Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.08.2015, Blaðsíða 50

50 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23.8. 2015
Bækur
Sjö ár eru liðin frá síðustu bók Páls meðÍslandsmyndum og dylst engum semflettir Iceland Exposed, sem Crymo-
gea gefur út, að sitthvað hlýtur að hafa gerst
á þeim tíma því nýja bókin er talsvert frá-
brugðin fyrri bókum og myndirnar persónu-
legri. Aðspurður hverju sé
um að kenna, eða það að
þakka segir Páll að skýr-
ingin sé tvíþætt, „í fyrsta
lagi held ég það væri ákaf-
lega sorglegt ef manni færi
ekki fram, ef ég væri staðn-
aður sem ljósmyndari, en
hitt er það að þegar maður
hefur farið svo oft um land-
ið eins og ég, þekki það eins
og lófann á mér, þá gerist það sjálfkrafa
þegar ég kem að einhverjum stað, sem ég
hef jafnvel myndað oft áður, að ég velti því
fyrir mér hvernig ég get gert hann öðruvísi,
hvernig ég get komið áhorfandanum á óvart.
Það er nefnilega svo að þó maður hafi komið
ótal sinnum á einhvern stað þá er hann aldr-
ei eins, veðrið er aldrei eins, árstíðirnar mis-
munandi, birtan breytileg og sjónarhornið
annað,“ segir Páll og bætir við eftir smá-
þögn, „og svo hef ég kannski þroskast sem
ljósmyndari.“
Á árunum sjö sem liðu á milli Íslandsbóka
hans hefur Páll eðlilega fengist við ýmislegt,
hann er ritstjóri og ljósmyndari Iceland Re-
view og Atlantica og hefur verið í fjölda ára,
en einnig tók hann myndir fyrir ólíkar bæk-
ur á vegum erlendra aðila sem hann segir að
hafi eflaust haft einhver áhrif á hann sem
ljósmyndara. „Það þroskar mann náttúrlega
sem ljósmyndara að vinna fyrir erlenda aðila
sem eru vanir að vinna með bestu ljósmynd-
urum heims og gera því aðrar og strangari
kröfur en maður er kannski vanur," segir
Páll og bætir við að hann hafi líka fundið
það eftir að hafa verið að taka myndir er-
lendis hafi hann komið ferskur að íslensku
landslagi að nýju og það hafi að vissu leyti
haft áhrif á það hvernig hann sjái landið.“
Fyrsta Íslandsbók Páls, Light, kom út fyr-
ir þrjátíu árum og vakti þónokkra athygli.
Hann segir að í þeirri bók hafi notað „óskap-
lega margar linsur, frá 14 millimetra upp í
800 millimetra, þjappað saman með aðdrátt-
arlinsu og notað víðvinkla. Núna nota ég eig-
inlega bara tvær linsur og það fastar norm-
allinsur, 35 og 50 millimetra, þetta eru allt
myndir eins og augað sér það meira og
minna og það er engin mynd í Iceland Exp-
osed sem er tekin með víðri linsu eða að-
dráttarlinsu. Fyrir vikið verða myndirnar
persónulegri og náttúrlegri, ef orða má það
svo, ég er ekki að nota linsubrellur til að búa
til myndir, það sem ég sé er á myndunum.“
Eins og nefnt er að frama hefur Páll verið
ritstjóri og ljósmyndari Iceland Review í
fjölda ára og farið óteljandi ferðir um landið
að taka myndir fyrir tímaritið og eins fyrir
fjölda annarra tímarita og blaða. Aðspurður
hvort hann þreytist á því að taka myndir af
sama landslaginu ár eftir ár svara hann með
stuttri sögu:
„Ég var að koma að vestan í nótt og það
var óskaplega fallegur himinn. Ég er reynd-
ar ekkert gefinn fyrir slepjulegar sól-
armyndir og reyndi því að búa til einhvern
ramma sem væri öðruvísi og varð svo æstur
við það að ég hugsaði: Mikið djöfull er þetta
gaman. Þetta var eins og ég væri í glímu við
máttarvöldin, í kapphlaupi við tímann, að ná
mynd sem fangaði það sem ég vildi segja.“
Við Ragnar Axelsson ljósmyndari höfum
verið vinir í yfir þrjátíu ár og förum oft sam-
an um landið. Þó að við höfum unnið við ljós-
myndun í áratugi erum við oft eins og litlir
krakkar, þetta er svo skemmtilegt. Stundum
nær maður mynd og stundum ekki, en það
er ekki aðalatriðið, heldur það að vera að
glíma við þetta viðfangsefni að ná góðri
mynd. Það er endalaust verkefni.“
Að því sögðu þá er Páll ekki bara lands-
lagsljósmyndari, hann tekur jöfnum höndum
myndir af fólki og landslagi. Aðspurður
hvort hann kjósi heldur segist hann ekki enn
vera búinn að komast að því hverskonar ljós-
myndari hann sé. „Mér finnst bæði skemmti-
legt og gæti ekki hugsað mér að festast í
einhverri skúffu og taka bara myndir af
landslagi eða bara af fólki. Ég er tiltölulega
jafnvígur, svona eins og fótboltamaður sem
getur sparkað bæði með hægri og vinstri,“
segir hann og hlær við.
Elstu myndirnar í bókinni eru fimm til sex
ára gamlar, en langflestar eru þó teknar á
síðustu átján mánuðum, að sögn Páls, frá
þeim tíma að hann var beðinn um að setja
saman bók, enda segist hann lítinn áhuga
hafa á því að líta til baka. „Ég var að taka
myndir fyrir Iceland Review á þessum tíma,
eins og alltaf, en líka alltaf með bókina í
huga og sá sífellt myndir sem myndu passa.
Ég tek aldrei margar myndir, ég veit hve-
nær myndin er komin, stundum þarf ekki
nema einn ramma, þá veit ég að myndin er
komin og ástæðulaust að taka fleiri á sama
stað.“
MYNDIR AF ÍSLANDI
Leitin að sjónarhorninu
Ein af myndum Páls úr bókinni Iceland Exposed. Þessi er af hver í Hrafntinnuskeri.
Ljósmynd/Páll Stefánsson/Iceland Review
PÁLL STEFÁNSSON ER EINN AF
FREMSTU LANDSLAGSLJÓSMYND-
URUM LANDSINS. Í NÝRRI ÍSLANDS-
MYNDABÓK HANS, BIRTIR HANN
MYNDIR SEM ERU UM MARGT FRÁ-
BRUGÐNAR FYRRI VERKUM HANS.
Árni Matthíasson arnim@mbl.is
* Ég tek aldrei margarmyndir, ég veit hve-nær myndin er komin,
stundum þarf ekki nema
einn ramma.
Páll
Stefánsson
Ég verð að viðurkenna að ég á engar sérstakar „uppá-
haldsbækur“ en sumar bækur eru minnisstæðari en
aðrar. Death with Interruptions eftir portúgalska
Nóbelshöfundinn José Saramago er ein af þeim. Bókin
gerist í óþekktu landi og í óþekktum
tíma, þar sem fólk hættir einn daginn
að deyja. Það er mikil ánægja með
þetta í fyrstu hjá fólkinu en síðan fara
vandamálin að láta á sér kræla.
Það sem mér finnst skemmtilegt
við Saramago er það hvernig hann
fær „altæka“ hugmynd og glímir svo
við hana í textanum. Þetta er ekki
ósvipuð hugmynd og í annarri
þekktri sögu eftir hann, Blindu, þar
sem fólk fer skyndilega og af ókunnum ástæðum að
missa sjónina, hvert á fætur öðru.
Önnur bók sem gleymist ekki svo auðveldlega er
Undirstaðan eftir Ayn Rand. Mig dauðlangar að lesa
hana aftur, þó að ég hafi byrjað á henni í þrígang á sín-
um tíma. Bókin er á annað þúsund blaðsíður og því
hrýs mér hugur við því að byrja aftur, enn sem komið
er.
Ljóðabókin Aðflutt landslag eftir Svein Ingva Eg-
ilsson fannst mér frábær þegar ég las hana á sínum
tíma, eftir að hafa heyrt höfundinn lesa upp úr henni
árið sem hún kom út, og bókum Einars Kárasonar um
Sturlungu er ég mjög hrifinn af, þar sem þær opnuðu
augu mín fyrir þessum tíma, Sturlungaöldinni, hvernig
lífið var mögulega á þessum tíma og hvernig þessir at-
burðir atvikuðust. Norwegian Wood eftir Haruki
Murakami er eftirminnileg, hafandi búið í Japan, og
einnig bókin What Everybody Is Saying, sem er skrif-
uð af sérfræðingi í að lesa í líkamstjáningu fólks.
Að lokum verð ég að minnast á rafrænu skissubók-
ina mína í Samsung Note-símanum mínum, en hún er í
talsverðu uppáhaldi, þó að efnið þar sé misgott eins og
gerist og gengur.
BÆKUR Í UPPÁHALDI
ÞÓRODDUR BJARNASON
Þóroddur Bjarnason hreifst af ljóðabókinni Aðflutt landslag eftir Svein Ingva
Egilsson eftir að hafa heyrt Svein lesa upp úr henni.
Morgunblaðið/Eggert
Sveinn Yngvi
Egilsson