Þjóðmál - 01.06.2006, Blaðsíða 31
Indlands ..Mills.eldra.verður.þó.ekki.minnst.
vegna.eigin.skrifa.heldur.fyrir.áhrif.þau.sem.
hann.hafði.á.son.sinn.og.tvo.vini.sína,.Jeremy.
Bentham.og.David.Ricardo;.raunar.var.það.
James.Mill. sem.hvatti.hinn. síðarnefnda. að.
festa.hugmyndir.sínar.um.hagfræði.á.blað ..
James. Mill. sá. sjálfur. um. . uppeldi. sonar.
síns .. Hann. aðhylltist. svokallaða.
hugmyndatengslasálarfræði,.
en. samkvæmt. þeirri. kenn-
ingu. er. mannshugurinn.
óskrifað. blað. við. fæð-
ingu. og. fullmótaður.
einstaklingur. ekkert.
annað. en. summa.
þeirra. áhrifa. sem.
hann. hefur. orðið.
fyrir .. James. Mill.
mátti. engan. tíma.
missa. í. að. móta. son.
sinn. og. seinna. sagði.
John. Stuart. svo. frá. í.
Sjálfsævisögu.sinni.að.hann.
myndi. ekki. hvenær. hann.
hóf.nám.í.forngrísku.en.honum.
hefði. verið. sagt. að. hann. hefði. verið.
þriggja.ára ....
Rétt.eins.og.nútíminn.á.fullt.í.fangi.með.að.
vinna.úr.þeim.möguleikum.sem.vísindin.og.
tækni.hafa.látið.okkur.í.té.varði.John.Stuart.
Mill.ævi.sinni.í.að.vinna.úr.þessum.arfi.frá.
föður.sínum.–.nytjahyggju.í.anda.Benthams,.
hagfræði. í. anda. Ricardos. og. hugmynda-
tengslasálfræði ..
Er.ánægja.nóg?
Þegar. Mill. var. tvítugur. fékk. hann.taugaáfall,.en.þá.þegar.var.hann.orðinn.
ákafur.baráttumaður.fyrir.hugmyndum.föður.
síns.og.vina.hans ..Í.Sjálfsævisögu.sinni.segist.
hann.hafa.spurt.sig.hvort.þörfum.sínum.væri.
fullnægt.ef.draumsýn.Benthams.um.hámarks.
ánægju. væri. fullnægt .. Honum. til. mikillar.
skelfingar.var.svarið.nei ..Eina.sjúkraskýrslan.
sem.til.er.um.Mill.og.veikindi.hans.er.ævisaga.
hans.sjálfs.og.lækningin.við.taugaáfallinu.er.
engu.óvenjulegri.en.maðurinn.sjálfur.því.að.
eigin.sögn.las.hann.sig.til.bata,.einkum.ljóð.
og.höfunda.rómantísku.stefnunnar .
Þar.með.var.kominn.enn.einn.áhrifavald-
ur.á.Mill.og.skrif.hans.–.höfundar.
rómantísku. stefnunnar .. Það.
eru. tilraunir. hans. til. að.
sætta. þessa. áhrifavalda.
sem. gera. rit. hans. svo.
áhugaverð.fyrir.skiln-
ing. á. nútímanum,.
en. þar. er. jafnframt.
að. finna. rót. þess.
að.þau.eru.svo.mót-
sagnakennd ..
Ritaskrá. John.
Stuarts. Mills. bera.
eldmóði. hans. sem.
baráttumanns. og. vís-
indamanns. glöggt. vitni.
en.heildarverk.hans.eru.33s.
bindi .. Þekktastur. er. Mill. þó.
fyrir. þrjár. stuttar. ritgerðir. sem. allar.
hafa.komið.út.í.lærdómsritaröð.Hins.íslenska.
bókmenntafélags:. Nytjastefnuna,. Frelsið. og.
Kúgun kvenna .
Frelsi.sem.hugsjón
Eins.og. áður. var. vikið. að. er.það. ritgerð.Mills.um.Frelsið,.sem.helst.heldur.nafni.
hans.á. lofti. í. almennri.umræðu ..Mill. sagði.
að.tilgangur.Frelsisins.væri.að.setja.fram.eina.
ofureinfalda. reglu. sem. gæti. skorið. úr. því.
afdráttarlaust.hvenær.samfélagi.væri.heimilt.
að.hlutast.til.um.málefni.einstaklinga ..Fyrir.
Bentham. og. aðra. nytjastefnumenn. ætti. sú.
regla.að.vera.einföld,.það.er.að.vega.saman.
nytsemi.og.ónytsemi.af.hverri.athöfn ..Mill.
hefur. verið. gagnrýndur. af. heimspekingum.
fyrir. að. bregða. frá. nytjareglunni. í. þessum.