Tölvumál - 01.02.2008, Blaðsíða 73

T Ö L V U M Á L | 7 3
Íslenskur orðaforði um tölvur
Eitt af markmiðum Skýrslutæknifélagsins er „að styrkja notkun íslenskrar
tungu í upplýsingatækni.“ Þess vegna hefur orðanefnd starfað á vegum
félagsins frá stofnun þess árið 1968. Í formála að 4. útgáfu Tölvuorðasafnsins
er gerð grein fyrir útgáfum nefndarinnar frá upphafi og hverjir voru í henni
(sjá einnig http://tos.sky.is/tos/to/ordanefnd/formali/). Þeir sem störfuðu í
nefndinni til 1978 gáfu út tölvuprentaðan orðalista árið 1974. Nefndin hefur
verið nánast óbreytt frá 1978 og hefur á þeim tíma gefið út fjórar útgáfur
Tölvuorðasafns. Markmið nefndarinnar hefur ætíð verið að efla íslenskan
orðaforða um tölvutækni og gera tölvunotendum og öðrum kleift að tala og
rita um tölvu­ og upplýsingatækni á íslensku.
Ekki hefur verið gerð tilraun til þess að kanna hvort og í hve miklum mæli
orðaforðinn í Tölvuorðasafninu er notaður. Sum orðin eru orðnir kunningjar
almennings, eins og t.d. orðið gjörvi (e. processor) sem flestir þekkja þó í
samsetningunni örgjörvi. Nú á tímum er ýmislegt stafrænt (e. digital), en
það orð kemur einnig úr smiðju orðanefndarinnar.
Notendaviðmót á Íslensku
Orðaforðann í Tölvuorðasafninu má m.a. nota til þess að þýða notendaviðmót
margs konar hugbúnaðar. Það hefur ætíð verið skoðun nefndarmanna
að hugbúnaður sem almenningur, og þá sérstaklega börn og unglingar,
nota eigi að hafa íslenskt viðmót. En þar hefur ekki tekist til sem skyldi.
Af einhverjum ástæðum hafa þýðingar á útbreiddum hugbúnaði ekki náð
fótfestu. Frá þessu eru þó undantekningar.
Á 9. áratug síðustu aldar var notendaviðmót stýrikerfis og forrita fyrir
Macintosh­tölvur þýtt á íslensku. Á þeim tíma hófst tölvuvæðing fyrirtækja
og stofnana. Íslenskt viðmót Macintosh­tölvanna gerði umskiptin mun
auðveldari, þar sem fæst starfsfólk opinberra stofnana eða fyrirtækja á
þeim tíma hafði reynslu af tölvutækni.
Orðabók Háskólans og IBM á Íslandi gerðu með sér samning um að
þýða ritvinnslu­, skrifstofu­ og fyrirspurnarkerfi fyrir IBM fjölnotenda­ og
miðlungstölvur árið 1985. Þýðingarnar gerðu þúsundum notenda þessara
tölva hægara um vik að vinna tiltekin verk á móðurmáli sínu.
Einnig má benda á að í apríl 1996 var sett á markað þýðing af ritvinnslu­
forritinu WordPerfect (sem var kallað Orðsnilld á íslensku), og varð það
nokkuð útbreitt og naut hylli. Seint á 10. áratug síðustu aldar varð stýrikerfið
Windows algengasta stýrikerfi í einkatölvum og þau forrit sem því fylgdu,
m.a. ritvinnsluforritið Word. Tvær atrennur hafa verið gerðar að því að þýða
Windows­stýrikerfið, en hvorug þýðingin hefur notið mikillar útbreiðslu. Það
má því segja að staða þýðingarmála sér verri nú, þegar nokkuð er liðið á
fyrsta ártug 21. aldar en á tímabilinu u.þ.b. 1985 til 1998.
Það er því verðugt verkefni fyrir hið 40 ára gamla Skýrslutæknifélag að
beita sér fyrir því, að viðmót hugbúnaðar sem er í tölvum mjög margra
lands manna, og þá sérstaklega barna og unglinga, verði á íslensku.
Lengi hefur mér fundist að æskilegt væri að útbúa einfaldari og aðgengilegri
útgáfu af Tölvuorðasafninu fyrir skólafólk og almenning. Ég varpa þeirri
hugmynd því einnig til félagsins að beita sér fyrir slíkri útgáfu.
Orðanefnd
Gera tölvunotendum og öðrum
kleift að tala og rita um tölvu- og
upplýsingatækni á íslensku
Af einhverjum ástæðum hafa
þýðingar á útbreiddum hugbúnaði
ekki náð fótfestu
Útbúa einfaldari og aðgengilegri
útgáfu af Tölvuorðasafninu fyrir
skólafólk og almenning
Sigrún Helgadóttir
formaður Orðanefndar
Í Orðanefnd sitja Sigrún Helgadóttir, Baldur Jónsson, Þorsteinn
Sæmundsson og Örn Kaldalóns.