Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.08.2015, Blaðsíða 46

46 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9.8. 2015
G
uðmundur var að vanda vel til
hafður og kominn með far-
tölvuna á loft þegar blaða-
maður hitti hann á kaffihúsi
á Skólavörðustíg. Ef til vill
var hann að leggja drög að nýju leikriti á
meðan hann beið, mér finnst það ekki ólík-
legt en ég mun aldrei vita fyrir víst, því
hann var ekki lengi að leggja tölvuna frá
sér þegar kveikt var á upptökutækinu. Und-
irritaður hafði fengið veður af skáldagáfu
Guðmundar á útskriftarverkinu hans fyrir
Listaháskóla Íslands fyrr um sumarið. Það
var frumsamið leikrit sem sett var upp á
Sölvhólsgötu við mikið lof viðstaddra, en
Guðmundur hyggst leggja fyrir sig leikritun.
Hann hefur auk þess verið að gæla við leik-
stjórastarfið, enda nýútskrifaður úr námi
sem fæst við hvort tveggja, og er þegar
kominn með stöðu sem aðstoðarleikstjóri í
Tjarnarbíói í haust. Enn er margt ótalið, en
hann verður líka dómari handrita og list-
rænn stjórnandi fyrir Ungleik, keppni fyrir
ung leikskáld, og tekur við kyndlinum hjá
einu yngsta menntaskólaleikfélagi landsins,
Frúardegi, sem leikstjóri. Hann deilir hug-
leiðingum sínum um leikhúsmiðilinn, leik-
ritun, kosti og vankanta á íslensku senunni
og segir blaðamanni frá eigin verkum.
Skál fyrir kurteisi
„Fyrsta verkið sem ég skrifaði var tuttugu
og fimm mínútna langt verk um hjón sem
búa saman í íbúð og lenda í því að einhver
dinglar hjá þeim, og inn kemur manneskja
sem hvorugt þeirra þekkir en telja bæði að
hinn aðilinn þekki,“ segir Guðmundur spurð-
ur um sitt fyrsta verk. „Þau bjóða henni í
mat haldandi að þetta sé vinur þeirra, eða
vinur hins aðilans, án þess að vita að þessi
manneskja er gjörsamlega ókunnug þeim
báðum. Úr verður einhvers konar farsa-
kenndur vandræðaleiki þar sem áhorfendur
vita allt en ekki persónurnar og hjónin
reyna bæði að forðast það að horfast í augu
við þessar aðstæður.“
Guðmundur sendi handrit verksins, sem
hann titlar „Skál fyrir kurteisi“ í keppni
fyrir ung leikskáld, Ungleik, árið 2012, og
var verkið valið til uppsetningar af dóm-
nefnd.
„Þetta er einhvers konar dæmisaga um
félagslegar aðstæður, sem ég held við höfum
öll lent í, þar sem við erum of kurteis til að
segja sannleikann og forðumst að standa í
lappirnar og segja: „Heyrðu, ég þekki þig
ekki neitt!“ Það var í rauninni fyrsta heil-
steypta leikritið sem ég skrifaði.“
Gott að fá spark í rassinn
Að þremur árum liðnum er Guðmundur
kominn hinu megin við borðið og situr nú
sjálfur í dómnefnd Ungleiks og tekur auk
þess til starfa sem fyrsti listræni stjórnandi
keppninnar.
„Hver sem er getur sent inn handrit,
dómnefnd fer yfir þau og nokkur verk eru
valin til sýningar. Síðan eru valdir leikarar
á sama aldri og ungmenni vinna að því að
setja upp verk eftir sjálf sig og leikstýra
öðrum ungmennum,“ útskýrir Guðmundur,
en Ungleikur er mörgum eflaust ókunnugt
fyrirbæri. „Það geta örugglega margir skrif-
að, og þess vegna er svo frábært að hafa
þennan vettvang þegar maður er að prófa
sig áfram. Þessi árlegi skilafrestur sem
Ungleikur er var alltaf svo mikið spark í
rassinn, sem gaf manni drifkraftinn sem til
þurfti,“ segir Guðmundur.
„Ég hef þrisvar tekið þátt í þessu áður,
tvisvar sem höfundur og leikstjóri og einu
sinni sem aðstoðarleikstjóri. Núna í ár er ég
listrænn stjórnandi, sem felst í því að ég
verð með í dómnefnd handrita og verð eins
konar stuðningsaðili höfundanna sem senda
inn handrit og leikstjóra. Ég mun reyna að
hjálpa til þar sem hjálpa þarf. Það er alltaf
gott þegar maður er að skrifa verk eða leik-
stýra að hafa utanaðkomandi auga, og ég
mun reyna að vera duglegur að vera ungum
listamönnum innan handar,“ segir hann og
bætir sposkur við: „Þeir eru reyndar bara
aðeins yngri en ég, ekki mikið, en það
breytir því ekki að ég mun gera mitt besta
við að aðstoða þá.“
Ekki síður leikhús að vera einn
með heyrnartól
Guðmundur útskrifaðist af sviðshöfunda-
braut Listaháskóla Íslands í vor, en hún er
frekar nýlegur valkostur til náms þegar
sviðslistir eru annars vegar. Spurningar
vakna strax í kollinum um hvað þetta eigin-
lega sé, sem hann hefur verið að bisa við
undanfarin þrjú ár, og hvað það þýði að
vera með BA-gráðu sem sviðshöfundur.
„Þetta er grunnnám í leikhúsi og snertir
á öllu sem því tengist, sérstaklega því sem
tengist að semja fyrir leikhúsið. Þar kemur
inn bæði leikritun og leikstjórn, sem mig
langar að færa mig yfir í líka. Brautin er
mjög ung en hefur samt sem áður haft
gríðarleg áhrif á leiklistarumhverfið á Ís-
landi. Það er bara búið að útskrifa fimm ár-
ganga úr þessu námi, sem eru um það bil
fimmtíu manns, en samt sem áður hafa hóp-
ar sem úr því koma haft mikil áhrif á lista-
senuna,“ segir hann.
„Ég held að þessi braut opni huga
leikhúslistafólks. Ég upplifði það sjálfur að
þegar ég byrjaði í náminu hætti ég að skil-
greina leikhús sem eitthvað eitt, sem ég
hafði séð í Borgar- og Þjóðleikhúsinu, og sá
skyndilega svo miklu fleiri möguleika. Til að
mynda er hópurinn Kviss búmm bang, sem
kom saman í þessu námi, duglegur að gera
sýningar þar sem áhorfandinn er einn með
sjálfum sér, og gengur kannski um með
heyrnartól. Það er ekkert síður leikhús en
að sitja í fimm hundruð manna sal.“
Krafinn um eigin hugsun
Þegar hér var komið sögu var blaðamaður
orðinn spenntastur yfir eigin kynnum af
verkum Guðmundar, áðurnefndu lokaverk-
efni hans. Þrátt fyrir allt tal um nýja mögu-
leika í leikhúsi og opna huga verður að segj-
ast að sýninging var ekki sú tilrauna-
kenndaasta, í þeim skilningi sem
Guðmundur lýsir. Leikritið var skrifað eftir
bókinni, ef svo má segja, „fjórði veggurinn“
var aldrei rofinn og persónur lifðu og
hrærðust í eigin heimi í sögu sem átti sér
upphaf, miðju og endi.
„Í verkinu er barið að dyrum í sumar-
bústað aðalpersónanna, og þær deila um
hvort viðkomandi sé innbrotsþjófur eða
manneskja sem þarf hjálp. Þannig endur-
spegla þær í raun tvær ólíkar raddir í þjóð-
félaginu og við vitum ekkert hver hefur rétt
fyrir sér í lok verksins,“ segir Guðmundur
og vísar til umræðu um flóttamenn, hælis-
leitendur og mosku í Reykjavík.
„Það er einmitt tilfellið í öllum þessum
deilum. Við erum ekki að fara að opna land-
ið allt fyrir öllum sem vilja koma, en á sama
tíma eigum við ekki að banna fólki að
byggja sín guðshús. Þetta eru tvennar öfgar,
tvær hugmyndir sem stangast á, en áhorf-
andi fær aldrei neitt svar. Hann er bara
krafinn um sína eigin hugsun. Mig langar
með skrifum mínum að setja fram öfga-
kenndar hugmyndir svo að áhorfandinn geti
reynt að staðsetja sig á rófinu þeirra á
milli.“
Erfitt að taka enga afstöðu
Spurningin vaknar við borðið hvort leikhúsið
sé í eðli sínu gagnrýninn miðill sem hefur
það hlutverk að krefja áhorfendur um hugs-
un.
„Ég held að þetta gerist ósjálfrátt. Ef
maður byrjar að skrifa, gerir það rétt, eða
af einlægni, og vinnur vinnuna eins og á að
vinna hana kemst maður ekki hjá því að
vera pólitískur,“ segir hann.
„Maður er alltaf að staðsetja persónurnar
og verkið í samfélagi sem verður alltaf tengt
við það sem er í gangi í kringum okkur í
dag, og maður þarf að taka afstöðu. Það
fannst mér erfitt í lokaverkefni mínu hvern-
ig við ættum að bera okkur í innflytjenda-
málum. Hvað gerum við ef einhver bankar á
dyrnar og vill hjálp, eins og er að gerast?
Það er rosalega erfitt sem leikskáld að
skrifa verk sem tekur enga afstöðu.“
Svona lýsir Guðmundur afstöðu sinni til
leikritunar fram til þessa en viðurkennir að
nýir tímar gætu leitt til nýrra tíðinda.
„Ég er bara búinn að skrifa nokkur leikrit
Ekki hjá því
komist að
vera pólitískur
GUÐMUNDUR FELIXSON ER NÝÚTSKRIFAÐUR SEM SVIÐSHÖFUNDUR ÚR
LISTAHÁSKÓLA ÍSLANDS OG BÍÐUR HANS ÞEGAR GNÆGÐ VERKEFNA Á
FJÖLUM LEIKHÚSSINS. HANN SEGIST UNGUR HAFA HEILLAST AF FORMINU
VIÐ AÐ HORFA Á PABBA SINN, FELIX BERGSSON, STÍGA Á SVIÐ, ÞÓTT
HANN LEITI SJÁLFUR Á ÖNNUR MIÐ EN LEIKLISTINA.
Matthías Tryggvi Haraldsson mth@mbl.is
HUGLEIÐINGAR UPPRENNANDI LEIKHÚSSFRÖMUÐAR
Menning