yfirbragði, er geta
gerst hvar sem er, líklega þó fremur í
þéttbýlinu en dreitbýlinu.
Þá má ekki gleyma þeim skerf sem
Guðmundur á í varðveislu þjóðlegs
fróðleiks, en fyrir nokkrum árum
komu frá honum þrjár bækur um það
efni. Sú seinasta, Þjóðlíf og þjóðhættir.
sem út kom 1991, mikið verk af vöxt-
um sem Guðmundur lagði mikla vinnu
í, var m.a. tilnefnd til íslensku bók-
menntaverðlaunanna í flokki bóka um
þjóðlegt efni. Þessi bók hefur notið
mikilla vinsælda og er nú nánast ófáan-
leg.
Bara fyrirmynd að Bjössa
„Ég hef alltaf haft næg áhugamál og
nóg fyrir stafni. Mig hefur alltaf í raun-
inni vantað tíma”, segir Guðmundur
þegar hann er spurður að því hvemig
hálftíræður maður eyði tímanum.
„Annars er ég samt að verða ansi
verkalítill, fólk er það nú venjulega
þegar það er komið á þennan aldur”,
bætir hann við og segist ekki vita hvað
verði, hvort að enn sé von á bókum frá
honum.
„Það var bara af Bjössa á Tréstöð-
um sem ég hafði beina fyrirmynd. í
öðmm sögum er um óbeinar fyrir-
myndir að ræða. Ég byggi mín skrif á
reynslunni sem ég hef af mannlífi,
staðháttum og náttúm. Þessa reynslu
sem maður lærir í skóla lífsins en verð-
ur þó seint fullnuminn í þeim fræðum.
Mér verður stundum hugsað til þess
að ef ég myndi stökkva inn í lífið eins
og það er í dag, þá væri það eins og
koma á aðra plánetu, ef að landið væri
ekki að mestu leyti eins og það var.
Miðað við það sem lífið var þegar ég
kynntist því fyrst, þá er byltingin mik-
il. Fólkið hefur breyst svo mikið, yfir-
bragðið er alltöðmvísi, klæðaburðurinn
annar og það talar líka annað mál. Ég
er nú alltaf að vonast til að þetta fari að
snúast við og fólkið leiti út í sveitimar
aftur”, sagði Guðmundur í lok þessa
spjalls, en hann verður að heiman á
afmælisdaginn, ætlar að dvelja hjá sínu
fólki syðra.