Þjóðmál - 01.03.2006, Blaðsíða 32
30 Þjóðmál Vor 2006
grófu. upp. stríðsöxina. og. heimtuðu. að.
skipulagskenningin. yrði. kennd. jafnhliða.
eða.til.höfuðs.henni.í.líffræðitímum.í.banda-
rískum.skólum ..Ríkisstjórnin.í.Kansas.ákvað.
árið.1999.að. líffræðikennarar. skyldu.upp-
fræða.nemendur.um.sköpunarkenninguna.
til. mótvægis. við. þróunarkenninguna. og.
árið. 2004. skipaði. skólaumdæmisstjórnin.
í.Dover. í.Pennsylvaníu. svo. fyrir.að. skipu-
lagsrökin. yrðu. skyldulesefni. í. líffræði. í. 9 ..
bekk .5.Nokkrir. foreldrar. fóru.þá. í.mál.við.
umdæmisstjórnina.og.unnu.það.með.sögu-
legum. dómi. sem. alríkisdómarinn. John.
E .. Jones. III .. felldi. í. Harrisburg. skömmu.
fyrir. síðustu. jól .. Niðurstaða. hans,. í. 139.
blaðsíðna. löngum. dómsúrskurði,. er. sú. að.
ríkisskólar.megi. ekki. fræða.nemendur.um.
skipulagsrökin.í.líffræðitímum.þar.sem.slík.
fræðsla.brjóti.í.bága.við.stjórnarskrárvarinn.
aðskilnað.ríkis.og.kirkju .6.Þessi.dómur.mun.
vafalaust.hafa.fordæmisgildi.og.draga.dilk.á.
eftir.sér .
Ég. tel. að. niðurstaða. dómarans. hafi. ver-
ið.eðlileg,.það.er.að.ekki.skuli.fræða.nem-
endur. um. skipulagsrökin. í. líffræðitímum ..
Sumar.forsendurnar.eru.hins.vegar.hæpnar,.
ef.ekki.beinlínis.rangar,.og.að.mörgu.leyti.
er. málflutningur. hans. hnepptur. í. spenni-
treyju.þeirra.sömu.öfga.sem.einkennt.hafa.
umræðuna.um.þessi.mál.í.Bandaríkjunum,.
jafnt. meðal. talsmanna. sem. andstæðinga.
skipulagskenningarinnar .. Í. því. sem. eftir.
lifir.greinarinnar.mun.ég.beina.sjónum.að.
nokkrum.þessara.öfga .
II ..Hverjar.eru.öfgar
skipulagssinna?
Ég.leyfi.mér.að.draga.saman.helstu.öfgar.annars. vegar. skipulagssinna. (í. þessum.
hluta.greinarinnar).og.hins.vegar.skipulags-
afneitara. (í.hinum.síðasta). í.nokkrar.hnit-
miðaðar.–.en.vissulega.að.sumu.leyti.einfald-
aðar.–.staðhæfingar:
(a). „Skipulagsrökin. sanna. tilvist. guðs.
(Biblíunnar) .“.Í.fyrsta.lagi.er.hæpið.að.tala.
um. að. reynslurök. „sanni“. eitt. eða. neitt;.
eiginlegar. sannanir. er. aðeins. að. finna. í.
stærðfræði. og. öðrum. rökvísindum .. En.
jafnvel.þótt.við.skiljum.„sönnun“.hér.væg-
ari.skilningi.sem.„staðfestingu“.þá.er,.í.öðru.
lagi,.rétt.að.minna.á.að.Fílon.hafði.lög.að.
mæla.er.hann.sagði.að.skipulagsrökin.stað-
festu. ekki. tilvist. guðs. þar. sem. heimurinn.
í.heild,.annars.vegar,.og.þekkt.mannaverk.
eins.og.hús,.hins.vegar,.væru.aðeins.óljós-
ar. hliðstæður .7. Í. besta. falli. mætti. segja. að.
skipulagsrökin. bentu. á. möguleika. þess. að.
heimurinn.væri.afurð.guðlegrar.sköpunar:.að.
raunheimar.ættu.rót.að.rekja.til.svipheima ..
En. sá. guð. sem. þar. hefði. að. verki. staðið.
væri. ekki. endilega. guð. Biblíunnar .. Gallar.
og.takmarkanir.veraldar.okkar.gætu.jafnvel.
vakið.okkur.hugboð.um.að.hún.sé.fremur.
„verk.einhvers.ósjálfstæðs,.óæðri.guðs,.sem.
yfirboðarar.hans.hæðast. að“. eða. „einungis.
frumraun.einhvers.ófullveðja.guðs,.sem.hafi.
síðar.gefið.hana.frá.sér,.sneyptur.yfir.annarri.
eins.handvömm“.–.ellegar.þá.„elliglöp.ein-
hvers. afdankaðs.guðs“ .8.Og.að. sumu. leyti.
gefa.andstæður.og.átök.jarðarinnar.og.íbúa.
hennar. til. kynna. að. ef. hún. eigi. guðlegan.
uppruna.þá.hafi.þar.verið.að.verki.tveir.eða.
fleiri. sundurþykkir. guðir. fremur. en. einn,.
heill.og.fullkominn .9.
(b). „Eðlilegt. er. að. skipulagskenningin.
sé.kennd.í. líffræðitímum.til.að.opna.augu.
nemenda. fyrir.ólíkum.hugmyndakerfum .“.
Þetta. er. meðal. annars. sjónarmið. George.
Bush. Bandaríkjaforseta .10. Líffræði. eru.
raunvísindi.og.þróunarkenningin.er.raunvís-
indakenning .. Það. sjónarmið. sem. hér. er.
lýst. virðist. gera. ráð. fyrir.því. að. skipulags-
kenningin. sé. einnig. raunvísindakenning,.
sambærileg. við. þróunarkenninguna .. En.
meinið. er. að. svo. er. alls. ekki .. Raunvís-
indamenn. hafa. þróað. ströng. skilyrði. um.
það.hvað. teljist. vísindakenning. í. skilningi.