Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.08.2015, Blaðsíða 50

50 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9.8. 2015
Bækur
Ritið er tímarit sem hugvísindastofnunHáskóla Íslands gefur út þrisvar á ári.Það er gefið út í þeim tilgangi að vera
vettvangur fyrir rannsóknir á sviði hugvísinda
almennt og birtir ritrýndar fræðigreinar á því
sviði. Ritið hefur þó ekki bundið sig við hug-
vísindin eingöngu, því margt félagsvísindafólk
og jafnvel fólk úr raunvísindum hefur skrifað í
það,“ segir Jón þegar hann er beðinn um að
lýsa Ritinu, tilgangi þess og markhópi.
„Markmiðið hefur verið að vera ekki bara
með ritrýndar fræðigreinar heldur líka að
nálgast viðfangsefni hugvísinda á víðari hátt
með birtingu almennrar umræðu, rökræðu-
greina og svo framvegis. Eins hefur verið lögð
áhersla á það frá upphafi að vera með vand-
aðar þýðingar á lykilgreinum af sviði hugvís-
inda og það hafa yfirleitt verið 1-3 þýðingar í
hverju hefti, mikilvægar greinar sem gott er
að séu til á íslensku.“
Þrisvar á ári í fjórtán ár
Hver er þín aðkoma að Ritinu?
„Við Guðni Elísson stofnuðum það upp-
runalega árið 2001 og ritstýrðum til 2004, þá
hætti Guðni en ég var ári lengur. Það voru til
tímarit á borð við Skírni og Tímarit máls og
menningar, sem höfðu verið vettvangur fyrir
fólk í bókmenntum sérstaklega, Saga hjá
sagnfræðingum og Hugur fyrir heimspek-
ingana og svo framvegis. Okkur þótti hins
vegar vanta háskólatímarit sem var engu að
síður almennt hugvísindatímarit, sem samein-
aði allar þessar ólíku greinar sem féllu undir
þennan hatt.
Áherslan er kannski á hugvísindi, en Ritið
hefur alltaf verið opið fyrir greinum úr öllum
áttum. Fyrir nokkrum árum var til dæmis
gefið út hefti um loftslagsmál og í það skrif-
uðu meðal annarra höfundar sem gátu fjallað
um vísindalegan grunn loftslagsrannsókna.
Það gefur hins vegar augaleið að þegar raun-
vísindafólk skrifar fyrir þetta tímarit er það
að taka þátt í gagnrýnni vísindaumræðu frek-
ar en að birta kollegum sínum eigin nið-
urstöður.
Svo hefur þessu verið hagað svo að rit-
stjórar eru ekki nema 2-3 ár í þessu starfi,
alltaf tveir í einu. Þegar þeir hafa lokið sínu
tímabili taka þeir svo sæti í ritnefnd.
Það eru alltaf tveir ritstjórar en auk þeirra
er einn gestaritstjóri á hverju ári. Það eru þá
þeir sem stinga upp á þema þess rits sem
þeir ritstýra. Í þessu tilfelli er Kristinn
Schram gestaritstjóri með mér.“
Alltumlykjandi írónía
Jón segir tímaritið birta jöfnum höndum
greinar sem falla undir þema hvers heftis og
aðrar greinar, að öll hefti séu blönduð að
þessu leyti.
„Í heftinu eru kannski 3-6 þemagreinar,
sem eru yfirleitt umbeðnar eða auglýst eftir
þeim sérstaklega, en það er bara einn partur
heftisins. Hlutfall milli þematengds efnis og
óþematengds er misjafnt eftir heftum. Þótt
þemað sé t.d. loftslagsmál, framúrstefna, skjá-
menning eða írónía, þýðir það alls ekki að all-
ar greinarnar séu um það.“
Hvert er efni þessa nýjasta heftis?
„Þema þessa heftis er írónía, sem er hægt
að útfæra á ýmsa vegu, enda eru margar út-
gáfur hennar á forsíðunni: írónía, launhæðni,
kaldhæði og fleira. Írónía er sígilt umfjöllun-
arefni innan hugvísinda. Mikið hefur verið
skrifað um íróníu í bókmenntum alla tíð og
eins innan félagsvísinda. Hún er alltumlykj-
andi hugtak á mörgum sviðum, innan fræð-
anna, pólitíkur og í daglegu lífi.
Heftið núna inniheldur óvenjumikið af
óhefðbundnu efni. Það eru þrjár ritrýndar
greinar sem teljast hluti af þemanu en síðan
er töluvert af efni sem tekur á því óbeint og
er partur af víðari umræðu.
Við fengum til dæmis Óttarr Proppé til að
fjalla um íróníu í pólitík út frá bestaflokksfyr-
irbærinu. Þá voru fjórir akademíkerar fengnir
til að bregðast við skrifum hans og loks svar-
ar Óttarr þeim. Þetta er skemmtilegt og lif-
andi umræðuform sem mér finnst hafa heppn-
ast vel hér.
Í heftinu má einnig finna tvær mjög áhuga-
verðar þýðingar. Þær eru alltaf mikilvægar
því við verðum að geta talað um hlutina á ís-
lensku. Eins eru fjórar greinar sem tengjast
morðunum í París á ritstjórnarskrifstofum
franska tímaritsins Charlie Hebdo, sem áttu
sér stað fyrr á þessu ári þegar við vorum að
vinna þetta hefti. Þær greinar eru tilraun til
þess að takast á við samtímaatburði, setja þá í
áhugavert samhengi sem er mikilvægt að tala
um.
Tímarit á sviði hugvísinda verður alltaf að
hafa víðari skírskotun en gildir um tímarit á
öðrum sviðum. Bæði er mikill áhugi í sam-
félaginu á einstökum greinum hugvísinda og
því áhugasamir lesendur langt utan háskóla-
samfélagsins, hins vegar er eru greinar sem
tala beint inn í stofnanir samfélagsins – póli-
tíkina, menninguna og jafnvel viðskiptalífið.
Þess vegna hefur eitt af markmiðum Ritsins
alltaf verið að höfða til breiðs hóps lesenda.“
RITIÐ 1/2015 KOMIÐ ÚT
Þemu, þýðingar og þrætur
Nýtt hefti Ritsins er komið út og er þema þess írónía. Það má nálgast í öllum helstu bókabúðum landins og á skrifstofu hugvísindasviðs HÍ.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
JÓN ÓLAFSSON HEIMSPEKINGUR,
RITHÖFUNDUR OG PRÓFESSOR
VIÐ HUGVÍSINDASVIÐ ÍSLENSKU-
OG MENNINGARDEILDAR
HÁSKÓLA ÍSLANDS ER RITSTJÓRI
NÝJASTA HEFTIS RITSINS.
Kjartan Már Ómarsson kmo@mbl.is
* Írónía er alltum-lykjandi hugtak ámörgum sviðum, innan
fræðanna, pólitíkur og í
daglegu lífi.
Bækur hafa alltaf spilað stórt hlutverk í lífi mínu.
Þegar ég var búsett í Bretlandi sem barn vældi
ég út ferðir í bókabúðir eða á bókasafnið við
hvert tækifæri sem ég gat. Eftir að ég fluttist
heim til Íslands varð bóka-
safnið annað heimili mitt,
en þá var loksins komið
bókasafn í göngufæri frá
mér.
Það eru fjölmargar bækur
sem mér þykir vænt um og
erfitt að velja einhverja sér-
staka úr þeim hundruðum
sem ég hef horfið inn í
gegnum árin. Þó er ein sem
hefur setið sem fastast í mér frá því að ég las
hana í fyrsta skipti.
Golden Boy eftir Abigail Tarttelin fangar til-
finningar og raunveruleika sem margt intersex-
fólk glímir við, skömm og leynd, upplýsingaskort
og þekkingarleysi. Sagan fangar á frekar ná-
kvæman hátt erfiðleikana við að að móta sjálfs-
vitund sína þegar maður þekkir ekki einu sinni
sjálfan sig.
Við fylgjum aðalsöguhetjunni Max í gegnum
ferðalag sjálfsuppgötvunar, fylgjumst með honum
verða ástfanginn, treysta ástinni sinni fyrir sann-
leikanum um sjálfan sig og öðlast sátt við sjálfan
sig. Á hinn bóginn er einnig skyggnst inn í þá
myrku hlið sem leyndinni getur fylgt og hvaða
afleiðingar hræðslan við að einhver annar dragi
mann út úr skápnum getur haft.
Bókin er gædd mikilli mannlegri vídd og flestir
ættu að geta fundið sjálfa sig eða þá sem eru
nákomnir þeim í hlutum hennar. Hver hefur
ekki upplifað hræðslu við höfnun, líkamleg
óþægindi, ótta við nánd eða þörfina fyrir að
passa inn í einhvers staðar?
BÆKUR Í UPPÁHALDI
KITTY ANDERSON
Kitty er formaður
samtaka intersex-
fólks á Íslandi.
Morgunblaðið/Þórður