Tölvumál - 01.11.2009, Blaðsíða 19

Háskólinn í Reykjavík lagði til verkefnisins
hvers kyns aðstöðu, búnað og sérfræðinga,
en auk þess var rannsóknarverkefnið styrkt af
Rannsóknarsjóði í fimm ár
Lykillinn að styrkveitingum ætti að vera fyrri
árangur vísindamannanna, gæði og nýnæmi
þeirra hugmynda sem unnið er að, og möguleg
áhrif niðurstaðna á nýsköpun, frekar en
nákvæm verkáætlun
T Ö L V U M Á L | 1 9
Eff2 Technologies, kom upphaflega til HR í eina önn sem skiptinemi frá
Austurríki, en innritaðist svo í meistaranám við skólann og er núna á síðustu
stigum doktorsnáms.
Háskólinn í Reykjavík lagði til verkefnisins hvers kyns aðstöðu, búnað og
sérfræðinga, en auk þess var rannsóknarverkefnið styrkt af Rannsóknarsjóði
í fimm ár. Þá tók Tækniþróunarsjóður við og styrkti sprotafyrirtækið
við vöruþróunina. Því til viðbótar hafa fengist ýmsir smærri styrkir frá
Nýsköpunarsjóði, Rannsóknarnámssjóði og fleiri aðilum.
Aðgangur að rannsóknarfé
Sprotafyrirtækið Eff2 Technologies er gott dæmi um hvernig öflug
háskóladeild, eins og tölvunarfræðideild HR, með aðgang að rannsóknarfé
gegnum samkeppnissjóði, getur orðið uppspretta kraftmikilla og mikilvægra
sprotafyrirtækja. Því miður er það samt svo að styrkjakerfið er hlutfallslega
of lítið á Íslandi og því eru slík dæmi, eins og áður var sagt frá, alltof fá.
Þrátt fyrir að Ísland leggi hlutfallslega mikið fé til rannsókna og þróunar
á alþjóðavísu, samkvæmt opinberum tölum, fer aðeins lítill hluti þess fjár
til samkeppnissjóða. Á því sviði stöndum við nágrannaþjóðum okkar langt
að baki. Oft er því haldið fram að það sé enginn munur á beinu framlagi til
háskóla og rannsóknarstofnana og til rannsóknarsjóða, en ég tel reynsluna
hafa sýnt að samkeppnissjóðir eru mun betur fallnir til þess að efla
rannsóknarstarf.
Þessi takmörkun á rannsóknarfé í samkeppnissjóðum hefur haft þrjár
meginafleiðingar gegnum tíðina, sem allar eru alvarlegar fyrir nýsköpun
og sprotafyrirtæki. Í fyrsta lagi eru of fáir styrkir veittir á ári hverju. Það
þýðir að vafalítið eru til fjölmargar góðar rannsóknarhugmyndir sem ekki
fengu nægilegan framgang, en hefðu annars getað orðið uppsprettur
sprotafyrirtækja framtíðarinnar.
Í öðru lagi eru styrkirnir alltof smáir og ná yfir of skamman tíma. Smæð
rannsóknarstyrkjanna takmarkar mjög stærð rannsóknarhópanna og þar
með samkeppnishæfni háskólanna á alþjóðlegum vettvangi, og gerir þeim
erfitt fyrir að keppa við iðnaðinn um innlenda nemendur og að laða erlenda
nemendur til landsins. Sem dæmi má nefna að lengstu verkefnisstyrkirnir
ná aðeins yfir þrjú almanaksár, meðan rannsóknir doktorsnema ná að
minnsta kosti yfir fjögur almanaksár, og því er ekki hægt að tryggja styrk
fyrir nemendur allan námsferil þeirra.
Í þriðja lagi, sem er líklega bein afleiðing af fáum og smáum styrkjum, þá
er umsóknarformið mjög niðurnjörvað. Þannig er til dæmis nauðsynlegt,
þegar sótt er um styrk til þriggja ára, að lýsa verkþáttum fyrir öll þrjú árin.
Slíkar áætlanir eru mjög þarfar fyrir Tækniþróunarsjóð og Nýsköpunarsjóð,
en augljóslega er ekki hægt að gera nákvæmar áætlanir þegar um
rannsóknarverkefni er að ræða, þar sem niðurstöður fyrri ára geta haft
gríðarleg áhrif á hvað gerist á seinni árunum. Lykillinn að styrkveitingum
ætti að vera fyrri árangur vísindamannanna, gæði og nýnæmi þeirra
hugmynda sem unnið er að, og möguleg áhrif niðurstaðna á nýsköpun,
frekar en nákvæm verkáætlun. Til að mæla árangur styrkjakerfisins og
beina styrkjum til okkar bestu vísindamanna þarf svo að auka eftirfylgni
með verkefnum verulega.
Nokkuð jákvæð þróun hefur átt sér stað á undanförnum árum varðandi
stærð sjóða og styrkja, en miklu betur má ef duga skal. Að auki er
nauðsynlegt, í ljósi þess hversu smátt vísindasamfélagið er á Íslandi, að
nýta alþjóðasamfélagið sem mest við mat á umsóknum og úthlutun styrkja.
Annars er alltaf sú hætta fyrir hendi að hagsmunatengsl ráði ákvörðunum
frekar en gæði rannsóknanna, og á því höfum við ekki efni.
Niðurlag
Það má ljóst vera af ofansögðu að öflugir háskólar og opinberir
rannsóknarsjóðir eru afar mikilvægir fyrir nýsköpun og sprotafyrirtæki.
Jákvæð þróun hefur átt sér stað í samkeppnissjóðum á allra síðustu árum,
en þörf er á að bæta kerfið enn frekar með því annars vegar að setja
hlutfallslega meira fé í samkeppnissjóði, sem notað væri til fleiri og stærri
styrkja, og hins vegar að tryggja betra og óháðara ferli við gæðamat og
úthlutun.