Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.08.2015, Blaðsíða 44

rjóma í landinu. Engu að síður er eins og
sveiflurnar í dag séu minni og hugsanlega
varanlegri en áður. Þannig hefur vöxtur í
hjólreiðum, hlaupum og því sem kalla
mætti jaðaríþróttum á borð við Crossfit,
Víkingaþrek, Bootcamp og annað í þeim
dúr verið mjög mikill á undanförnum árum
og ekki sér fyrir endann á honum. Kannski
er aukinn áhugi á þessum greinum kominn
til að vera, kannski er ekki um bólu eða
æði að ræða?
„Það blasir við að við erum að horfa á
mun meiri fjölbreytni í dag en áður. Mass-
inn er ekki að velja einhverja eina íþrótt
eða eitt form hreyfingar eins og oft var hér
áður fyrr. Við sjáum vöxt í ólíkum greinum
eins og hjólreiðum og hlaupi en líka allt frá
jóga yfir í jaðaríþróttir á borð við Crossfit.
Hvort þessi aukni áhugi sé kominn til að
vera sjáum við ekki fyrr en að einhverjum
tíma liðnum.“
Helgi segir áherslubreytingu hafa orðið
fljótlega eftir hrun bankakerfisins og rekur
það m.a. til nýrra gilda eftir hrun.
„Á árunum fyrir efnahagshrunið var tölu-
verður þrýstingur á að efnast og græða
mikið. Það varð að tákni um velgengni að
eiga kort í líkamsrækt, jafnvel þó að kortið
væri ekki mikið notað, og ákveðinn klæða-
burður var líka talinn æskilegri en annar.
Segja má að efnisleg gæði hafi yfirtekið
samfélagið með húð og hári. Þegar banka-
kerfið hrundi eða fór á
hliðina haustið 2008
varð ákveðin hugarfars-
breyting. Fólk leitaði
meira inn á við og dró
úr efnislegri hjarð-
hegðun sem ruddi
brautina fyrir ein-
staklingsmiðaðri leiðir
hvort sem það var í
auknum hjólreiðum,
gönguferðum, óhefð-
bundnu mataræði, úti-
vist á fjöllum eða al-
mennt annarri nálgun í
lífinu. Og þetta varð að við-
urkenndri hegðan en ekki
álitið dæmi um sérvitr-
ingshátt eins og áður.“
Aukið frjálsræði
eykur möguleika
Helgi telur að opnun
samfélagsins með auknu
frjálsræði eigi einnig stóran
þátt í því að fólk leitar nú nýrra
leiða þegar kemur að lífsstíl,
hreyfingu og mataræði.
„Um leið og samfélagið opnast fyrir
umheiminum eykst frjálsræði og umburð-
arlyndi sem gerir okkur tilbúnari til að
prófa nýjar hugmyndir og leiðir. Það þótti
meira en lítið skrítið að hjóla í vinnu fyrir
um tuttugu árum síðan en í dag er ört vax-
andi hópur fólks sem hjólar til og frá
vinnu.“
Efnahagslegur þrýstingur hefur vissulega
áhrif að sögn Helga en þegar hann helst í
hendur við almenna viðhorfsbreytingu er
fyrst komin formúla fyrir hröðum vexti á
mörgum sviðum.
„Við getum ekki litið fram hjá efnahags-
legum forsendum þess að fólk velur hjólið
eða strætó í dag fram yfir bíl númer tvö
eða bíl almennt eða velur útihlaup frekar
en dýrari kort í ræktina. Útivist og hreyf-
ing af þessu tagi tekur hins vegar stökk
þegar efnahagslegu rökin falla að hugmynd-
inni um breyttan lífsstíl og heilbrigðara líf-
erni. Núna er þetta ekki lengur bara
spurning um að hafa efni á einhverju eða
ekki. Núna get ég valið að hjóla í vinnu
vegna þess hreinlega að ég hef kosið heil-
brigðara líferni og það setur enginn út á
það val mitt. Aukið umburðarlyndi opnar á
fleiri valkosti hvort sem það er íþrótta-
iðkun, mataræði eða aðrir þættir í lífi okk-
ar.“
Helgi bendir jafnframt á að sambúð
ólíkra hluta og leiða eigi sér frekar stað í
opnari og frjálslyndari samfélögum. „Við er-
um að sjá byltingu í hvers konar heilsufæði
á sama tíma og hundruð manns bíða eftir
sykurhúðuðum kleinuhringjum og kaffibolla.
Samfélagið er orðið miklu sveigjanlegra og
við eigum að fagna fjölbreytileikanum.“
Það verður ekki hjá því komist að spyrja
Helga um íslenska dellukallinn, fyrirbæri
sem margir telja að hljóti að vera sér-
íslenskt.
„Í öllum íþróttum og áhugamálum koma
alltaf fram einstaklingar sem vilja fara alla
leið og græja sig upp í topp en fjöldinn fer
ekki þá leið. Og það er ekkert séríslenskt
við þetta. Sama á við um tískusveiflur á
öðrum sviðum og önnur æði, þau eru ekki
séríslensk. Hið séríslenska er yfirleitt líka
alþjóðlegt eins og Laxness benti okkur á í
verkum sínum.“
T
ískusveiflur og einstaka hlutir
hafa náð svo víðtækum vinsæld-
um að einkenna má afmörkuð
tímabil með þeim. Í slíkum til-
vikum má segja að gripið hafi
um sig æði og flestir kannast við að hafa
tekið þátt í einhverju æði á ævinni. Þannig
ættu flestir sem lifað hafa meira en ald-
arfjórðung að muna eftir ljósbláa fótanudd-
tækinu. Ekki endilega vegna þess að nokk-
ur lifandi maður í dag
muni eftir því að hafa
notað tækið og hvað
þá séð aðra nota það.
Miklu frekar vegna
þess að tækið mátti
lengi vel finna í
geymslum og bíl-
skúrum landsmanna,
þá ónotað í mörg ár
eða jafnvel áratugi.
Trimmgallinn er
þannig mörgum minn-
isstæður og hver man ekki eftir bumbu-
bananum? Tækið sem gera átti alla lands-
menn granna og sæta með nokkurra
mínútna notkun á dag. Hann náði svo mikl-
um vinsældum að fréttamenn spurðu Geir
H. Haarde, þá fjármálaráðherra, hvort
hann ætti ekki örugglega einn slíkan á sínu
heimili. Ráðherrann þáverandi svaraði að
sjálfsögðu játandi.
Dr. Helgi Gunnlaugsson,
deildarforseti Félags- og
mannvísindadeildar Há-
skóla Íslands, segir það
áhugavert félagsfræðilegt
viðfangsefni að skoða
hvernig fólk eyðir tíma
sínum en bendir jafnframt
á að við séum alltaf háð
einhverjum tískusveiflum
og oftar en ekki komi þær
til vegna þess hreinlega að
samfélaginu er kynnt eitt-
hvað nýtt.
„Þegar ég var í há-
skólanámi kringum 1980 voru
hamborgara- og pítsustaðir
að ryðja sér til rúms á Ís-
landi og það þótti mjög
spennandi á þeim tíma.
Alveg eins og amerísku
kleinuhringirnir og
kaffið sem fólk bíður
í langri röð eftir á
Laugaveginum í
dag,“ segir Helgi en
orðum hans til stuðn-
ings má vísa í fréttir af
löngum röðum fyrir utan Dunk-
in Donuts í Þýskalandi og annars staðar
þar sem verið er að opna nýja staði. Við
Íslendingar erum því kannski ekki alveg
jafn sérstakir og við höfum oft viljað vera
láta. Allavega ekki þegar kemur að bið-
röðum eftir kleinuhringjum.
Einstaklingsmiðaðri leiðir en áður
Ætla mætti að sem samfélag hefðum við
dregið einhvern lærdóm af öllum þeim
tískubylgjum og æðum sem gengið hafa yf-
ir. Engu að síður sprettur alltaf upp eitt-
hvað nýtt. Ekki er langt síðan lágkolvet-
nakúrinn varð þess valdandi að verulega
var farið að ganga á birgðir af smjöri og
Minni en fjölbreyttari
tískusveiflur
EINU SINNI VORU ANNAÐ HVORT ALLIR AÐ TRIMMA EÐA Í RÆKTINNI EÐA BERJA Á SÉR BUMBUNA MEÐ
BUMBUBANANUM. Í DAG VIRÐIST VERA MEIRI FJÖLBREYTILEIKI EN OFT ÁÐUR ÞEGAR KEMUR AÐ TÍSKUSVEIFLUM
EÐA ÖRUM VEXTI Í EINSTAKA GREINUM, T.D. HJÓLREIÐUM, HLAUPUM OG HVERS KONAR HEILSURÆKT.
Vilhjálmur A. Kjartansson vilhjalmur@mbl.is
Helgi Gunnlaugsson
* Við erum að sjábyltingu í hverskonar heilsufæði á
sama tíma og hundr-
uð manns bíða eftir
sykurhúðuðum
kleinu- hringjum og
kaffibolla.
Úttekt
44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16.8. 2015
Það hefur heldur betur orðið vöxtur í hjól-
reiðum á undanförnum árum, en fáir þekkja
hjólreiðar betur en Hafsteinn Ægir Geirs-
son, atvinnumaður í hjólreiðum og ólympíu-
fari í siglingum.
„Ég byrjaði að keppa í hjólreiðum fyrir að
verða 12 árum og það hefur verið vöxtur í
greininni á þeim tíma. Undanfarin þrjú ár
hefur hins vegar orðið sprenging og nú taka
miklu fleiri þátt í bæði keppnishjólreiðum og
samgönguhjólreiðum,“ segir Hafsteinn.
Áhuginn á keppnishjólreiðum og sam-
gönguhjólreiðum kemur úr ólíkum áttum en
hefur án nokkurs vafa jákvæð á hvor annan
að sögn Hafsteins.
„Þríþraut var vinsæl hér um tíma og
margir sem stunduðu hana hafa fært sig yfir
í hjólreiðarnar. Þá hefur aukin umfjöllun og
bætt aðstaða til samgönguhjólreiða, auk alls
konar vinnustaðaátaka, orðið til þess að í
dag hjóla fleiri til og frá vinnu. Ég man eftir
því þegar ég byrjaði að hjóla í vinnuna í
kringum 1998. Þá þótti það heldur lúðalegt
og skrítið. Í dag hefur þetta algjörlega snúist
við og það þykir flott að hjóla í vinnu og al-
mennt á milli staða.“
Allar stéttir stunda hjólreiðar
Spurður hvort einhver stétt sæki í hjólreið-
ar umfram aðrar segir Hafsteinn ekki geta
greint meiri áhuga hjá einum hópi umfram
annan.
„Hingað í Örninn, þar sem ég starfa, kem-
ur bæði mjög efnað fólk og námsmenn, sem
hafa kannski minna milli handanna, að kaupa
sér hjól og hjólabúnað. Hjólreiðar eru ekki
bara spurning um að spara sér rekstur á bíl.
Þær eru góð hreyfing og bjóða upp á
skemmtilegar stundir í góðum hjólreiðatúr
með vinum, t.d. upp í Heiðmörk, um borg-
ina, upp í bústað eða annað. Þá er mjög gott
að berjast við veðrið á morgnana og vakna
vel áður en vinnudagurinn byrjar og tæma
svo hausinn á leiðinni heim úr vinnu áður en
komið er heim til fjölskyldunnar.“
Hjólreiðar þurfa ekki að vera dýrar og
segir Hafsteinn vel hægt að fá sér hjól og
búnað í kringum 100 þúsund krónur og það
borgi sig hratt upp þegar haft sé í huga að
fullur tankur á bílinn geti verið farið yfir 10
þúsund.
GÍFURLEGUR VÖXTUR Í HJÓLREIÐUM
Þykir flott að hjóla í vinnu
Hafsteinn Ægir Geirsson, hjólreiðamaður hefur
hjólað í vinnu síðan 1998.
Morgunblaðið/Eyþór