Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.08.2015, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9.8. 2015
HEIMURINN
BANDARÍKIN
CLEVELA
17 repúbli
flokksins á
í Ohio og ða
í hópnum,
þótti stand
hefur síðus
skoðanakö
ef hann fen
fréttaskýre
NGLADA
HAKAD áHópu
adess,bloggastudag á þekktan
gnumði honNeel, og bana
tahópaog fyrir ré
ttummstbúa landsins er
gahin
semsin
að þvífum
mistum.r afe
úslímaa e
M
til yfirráða á norð
og er Rússland eitt þeirra, hin
eru Kanada og Danmörk fyrir
hönd Grænlendinga. Rússar v
fá Sameinuðu þjóðirnar
asamþykkja að þeir eigi 1,2 milljónir ferkílómetr
af hafsvæðinu en þ kið sé af olíu og
dgrunninngasi í la Rússlandsforseti
lóðum.ný ga aákvað á norðurs
urstaðaer aðLíkleg
rfæst v
A
fnahE esúelaagsástandið íV
ýgt m br numog skortur er á ýmu
örumns og ma isvt og hreinlæt
ðraða aj ð ar bieg víða séu lang
ar han ækkir. Glæpatíðni hv
á götr verðirog hva
mikigðumoft kem
lti ky nanir geaum rá
órn N olas roMadstuðn
a fariet d an
er spáð
k
Í forsetatíð repúblikanans
George H. W. Bush 1989-
1993 var komið á kerfi sem á
ensku er nú kallað „cap- and
trade“ til að draga úr losun
mengandi efnasambanda.
Bush vildi beita markaðs-
öflunum. Orkufyrirtækjum
var gert að draga úr losun
brennisteinsoxíðs en engin
fyrirmæli gefin um það hvaða
aðferðum þau skyldu
beita. Ef þau gerðu
betur en að upp-
fylla sett markmið
gætu þau selt af-
gangskvóta til ann-
arra fyrirtækja.
Losunin hefur
minnkað um 76%
og kostnaður er
minni en margir
óttuðust.
Geysilegur árangur hefurnáðst í umhverfisverndar-málum í Bandaríkjunum
síðustu áratugi, loftmengun hefur
minnkað um meira en helming, ár
og vötn eru miklu hreinni en áður
og sóun á mörgum náttúru-
auðlindum hefur minnkað mikið.
Tölur sýna þetta svart á hvítu. En
þetta kemur vafalaust mörgum á
óvart sem hafa fyrst og fremst tek-
ið eftir viðvörunum þeirra sem
spáðu og spá enn heimsenda vegna
mengunar. Og vissulega er mengun
enn mikil víða í heiminum, einkum
í vaxandi iðnveldum eins og Kína
og Indlandi.
En er hægt að gera enn betur í
Bandaríkjunum? Það segir Barack
Obama forseti og hann kynnti ný-
lega róttæka áætlun, Hreina orku,
um að minnka með lögum út-
blástur koldíoxíðs frá orkufyrir-
tækjum um 32% fyrir 2030. Við-
miðunarárið er 2005. Repúblikanar
og talsmenn sumra orkufyrirtækja
segja forsetann misbeita valdi sínu,
hann fari offari. Þeir ætla með
málið fyrir dómstóla.
Áætlunin verður á vegum
Bandarísku umhverfisverndar-
stofnunarinnar, EPA, sem síðan
felur hverju sambandsríki að ann-
ast framkvæmdina en ekki verða
gefnar fyrirskipanir um aðferðir,
aðeins sett markmið. Og kröfur til
hvers ríkis verða mismunandi, tek-
ið tillit til ólíkra aðstæðna. Orkuver
eru einn helsti mengunarvaldurinn
í iðnvæddum löndum. En umbæt-
urnar kosta mikla peninga; stjórn-
völd í Washington segja að árlegur
kostnaður fram til 2030 verði um
8,4 milljarðar dollara. Obama bend-
ir hins vegar á að breyttar
áherslur í mengunarmálum muni
skapa ný störf.
Helsta skotmarkið er að sjálf-
sögðu kolakynt orkuver. Kol eru
ódýr en engin orkulind mengar
jafn mikið og þau og hlutfall kola í
raforkuframleiðslunni vestra hefur
á einum áratug minnkað úr 50% í
39%. Jarðgas mengar helmingi
minna og kjarnorka veldur í sjálfu
sér engri loftmengun fremur en
vatnsorka, vindur eða sól. Þrír
síðastnefndu kostirnir eru
hins vegar enn langt frá því
að geta aflað nægilegrar raf-
orku fyrir land með yfir 300
milljónir íbúa.
Olía og gas skipta nú meira
máli vegna síaukinnar vinnslu
með bergbroti (e. shale gas), en
fjöldi orkuvera er þegar farinn
að nota tiltölulega ódýrt
jarðgas í stað kola. Ef til
vill má segja að stjórnvöld ætli sér
einfaldlega að reka flótta kolanna,
ýta undir þróun sem þegar sé
hafin.
En athyglisvert er að Obama vill
ekki að hlutfall gassins í raf-
orkuframleiðslu verði hærra en
núna, sem er stefnubreyting. Hlut-
fallið er um 30%, forsetinn hefur
áður rætt um að gasið geti orðið
eins konar brú milli kolanotkunar
og sjálfbærra orkugjafa sem njóta
nú margs konar opinberra ívilnana.
Forsetinn vill að alríkisstjórnin
styrki með fjárveitingum sam-
bandsríki sem leggja sérstaka
áherslu á vind- og sólarorku en
einnig kjarnorkuver.
Gagnrýnendur Obama segja
kostnaðinn vanáætlaðan og áætl-
unin geti stefnt brothættum hag-
vexti í hættu. Jeb Bush, sem vill
verða forsetaefni repúblikana, segir
áætlunina vera „óábyrga“ og hún
gangi of langt. Vandinn vegna
loftslagsbreytinga verði ekki leyst-
ur með því að alríkisstjórnin grípi
fram fyrir hendurnar á einstökum
sambandsríkjum eða því að grafa
smám saman undan efnahag
Bandaríkjanna.
„Blindaður af
hugmyndafræði“
Mitch McConnell, leiðtogi repúbl-
ikana í öldungadeild þingsins, hef-
ur fordæmt áætlun Obama, segir
að forsetinn sé „blindaður af hug-
myndafræði“ æstra umhverfis-
sinna. Breytingin muni skaða mest
hag miðstéttarfólks og fátækra.
Hvetur McConnell ráðamenn sam-
bandsríkjanna 50 til að hunsa kröf-
ur EPA.
McConnell er frá Kentucky, sem
er mikið kolanámuríki. Andstæð-
ingar hans segja auðvitað að hann
sé bara að gæta hagsmuna kolaiðn-
aðarins og reyna að fiska atkvæði.
En þegar skoðaðar eru tölur yfir
efnahag Kentucky virðist það ólík-
leg skýring, svo voldugur er kola-
iðnaðurinn ekki þar á bæ.
Athyglisvert er samt að sjá hve
ólík afstaða stjórnmálamanna er
eftir aðstæðum þeirra. Um 20% af
raforkuframleiðslu Bandaríkjanna
koma nú frá kjarnorkuverum. Nær
helmingur af raforku í Illinois
kemur frá sex kjarnorkuverum Ex-
elon-stórfyrirtækisins. Einnig hafa
meira en 10 vindorkufyrirtæki að-
alstöðvar sínar í ríkinu.
Exelon hefur lengi barist gegn
losun svonefndra gróðurhúsa-
lofttegunda. Fyrirtækið hefur sagt
að svo gæti farið að það lokaði
þrem orkuverum sem rekin séu
með tapi vegna samkeppni frá
vind- og gasorkuverum. Talið er
víst að Bruce Rauner ríkisstjóri,
sem er repúblikani, muni ekki
berjast gegn hinum nýju lögum
Obama.
Hreinna loft
kostar fé og
mikil átök
HLUTUR KOLAVERA Í RAFORKUFRAMLEIÐSLU BANDARÍKJ-
ANNA ER KOMINN NIÐUR FYRIR 40%. EN OBAMA FORSETI
VILL DRAGA HRAÐAR ÚR LOSUN KOLDÍOXÍÐS, REPÚBLIK-
ANAR SEGJA HANN MISBEITA VALDI SÍNU.
FRUMKVÆÐI BUSH
George H.
W. Bush
Vörubíll með um 250 tonna farm af kolum á leið úr námu í Montana í Bandaríkjunum. Magnið af kolum í landinu er nær
ótæmandi, gæti dugað til að framleiða nægilegt rafmagn í margar aldir. En kolin menga mun meira en aðrir orkugjafar.
* Ég vil svo sannarlega að næsta kynslóð, börnin mín,viti að það sé alveg mögulegt að framtíðin verði betrien fortíðin. Matt Ridley, breskur blaðamaður og rithöfundur.AlþjóðamálKRISTJÁN JÓNSSON
kjon@mbl.is