Iðjuþjálfinn - 01.06.2002, Blaðsíða 7
ættu að hafa mestu samskiptin við iðjuþjálfa.
Ollum stéttum fannst að hluti af þeirra
vinnu væri að hafa bein samskipti við iðju-
þjálfa. Ahugavert er að aðeins 20% svarenda
töldu sig örugga um að vita hvaða þjónustu
iðjuþjálfar veittu. Höfundarnir telja þessar
niðurstöður endurspegla þann misskilning
og ranghugmyndir sem ríkja um iðjuþjálfun
og starfssvið þeirra (Kaur, et. al., 1996).
Á árunum 1990 og 1991, sendi Chakra-
vorty (1993) út könnun til tveggja hópa af
læknum. Annars vegar tillækna starfandi á
District Health Authority (DHA) sjúkrahús-
mu í USA og hinsvegar lækna utan þess,
sem vísuðu á iðjuþjálfun sem veitt var á
DHA-sjúkrahúsinu. Rannsökuð var þekking
læknanna á iðjuþjálfun og borinn saman
munurinn á vitneskju hópanna tveggja. Af
þeim 28 læknum sem störfuðu á sjúkrahús-
inu svöruðu 18 könnuninni (64,8% svörun)
°g af 31 lækni starfandi utan sjúkrahússins
svaraði 21 (67,7%). Sundurliðun á svörum
sýndi að vitneskja lækna utan sjúkrahússins
var meiri á iðjuþjálfun heldur en þeirra
lækna sem störfuðu við sjúkrahúsið. Vit-
neskju beggja hópa reyndist ábótavant.
Sjúkrahússlæknarnir sem þekktu vel starf-
semi iðjuþjálfunar voru læknar innan al-
mennra lækninga, öldrunarlæknar, geð-
læknar, barnalæknar og bæklunarlæknar.
Einn geðlæknir viðurkenndi að hann þekkti
ekki mikið til iðjuþjálfunar en vísaði samt
skjólstæðingum þangað (Chakravorty,
1993). Þegar tíðni tilvísana var borin saman
milli þeirra lækna sem betur þekktu til iðju-
þjálfunar og þeirra sem minna vissu, fund-
ust bein tengsl á milli tilvísana lækna og vit-
neskju þeirra um iðjuþjálfun. Fjórtán af 21
lækni (47,6%) starfandi utan sjúkrahússins
höfðu aldrei vísað skjólstæðingum til iðju-
þjálfa. Höfundur tekur fram að sumir lækn-
ar þurfi ekki á þjónustu iðuþjálfa að halda.
Niðurstaðan var að skortur á vitneskju um
iðjuþjálfun var um 50% hjá almennt starf-
andi læknum og 70% hjá sjúkrahússlæknun-
um (Chakravorty, 1993).
Parker og Chan (1986) könnuðu hvernig
iðjuþjálfar og sjúkraþjálfarar skynjuðu virð-
ingarstig stéttanna. Þátttakendur voru 56
iðjuþjálfar og 48 sjúkraþjálfarar. Þeir voru
beðnir um að gefa hverri starfsstétt einkunn
sem best lýsti þeirra eigin skoðun á virðing-
arstigi þeirrar stéttar. Það er áhugavert að
bæði sjúkraþjálfarar og iðjuþjálfar gáfu
s]úkraþjálfurum fleiri stig fyrir virðingu en
iðjuþjálfum. Iðjuþjálfar fengu 77 stig (eigin
einkunnagjöf) og 72 stig (einkunnir sjúkra-
þjálfara). Sjúkraþjálfarar fengu 82 stig (eigin
emkunnagjöf) og 85 (einkunnir iðjuþjálfa)
(Parker and Chan, 1986).
Þekking og samstarf fagstétta
Metnaðarfullt heilbrigðiskerfi þarf á leiknu
og vel upplýstu starfsfólki að halda. Þekking
og leikni hafa breyst í gegn um árin þannig
að fagstéttir þurfa að þróa með sér og nýta
sér nýja þekkingu, nýjar hugmyndir og
skoðanir til þess að mæta kröfum þjóðfélags-
ins. Afkastamikið samstarf, samskipti og
teymisvinna eru leikni sem allar heilbrigðis-
stéttir þurfa til þess að geta skilað vönduðu
starfi til skjólstæðinga sinna (Mosey, 1985;
Richard, 1994).
Með því að opna huga sinn, sýna áhuga
og spyrja spurninga getur fagstétt öðlast
talsverðar upplýsingar um hlutverk annarra
fagstétta. Hugtök er varða starfsemi deilda
geta verið misvísandi og því er mikilvægt að
fá upplýsingar frá deildarstarfsmanni um
hlutverkaskipti og starfssvið. Enn meiri
upplýsingar fást með því að fylgjast með
fagaðilunum að verki. Framkvæmd getur
skýrt betur en munnlegar útskýringar hvað
er verið að vinna með. Þegar skilningi á hlut-
verki og starfsviði er náð er næsta skref að
ræða hugsjónir viðkomandi stéttar (Mosey,
1986). í könnun Chakravorty's var skráð að
7 af 21 lækni (33.3%) starfandi utan sjúkra-
hússins, höfðu einhverntíma í þjálfun sinni
heimsótt iðjuþjálfunardeild á sjúkrahúsi.
Höfundur taldi að önnur ástæðan fyrir því
Þegar nemarnir voru spurðir hvort þeir
teldu þörf fyrir iðjuþjálfun í heilbrigð-
isgeiranum, svaraði allt úrtakið með
annað hvort „mjög sammála" eða
„sammála".
að læknar starfandi utan sjúkrahússins voru
betur upplýstir um iðjuþjálfun væri sú að
iðjuþjálfar mynduðu sterkt faglegt samband
við lækninn á meðan á þjálfun sameiginlegs
skjólstæðings stæði (Chakravorty, 1993).
Allen og Cruckshank (1977) breyttu lítil-
lega mati Cruckshank’s; My Biggest Problem
Today Inventory (MBPTI) og sendu til 100
iðjuþjálfa valda af handahófi. Algengasta
var að iðjuþjálfar teldu það vera „óþægilegt
vandamál" „að fá aðrar stéttir til að skil-
greina og virða hlutverk iðjuþjálfunar"
(Allen and Cruckshank, 1977, bls. 562).
Oþægilegasta vandamálið og það tíunda í
tíðni, fólst í því að öðlast skilning annarra
stétta á iðjuþjálfun. Allen og Cruckshank
töldu ástæðurnar m.a.vera að iðjuþjálfar hafi
ekki náð árangri í að útskýra mörg og ólík
hlutverk sín fyrir öðrum fagstéttum og að
iðjuþjálfar eru óöruggir vegna skorts á
tæknilegri kunnáttu og leikni. í könnuninni
reyndist áhersla varðandi samvinnu og sam-
skipti við aðrar heilbrigðisstéttir beinast að
virðingu í samskiptum við teymisfélaga.
Annað helsta „óþægilega vandamálið"
tengdist virðingu gagnvart markmiðum og
úrræðum annara. Allen og Cruckshank leg-
gja til að iðjuþjálfar sem fagstétt, sem með
réttu hreykir sér af þekkingu sinni og hæfni
í mannlegum samskiptum, ættu að láta sam-
starfsfólk njóta þeirra hæfileika ekki síður en
skjólstæðinga (Allen and Cruckshank, 1977).
Rannsóknaraðferð
Tilgangur könnunarinnar var að varpa ljósi
á viðhorf og þekkingu á iðjuþjálfun á íslandi
hjá tilvonandi samstarfsfólki iðjuþjálfa. Þátt-
takendur í könnuninni voru allt nemar á
lokaári í læknisfræði, hjúkrunarfræði,
sjúkraþjálfun og félagsráðgjöf við Háskóla
Islands. Spurningalisti sem kannaði viðhorf
og þekkingu nemanna á iðjuþjálfun á íslandi
var útbúinn af höfundi könnunarinnar,
Gunnhildi Gísladóttur. Til að tryggja áreið-
anleika spurningalistans sem var gerður á ís-
lensku var hann þýddur á ensku og endur-
þýddur á íslensku af öðrum aðila en höf-
undi. Til að styðja gildi og áreiðanleika
spurningalistans var könnunin prufukeyrð á
litlum hópi nema.
Könnunin var í tveimur hlutum; fyrra
spurningablað (form A) og seinna spurn-
ingablað (form B). Áður en nemarnir fengu
síðara spurningablaðið (form B) lásu þeir
staðreyndablað, með upplýsingum um iðju-
þjálfun; hugmyndfræði, fræðilegan grunn,
leikni, hlutverk og starfsvettvang iðjuþjálfa.
I könnuninni var notaður Likert-kvarði
með valmöguleikunum „mjög sammála",
„fremur sammála", „hlutlaus", „fremur
ósammála" og „mjög sammála". Notaðar
voru fullyrðingar sem gáfu svarmöguleik-
ana; „á", „nei" og „veit ekki" og kvarðar á
bilinu 1-8 þar sem 1 var „mjög lítið" og 8 var
„mjög mikið".
Könnunin var lögð fyrir nemana í
kennslustundum og í verknámi. Kynningar-
blað var lesið fyrir nemana til að tryggja að
allir hópar fengju sömu tilsögn.
Form A innihélt eftirarandi sex liði:
a) Bakgrunnur pinn og kynni pín af iðjupjálfun.
Lýðeinkennum þýðis safnað.
b) Þekking. Söfnun þeirra upplýsinga sem
nemarnir hafa um iðjuþjálfun.
c) Samvinna. Spurningar til að varpa ljósi á
hvort nemar teldu sig hafa nægar upplýs-
ingar til þess að starfa með iðjuþjálfum.
d) Viðhorf. Athugun á viðhorfi nemanna til
iðjuþjálfunar og einnig til þessarra fjög-
urra heilbrigðisstétta.
e) Framtíðin. Væntingar til samvinnu og
þekkingar á iðjuþjálfun í framtíðinni.
IÐJUÞJÁLFINN 1 /2002 - 7