Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2009, Blaðsíða 39

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 1. tbl. 85. árg. 2009 35
Heilsuvernd
Nú vil ég kynna ykkur þá þjónustu sem í
daglegu tali er kölluð „heilsuvernd“ og er
að mínu mati talsvert vanmetinn þáttur í
þjónustu heilsugæslunnar. Þar sáum við
þó oft fræjum sem fylgja einstaklingnum
út lífið og hafa veruleg áhrif á heilbrigði og
velferð viðkomandi. Hver man ekki eftir
skólahjúkrunarfræðingnum sínum þegar
eitthvað bjátaði á? Hvaða móðir man ekki
eftir „sinni“ ljósmóður eða hjúkrunarfræðingi
ef eitthvað var að á meðgöngu, fæðingu
eða í frumbernsku barns?
Mæðravernd er það kallað þar sem
verðandi foreldrum og barni er fylgt eftir
frá 8 ­11 viku en eðlileg meðgöngulengd
er 27­42 vikur. Markmið mæðraverndar
er að stuðla að heilbrigði móður og
barns með faglegri ummönnun, stuðningi
og ráðgjöf. Greina skal áhættuþætti á
byrjunarstigi og bregðast við þeim. Enn
fremur er markmiðið að veita markvissa
fræðslu og ráðgjöf um meðgöngu og
fæðingu.
Unnið er eftir „Nice“­leiðbeiningum
um allt land en þær eru þýddar og
staðfærðar af landlæknisembættinu og
Miðstöð mæðraverndar og útgefnar í
núverandi mynd í apríl 2008. Sjá má
nákvæma lýsingu og leiðbeiningar á
vefsíðu Heilsugæslunnar undir „Miðstöð
mæðraverndar“.
Skoðanir á meðgöngu eru að meðaltali
7­12 en eftirlit kvenna í áhættumeðgöngu
fer undantekningarlítið fram á LSH. Boðið
er upp á ýmiss konar foreldranámskeið
eftir þörfum hvers og eins, svo sem fyrir
frumbyrjur, fjölburameðgöngu, foreldra af
erlendum uppruna, brjóstagjafarnámskeið
og einnig sér tímar eingöngu fyrir feður.
Boðið er upp á heimsókn á fæðingardeild
eftir aðstæðum hverju sinni.
Ung- og smábarnavernd. Markmið
ung­ og smábarnaverndar er að fylgjast
reglulega með almennu heilsufari
barna ásamt andlegum, líkamlegum
og félagslegum þroska frá fæðingu til
skólaaldurs auk þess að veita foreldrum
og fjölskyldum barnanna stuðning, fræðslu
og vísa áfram til annarra sérfræðinga eftir
atvikum hverju sinni.
Hjúkrunarfræðingar fara reglulega í
heimsóknir á heimili foreldra og barns, allt
að sex vikum eftir fæðingu en algengast
er að þetta séu 2­4 heimsóknir ef allt
gengur vel.
Vitjanir til foreldra af ýmsum þjóðernum
krefjast oft aukinnar þekkingar ljósmóður
eða hjúkrunarfræðings á hinum ýmsu
trúarbrögðum, venjum og siðum. Þannig
skapast frekara traust og nýju foreldrarnir
fá oft aðra sýn á þjónustuna, læra á
boðleiðir og fordómum er rutt úr vegi.
Almennar skoðanir og ónæmisaðgerðir
á heilsugæslu eru 11 ef allt gengur vel.
Oft verða þó þessar heimsóknir fleiri. Ný
handbók fyrir ung­ og smábarnaverndina
verður tekin í notkun nú í mars. Helstu
breytingar þar eru á þroskaprófunum
en 3 1/2 árs skoðun verður 2 1/2 árs
og 4 ára skoðun kemur í stað 5 ára
skoðunar. Í þessum skoðunum verður
stuðst við skimunartækin Peds og
Brigance. Drögin má skoða nánar á
vefsíðu landlæknisembættis undir „heilsa“
en upplýsingar um aðrar skoðanir er að
finna inn á vefsíðu Heilsugæslunnar undir
„Miðstöð heilsuverndar barna“.
Skólaheilsugæsla. Markmið skólaheilsu­
gæslu er að skólabörn 6­18 ára fái
að þroskast við sem bestar andlegar,
líkamlegar og félagslegar aðstæður og
stuðla að vellíðan þeirra á þeim sviðum.
Starfsfólk skólaheilsugæslu vinnur með
starfsfólki skólanna, foreldrum eða
forráðamönnum skólabarna og öðrum
sem eiga hlut að málefnum nemenda
með velferð þeirra að leiðarljósi.
Þjónusta við ungmenni hefur því miður
ekki enn fengið fjárveitingar og stuðning
heilbrigðisráðuneytisins til að festa rætur
sem skyldi í framhaldsskólum en er orðin
mjög virk og sýnileg í öllum grunnskólum
landsins. Hjúkrunarfæðingar í grunn­
og framhaldsskólum eru orðnir faglegir
ráðgjafar og tengiliðir við heimilin en ekki
„plásturskonur“ eða „slysahjúkkur“ eins
og þeir voru einu sinni kallaðir. Fræðsla
og ráðgjöf hefur aukist til muna en dregið
úr hinum föstu líkamlegu skoðunum.
Handbók um skólahjúkrun kom út
um 2004 og er nú notuð um allt land.
Hún er aðgengileg í heild sinni á innra
neti Heilsugæslunnar. Skráningarkerfi í
skólaheilsugæslunni er ekki Saga eins og
á öðrum sviðum heilsugæslunnar heldur
Ískrá sem hönnuð var fyrir Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins og hefur nýst vel
til skráningar og úrvinnslu. Gallinn er hins
vegar sá að erfitt hefur reynst að láta þessi
tvö tölvuskráningarkerfi lesa hvort annað.
Vefmiðlar eru alltaf að verða ríkari þáttur
Ung­ og smábarnavernd er mikilvægur hluti starfseminnar á heilsugæslustöðum.