Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.08.2015, Page 17

ernational Journal of Cancer Epi-
demiology, Detection and Preven-
tion er ljóst að 55.500 manns létust
úr sortuæxlum árið 2012, þar af
22.200 í Evrópu. Sortuæxli eru lang-
hættulegasta tegund húðkrabba-
meins vegna hættu á meinvörpum.
Besta forvörnin er að forðast þessa
hættulegu geisla með því að láta
hvorki sól né geisla úr ljósabekkjum
skína beint á bera húðina. Næst
best er að hylja húðina með fatnaði
og vera í skugganum. Nota skal sól-
arvörn og þarf að bera hana á sig á
tveggja tíma fresti. Börn eru sér-
staklega viðkvæm fyrir sól og hafa
rannsóknir sýnt að það að brenna
fyrir 18 ára aldur getur leitt til
myndunar sortuæxla síðar á lífsleið-
inni. Foreldrar ættu því að vera vel
vakandi yfir sólböðum og ljósa-
bekkjanotkun barna sinna.
Sólbrún húð er skemmd húð
„Þegar húð verður brún er það
merki um að skemmd hefur orðið á
erfðaefni húðarinnar,“ segir Lára.
Auðvelt er að reyna að lágmarka
geisla sólarinnar á húðinni með
fatnaði og sólarvörn en best er að
forðast alveg ljósabekki,“ segir
Lára. „Útfjólubláir geislarnir frá
ljósabekkjum valda því að húðin
eldist hraðar, auk þessi sem líkur á
að fá sortuæxli aukast,“ segir hún.
Lára væri hlynnt því að banna al-
menna notkun ljósabekkja. „Mér
hefur reyndar fundist ef það ætti
að banna eitthvað þá ætti að banna
sígarettur. Hvaða reglugerðir sett-
um við í kringum asbestið? Þegar í
ljós kom að asbest getur valdið
lungnakrabbameini var lagt bann
við að flytja inn og nota það. Auk
þess eru gerðar kröfur að þegar
unnið er í húsum þar sem asbest
hefur verið notað eiga menn að
klæðast hlífðarfatnaði og nota önd-
unargrímur af viðurkenndri gerð.
Af hverju ættu ekki að gilda sömu
reglur um önnur krabbameinsvald-
andi efni?,“ spyr Lára.
23.8. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17
Á vefnum www.hlaupastyrkur.is er hægt að heita á hlaupara og
hlaupahópa í Reykjavíkurmaraþoni og styrkja þannig gott málefni,
en 173 góðgerðarfélög taka þátt. Hlaupið er á laugardag en hægt er
að heita á hlaupara til miðnættis mánudaginn 24.ágúst.
Tekið við áheitum út mánudag* Ef þú ert við það að missatrú á mannkynið – farðuþá út og horfðu á maraþon.
Kathrine Switzer maraþonhlaupari
Ræst er af stað í 32. sinn í Reykjavík-urmaraþoni laugardaginn 22. ágúst.Fyrsta Reykjavíkurmaraþonið varhaldið árið 1984. Á áttunda og
níunda áratugnum hafði orðið ákveðin vakn-
ing í almenningsíþróttum og fleiri voru farnir
að þora að reima á sig hlaupaskó, þótt það
þætti enn frekar skrýtið að sjást
skokkandi á götum úti.
214 sálir höfðu nægt hugrekki til
að skrá sig í hlaupið í fyrsta sinn
sem það fór fram en strax árið eftir
átti sá hópur eftir að ríflega tvöfald-
ast. Í hlaupinu 1985 tóku 506 manns
þátt. Veldisaukningin hélt áfram og
árið 1986 voru 1.034 hlauparar
skráðir til leiks í Reykjavíkurmara-
þon.
Frá árinu 1984 til ársins 1992 var
stysta vegalengd sem hægt var að
hlaupa 7 kílómetrar og flestir voru
skráðir í þá vegalengd. Árið 1993 var
10 kílómetra hlaup tekið upp en einnig
boðið upp á 3 kílómetra til að fá fleiri
með.
Tíunda árið sem hlaupið var haldið,
árið 1993, voru þátttakendurnir orðnir 3.590, þar af
voru 1.949 manns skráðir í 3 km hlaup. Á árunum 1993
til ársins 2005 voru skráðir þátttakendur á bilinu 2.600
til 4.300 og rokkaði fjöldinn upp og niður milli ára.
Sprenging í þátttöku varð síðan árið 2006 en þá virð-
ist sem sannkallað hlaupaæði hafi gripið um sig og yfir
10 þúsund manns voru skráðir í Reykjavíkurmaraþon.
Raunverulega skýringin er sú að það ár var Lata-
bæjarhlaupi bætt við en í því hlupu 4.416 börn.
Fækkað í Latabæjarhlaupi
Fjöldi þátttakenda hefur vaxið ár frá ári frá árinu 2006
en mest fjölgun hefur orðið í lengri vegalengdum, 10
km, hálfu og heilu maraþoni. Latabæjarhlaupið hefur
dalað en árið 2013 tóku 2.706 börn þátt sem er mun
minna en þegar farið var af stað með hlaupið.
Heildarfjöldi þátttakenda í Reykjavíkurmaraþoni fór
yfir 15 þúsund í fyrra og virðist verða svipaður í ár.
Þegar hlaupið byrjaði var orðið trimm gjarnan notað
yfir þá athöfn að hlaupa á götum úti. Og reyndar var
orðið notað yfir margs konar hreyfingu almennings.
Trimmgallar komust í almenna eigu og nutu vinsælda.
Önnur og teygjanlegri efni hafa nú tekið yfir í hlaupa-
heiminum og ekki dugir lengur að afhenda hlaupurum í
Reykjavíkurmaraþoni bómullarboli líkt og gert var til að
byrja með. Glansgallar, apaskinnsgallar, krumpugallar,
bómullargallar og annar fyrirmyndar trimmfatnaður má
sín auk þess lítils á móti nýrri tegundum sem „anda“ og
falla þétt að líkamanum. Engum blöðum er þó um það
að fletta að ákveðinn söknuður er að trimmgöllum
níunda áratugarins. eyrun@mbl.is.
Úr tvö hundruð
í 15 þúsund
ALLIR ÚT AÐ TRIMMA – REYKJAVÍKURMARAÞON
Á upphafsárum Reykjavíkurmaraþons mátti sjá
trimmgalla auglýsta í mörgum blöðum.
SORTUÆXLI
Hver er í hættu?
Við þurfum að passa upp á húðina okkar, þetta stærsta líffæri lík-
amans. Útfjólubláir geislar sólarinnar eða ljósabekkja eru skaðlegir
húðinni og er best að reyna að forðast þá sem mest. UVA og UVB
geislar geta skemmt erfðaefni húðarinnar og leitt til öldrunar húð-
ar og húðkrabbameina. Þættir sem geta aukið líkur á myndun
sortuæxla:
 Húð sem brennur auðveldlega. Sérstaklega saga um sólbruna
eða bruna í ljósabekkjum fyrir 18 ára aldur.
 Ljós húð sem þolir illa sólina.
 Margir fæðingarblettir.
 Óreglulegir fæðingarblettir.
 Fæðingarblettur sem er með sári eða kláða.
 Ef náinn ættingi hefur greinst með sortuæxli.
Allir sem hafa einn eða fleiri af þessum þáttum ættu að láta lækni
skoða sig. Sortuæxli eru vel læknanleg ef þau greinast á byrj-
unarstigi.
Getty Images/iStockphoto
...með nútíma
svalalokunum
og sólstofum
Skútuvogur 10b, 104 Reykjavík, sími 517 1417, glerogbrautir.is
Opið alla virka daga frá 9-17 og á föstudögum frá 9-16
• Svalalokanir
• Glerveggir
• Gler
• Felliveggir
• Garðskálar
• Handrið
Við færumþér logn & blíðu