Þjóðmál - 01.03.2006, Blaðsíða 38
36 Þjóðmál Vor 2006
ar.Seldon.var.10.ára ..Seinna.sagði.hann.frá.
því.að.fósturfaðir.hans.hefði.verið.tryggður.
hjá. verkamannasamlagi. (Friendly. Society).
og. sú. trygging.hefði. séð.þeim.mæðginum.
farborða.í.tvö.til.þrjú.ár ..Þetta.hafði.töluverð.
áhrif.á.Seldon ..Síðar.vék.hann.oft.að.því.að.
almannatryggingalöggjöfin. í.Englandi.árið.
1911.hefði.verið.óþörf.þar.sem.90%.af.Bret-
um.hefðu.þegar.verið.tryggð.og.í.stað.sam-
hjálpar.og.samkeppni.rekstrarforma.á.trygg-
ingamarkaði. hefði. ríkiseinokun. tekið. við ..
Mikið. af. skrifum. Seldon. um. velferðarmál.
fjallaði.um.það.hversu.miklu.óhagkvæmari.
þjónusta. yrði. þegar. neytendur. hefðu. ekki.
kost.á.að.gefa.til.kynna.hvaða.hluta.hennar.
eða.hve.miklu.þeir.sæktust.eftir.með.því.að.
kaupa.eða.hafna.mismunandi.valkostum.á.
þjónustunni ..
Seldon.var.sósíalisti.á.sínum.yngri.árum.
en.segist.hafa. snúið.baki.við. sósíalisman-
um.þegar.hann.sótti.fyrirlestra.hjá.Hayek.
í.London.School.of.Economics.(LSE).árið.
1934,.þá.18.ára.gamall ..Hayek.átti.eftir.að.
hafa.mikil.áhrif.á.feril.Seldons.að.því.leyt-
inu.að.hann.var.kveikjan.að.hugmyndinni.
um. stofnun. IEA ..Seinna. sagði. Seldon. að.
sér. fyndist. velferðarkerfið. niðurlægja. þá.
sem.væru.hjálpar.þurfi.með.því. að.koma.
fram. við. þá. eins. og. börn .. Í. stað. þess. að.
láta.fólk.fá.pening.og.það.velji.síðan.hvaða.
þjónustu.það.kýs,.er.því.„gefin“.þjónusta.
sem.það.hefur.engin.áhrif.á.hvers.eðlis.er.
eða. í. hvaða. magni. er. veitt .. Seldon. vitn-
aði. þar. að. auki. til. rannsókna. Williams.
Baumols.sem.sýndu.að.framleiðniaukning.
í.ríkisgeiranum.er.minni.en.í.einkageiran-
um ..Því.þurfi.ríkið.ávallt.á.hærra.hlutfalli.
vergrar.landsframleiðslu.(VLF).að.halda.til.
að. veita. fyrirfram. skilgreint. þjónustustig ..
Þetta. er. ekki. síst. áhugavert. nú. á. tímum.
þegar.Vesturlandabúar.standa.frammi.fyrir.
því. að.meðalaldur. fer. síhækkandi. í. lönd-
um. þeirra. og. hlutfall. þeirra. sem. vinna.
lækkandi .. Eftir. því. sem. eldri. borgurum.
fjölgar.nota.þeir. áhrif. sín. til. að. „tryggja“.
hærra.þjónustustig .
Laurence. Kotlikoffs. er. frumherji. í.
svokölluðum. kynslóðareikningum,. en. í.
þeim. er. reynt. að. núvirða. tekjur. óbreytts.
skattkerfis.í.framtíðinni.og.draga.frá.núvirt.
gjöld. óbreyttra. réttinda. sem. gildandi. lög.
„tryggja“ ..Hann.segir.halla.Bandaríkjanna.í.
kynslóðareikningum.vegna.heilbrigðismála.
og. lífeyrisskuldbindinga. vera. 51. billjón.
dollara.sem.er.rúmlega.fjórföld.verg.lands-
framleiðsla .. Það. er. reikningur. sem. núver-
andi.kynslóðir.senda.komandi.kynslóðum,.
vegna. þess. að. þegar. skuldinni. var. safnað.
vissi.enginn.hvert.verðið.var ....
Eftir. herþjónustu. á. Ítalíu. og. í. Afríku. í.
seinna. stríðinu. vann. Seldon. við. blaða-
mennsku. en. hóf. síðan. störf. í. LSE. árið.
1946 .. Seldon. var. virkur. í. stjórnmálum. á.
þessum.árum.og.fylgdi.Frjálslynda.flokkn-
um.að.málum ..Árin.1948–1949.var.hann.
formaður.nefndar.flokksins.um.öldrunar-
mál .. Það. er. málaflokkur. sem. hann. átti.
eftir.að.fjalla.töluvert.um.og,.að.mati.undir-
ritaðs,. sá. málaflokkur. þar. sem. viðvaranir.
hans. gegn. sósíalisma. eiga. helst. eftir. að.
sanna.sig ..
„Forðabúr.frjálshyggjunnar“
Á.árunum. 1949–1959. starfaði. Seldon.sem. hagfræðingur. í. einkageiranum.
en.1957.var.hann. ráðinn. sem.ritstjóri.hjá.
IEA ..IEA.var.stofnað.árið.1956.af.Antony.
Fisher ..Fisher. var. orustuflugmaður. í. stríð-
inu ..Hann.hafði.áhyggjur.af.því.að. frelsið.
sem.barist.hafði. verið. fyrir. væri. að. glatast.
í.ríkisvæðingunni.að.stríðinu.loknu ..Fisher.
hreifst.af.skrifum.Hayeks.og.hitti.hann.að.
máli. og. sagðist. stefna. á. þátttöku. í. stjórn-
málum .. Hayek. ráðlagði. honum. að. halda.
sér. frá. flokkspólitík. og. beita. sér. frekar. að.
útbreiðslu. frjálslyndra. hugmynda .. Fisher.
fylgdi.þeim.ráðum .