Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2009, Blaðsíða 43

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 1. tbl. 85. árg. 2009 39
Í aðgerðaáætlun fyrrverandi ríkisstjórnar vegna ofbeldis á heimilum og
kynferðislegs ofbeldis er ákvæði um eftirfarandi aðgerð: „Gefin verði út handbók
með upplýsingum fyrir fagstéttir er koma að málum er varða þolendur og
gerendur heimilisofbeldis sem hefur það markmið að veita þessum fagstéttum
mikilvægar upplýsingar um heimilisofbeldi.“
Nefndin, sem sér um að fylgja áætluninni
eftir, hefur gefið út fimm rit til að uppfylla
þetta ákvæði. Öll bera ritin sama
heiti: Ofbeldi í nánum samböndum.
Orsakir – afleiðingar – úrræði. Fjögur
hafa síðan undirtitla sem vísa til
þess að þeim er beint til ákveðinna
fagstétta, ljósmæðra, starfsfólks
félagsþjónustunnar, lögreglunnar og loks
lækna, hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða.
Höfundur er Ingólfur V. Gíslason, lektor í
félagsfræði við Háskóla Íslands.
Fyrsti kafli fjallar almennt um ofbeldi
gegn konum. Þar er rakið hvað það sé
í gerð samfélaga og stöðu kvenna sem
geri að verkum að þær búa við ofbeldi
í nánum samböndum í ríkari mæli en
karlar. Einnig er fjallað um það sem vitað
er um karla sem búa við slíkt ofbeldi. Þá
er fjallað um megineinkenni líkamlegs,
andlegs, fjárhagslegs og kynferðislegs
ofbeldis og hvernig ákveðin einkenni
kvenna geta leitt til grunsemda um að
þær búi við ofbeldi.
Í öðrum kafla er sérstaklega vikið að
stöðunni á Íslandi á grundvelli nokkurra
kannana en þó sérstaklega hinnar
ýtarlegu könnunar sem framkvæmd var á
vegum ráðuneytis dómsmála árið 1996.
Þriðji kafli fjallar nánar um einkenni
kvenna sem búa við ofbeldi og það
samspil nokkurra þátta sem oftast búa
að baki ofbeldinu.
Í fjórða kafla er fjallað um börn sem búa á
heimilum þar sem ofbeldi er beitt. Jafnvel
þó börnin sjálf séu ekki beitt ofbeldi þá
markar ástandið á heimilinu djúp spor í
tilveru þeirra. Í kaflanum er tafla þar sem
vakin er athygli á ákveðnum einkennum
barna sem geta verið vísbending um að
heimilisástandið sé ekki viðunandi. Taflan
flokkar þessi einkenni eftir aldri barnanna.
Í fimmta kafla er fjallað um einkenni karla
sem beita ofbeldi í nánum samböndum,
hver forsaga þeirra er og hvernig samspil
ólíkra þátta getur verið að baki ofbeldinu.
Það ber þó að hafa í huga að ekkert
þessara einkenna eða samspil þeirra
þýðir sjálfkrafa að ofbeldi verði beitt.
Félags­ og tryggingamálaráðuneytið
hefur gefið út umfangsmikið rit um
ofbeldi í nánum samböndum. Ritið er
í fimm hlutum og má sækja ókeypis á
netið. Einn hluti er sérstaklega ætlaður
starfsfólk heilbrigðiskerfisins.
Í sjötta kafla er svo fjallað um þau úrræði
sem til staðar eru á Íslandi, aðstoð við
þolendur og þá gerendur sem vilja þiggja
aðstoð við að hætta að beita ofbeldi.
Í sjöunda kafla greinist umfjöllunin á
grundvelli þess til hvaða fagstéttar
orðunum er beint. Áhersla er alltaf lögð
á að beita virkum aðferðum til þess að
finna sem flestar konur sem búa við það
ástand að einhver þeim nákominn beitir
þær ofbeldi eða hefur gert það. Kembileit
er áhrifaríkasta leiðin og rakin eru dæmi
um hvernig slíku verði viðkomið og hvaða
spurningar eða leitaraðferðir komi til
greina. Þá er ýtarlega fjallað um einkenni
sem eiga að leiða til grunsemda. Loks
er fjallað um mikilvægi þess að sérhver
stofnun setji sér sérstaka aðgerðaáætlun
varðandi ofbeldi gegn konum þannig að
öllum starfsmönnum sé ljóst hvernig beri
að leita að konum sem búa við ofbeldi og
hvað beri að gera ef slíkt kemur í ljós.
Nýtist bækurnar á þann hátt sem að er
stefnt er full ástæða til að ætla að fleiri
konur, sem búa við ofbeldi, finnist og
unnt verði að aðstoða þær til betra lífs.
Bókunum hefur verið dreift í undirstofnanir ráðuneyta
dómsmála, félagsmála og heilbrigðismála en einnig
eru þær aðgengilegar í pdf­skjölum á heimasíðu
félags­ og tryggingamálaráðuneytisins, http://www.
felagsmalaraduneyti.is/utgefid­efni/nr/4152.
Gunnar Alexander Ólafsson er sérfræðingur í
heilbrigðisráðuneytinu.
BÓKARKYNNING
Gunnar Alexander Ólafsson, gunnar.alexander.olafsson@hbr.stjr.is
Bók um ofbeldi í nánum samböndum