Þjóðmál - 01.03.2006, Blaðsíða 50
48 Þjóðmál Vor 2006
við. annað. ríki .. Samkvæmt. stjórnarskránni.
fara. ráðherrar. með. vald. forseta. Íslands .. Á.
grundvelli. stjórnarskrárinnar. er. forseti. Ís-
lands. aukheldur. ábyrgðarlaus. af. öllum.
stjórnarathöfnum .. Ráðherrar. bera. því. alla.
ábyrgð. á. sérhverri. embættisathöfn. forseta ..
Þannig. er. til. dæmis. staðfesting. . forseta. á.
nýjum. lögum. gildislaus. ef. ráðherra. hefur.
ekki. meðundirritað. þau .. Þessar. reglur. eru.
skýrar.og.í.samræmi.við.það.sem.venjuleg-
ast.er.í.þingræðisríkjum ..
Þær.grundvallarreglur,.sem.hér.um.ræðir,.eru. á. þennan. veg. til. þess. að. tryggja.
þingræðið .. Alþingi. á. með. öðrum. orðum.
að.geta.kallað.ráðherra.til.svara.og.ábyrgðar.
á. sérhverri. framkvæmdavaldsathöfn,. hvort.
heldur.hún.er.stór.í.sniðum.eða.smávægileg.
og.án.tillits.til.þess.hver.framkvæmir.hana ..
Án. þessarar. reglu. gæti. forseti. Íslands. ekki.
verið.einingartákn.þjóðarinnar.fyrir.utan.og.
ofan.almenn.stjórnmálaátök ..
Að.vísu.er.það.svo.að.stjórnarskráin.segir.
ekkert.berum.orðum.um.einingarhlutverk.
forseta. Íslands .. En. það. má. ráða. af. því. að.
ráðherrar. framkvæma. vald. hans. og. bera.
ábyrgð. á. öllum. embættisathöfnum. hans ..
Um. þetta. meginhlutverk. forseta. Íslands,.
samkvæmt. stjórnarskrá,.hafa.flestir. stjórn-
lagafræðingar.verið.á.einu.máli.bæði.fyrr.og.
síðar ..
Þrátt. fyrir. þessa. stjórnskipulegu. stöðu.
forseta. Íslands. getur. vitaskuld. verið. til-
efni. til.að.gera.athugasemdir.við.einstakar.
embættisathafnir.hans ..Það.getur. almenn-
ingur.gert,.það.geta.fjölmiðlar.gert.og.það.
geta.alþingismenn.gert ..Þegar.tilefni.þykir.
vera.til.að.gera.athugasemdir.við.embættis-
athafnir.forseta.er.hins.vegar.mikilvægt.að.
þeir.sem.hlut.eiga.að.máli.virði.stjórnskipu-
lega.stöðu.embættisins
Gagnrýni.Morgunblaðsins.á.þátttöku.for-
seta. Íslands. við. krýningarathöfn. furstans.
af. Mónakó. fól. í. sér. stjórnmálalegt. mat.
blaðsins. á. því,. hvenær. verja. á. fjármunum.
úr.ríkissjóði. til.þess.að.viðhalda.og.treysta.
stjórnmálatengsl. við. önnur. ríki. með. þess-
um. hætti .. Athugasemdir. forseta. Íslands.
fólu. einnig. í. sér. stjórnmálalegt. mat. á. því.
að.rétt.hafi.verið.að.nota.þetta.tækifæri.til.
þess. að. þjóna. fjölþættum. hagsmunum. Ís-
lendinga. í. samskiptum. við. smáríki. og. að.
í. alþjóðatengslum. Íslendinga. séu. margir.
strengir .
Samkvæmt. réttum. stjórnskipunarlögum.
fer.utanríkisráðherra.með.öll.mál. af.þessu.
tagi .. Hann. ber. því. stjórnskipulega. ábyrgð.
á.ferð.forseta.Íslands.til.Mónakó.og.honum.
ber.að. færa. fram.rök.fyrir.því.hvers.vegna.
sú. ferð. var. farin. og. gera. grein. fyrir. þeim.
opinberlega,. ef.þurfa.þykir ..Rétt.hefði.því.
verið,.að.Morgunblaðið.beindi.athugasemd-
um.sínum.og.spurningum.um.þetta.efni.til.
utanríkisráðherra .
Ef. einhverjum. alþingismanni. hefði. þótt.
ástæða.til.að.taka.þetta.mál.upp.hefði.hann.
orðið.að.beina.máli.sínu.til.ráðherra.til.þess.
að. fá. svör .. Alþingismenn. geta. ekki. vegna.
stjórnarskrárinnar. kallað. æðsta. handhafa.
framkvæmdavaldsins. fyrir. sig. þó. að. mál-
efnið. lúti. að. embættisathöfnum. hans .. En.
þeir.geta.kallað.eftir.svörum.ráðherra ..Fyrir.
þessu.eru.gild.rök ..Þó.að.fjölmiðlar.séu.ekki.
bundnir. af. sömu. formreglum.og. alþingis-
menn.er.eigi.að.síður.mikilvægt.að.þeir.hagi.
umfjöllun.sinni.um.mál.er.snerta.embætti.
forseta.Íslands.í.samræmi.við.stjórnarskrár-
reglur ..
Athugasemdir. forseta. Íslands. fólu,. sam-
kvæmt. stjórnarskránni,. í. sér. stjórnmála-
legt.mat.utanríkisráðherra,.sem.hann.einn.
er.ábyrgur.fyrir ..Eðlilegt.hefði.því.verið.að.
birta. þær. í. nafni. utanríkisráðherra. alveg.
óháð. því. hvert. Morgunblaðið. beindi. máli.
sínu .. Fyrst. ríkisútvarpið. sá. ástæðu. til. að.
gera. ritdeilu. Morgunblaðsins. og. forseta. Ís-
lands. að. fréttaefni. hefði. verið. rétt. að. það.
kallaði. einnig. til. sérfræðing. um. gildandi.