Þjóðmál - 01.06.2006, Blaðsíða 63
Þjóðmál SUmAr 2006 6
Þessi.ákvörðun.kom.eins.og.þruma.úr.heið-
skíru.lofti.enda.var.tilkynnt.um.hana.símleiðis.
eftir. að. samningaviðræður. um. framkvæmd.
varnarsamningsins. höfðu. hafist. að. nýju. eftir.
langt.hlé.og.eftir.að.íslensk.stjórnvöld.höfðu.lagt.
fram.tillögur.sínar.um.aukna.kostnaðarhlutdeild.
í.vörnum.landsins.í.samræmi.við.kröfu.banda-
rískra. stjórnvalda .. Sumir. hafa. haldið. því. fram.
að.einhliða.ákvörðun.bandarískra.stjórnvalda.sé.
skýlaust.brot.á.ákvæðum.varnarsamningsins ..Þá.
túlkun. verður.hins. vegar. að. skoða. í. samhengi.
við. ákvarðanir,. sem. teknar. hafa. verið. og. snúa.
að. framkvæmd. varnarsamningsins. eftir. að.
kalda.stríðinu.lauk.en.þær.sýna.hve.lítið.íslensk.
stjórnvöld. hafa. haft. með. þessar. ákvarðanir. að.
gera.(a .m .k ..opinberlega) ..Í fyrsta lagi.má.nefna.
þá. einhliða. ákvörðun. bandarískra. stjórnvalda.
að.fækka.orrustuflugvélum.hérlendis.úr.18.í.12.
eftir.lok.kalda.stríðsins ..Síðar.í.kringum.1993-
1994. var. ákveðið. að. fækka. orrustuvélunum.
í. fjórar. en. það. var. gert. í. samráði. við. íslensk.
stjórnvöld.og.staðfest.með.bókuninni,.sem.rann.
út.árið.2001 ..Í öðru lagi er.einhliða.tilkynning.
Bandaríkjastjórnar. í. maí. 2003. um. flutning.
orrustuflugvélaflotans. frá. Íslandi .. Bandarísk.
stjórnvöld. drógu. í. land. eftir. að. þáverandi.
forsætisráðherra,.Davíð.Oddsson,.brást.ókvæða.
við. og.hótaði. því. að. rjúfa. varnarsamstarfið.og.
leggja. niður. varnarstöðina. enda. . væru. fjórar.
orrustuvélar. til. marks. um. lágmarksvarnir. að.
mati. íslenskra. stjórnvalda. og. kæmi. því. ekki.
til. greina. að. taka. þær. af. landi. brott .. Valur.
Ingimundarson.sagnfræðingur,.sem.hefur.fylgst.
náið.með.samskiptum.Íslands.og.Bandaríkjanna,.
segist. hafa. áreiðanlegar. heimildir. fyrir. því. að.
um.svipað.leyti.hafi.íslensk.stjórnvöld.afþakkað.
boð. um. loftvarnir. . með. svipuðu. sniði. og. þær.
sem. Eystrasaltsríkin. njóta. á. vegum. NATO .. . Í
þriðja lagi má.nefna.ákvörðun.um.varanlegan.
flutning. ORION-3. kafbátarleitarvélanna. frá.
Keflavíkurstöðinni.árið.2004.en.þess.ber.reyndar.
að. geta. að.þessum.flugvélum.hefur. að. stórum.
hluta. verið. lagt. innan.flotans .. Í fjórða lagi eru.
ákvarðanir.um.niðurskurð.mannafla.undanfarin.
ár ..Niðurskurðurinn.varpar.ljósi.á.kostnaðarhlið.
varnarskuldbindinga. bandarískra. stjórnvalda.
gagnvart. Íslandi .. Varnarmálaráðuneytið. hefur.
lagt.mikla.áherslu.á.að.fjármunum.sé.vel.varið,.
aðhald.og.sparnað.og.því.lagt.hart.að.stjórnendum.
bandarískra. herstöðva. að. þeir. tileinki. sér.
aðferðir.einkageirans.við.fjármálastjórn ..Þar.sem.
gengismunur. hefur. verið. Bandaríkjamönnum.
mjög.óhagstæður.undanfarin.ár.á.sama.tíma.og.
stærstu.kostnaðarliðir.við.rekstur.herstöðvarinn-
ar.hérlendis.eru.í.íslenskum.krónum.hefur.verið.
gripið.til.aðhalds,.þ .m .t ..uppsagna.(reduction in
the level of force) ..Hins.vegar.má.jafnframt.segja.
að.það.sé.pólitísk.ákvörðun.að.tryggja.ekki.nægi-
legt.fé.til.rekstursins ..Í fimmta lagi báru.upplýs-
ingar.um.flutning.varnarliðsins.frá.Sameiginlegu.
herstjórninni. yfir. til. Evrópuherstjórnarinnar.
keim.af.konunglegri.tilskipun,.sem.ætti.að.lúta.
en. ekki.mótmæla .. Íslensk. stjórnvöld.mölduðu.
í.móinn.en.ekki.var.tekið.mark.á.sjónarmiðum.
þeirra ..Að lokum er.síðan.hin.einhliða.ákvörðun.
bandarískra.stjórnvalda.15 ...mars.2006.að.taka.
orrustuvélarnar.og.annan.flugflota.frá.Íslandi. í.
síðasta.lagi.í.lok.september.2006 ..
Í. ljósi. þróunar. mála. í. Bandaríkjunum. eftir.
11 ..september.2001,.einhliða.ákvarðana.banda-
rískra. stjórnvalda. og. krafna. um. aukna. kostn-
aðarþátttöku. Íslands. í. eigin. vörnum. virðist.
sem..bandarísk.stjórnvöld.hafi.gert.það.upp.við.
sig. fyrir. alllöngu. hvað. þau. vildu. með. Ísland ..
Á. sama. tíma. virðast. íslensk. stjórnvöld. ekki.
hafa. verið. reiðubúin. til. að. ræða. framkvæmd.
varna. Íslands. í. samhengi. við. breytta. stöðu.
öryggis-. og. varnarmála .. Þess. í. stað. hafa. þau.
haldið. sig. við. þá. grundvallarafstöðu. að. allt.
skuli. óbreytt.óháð.breyttum.aðstæðum.og.þar.
með. látið. bandarískum. stjórnvöldum. eftir. að.
skilgreina. öryggis-. og. varnarhagsmuni. Íslands.
á.nýjan.leik.eftir.lok.kalda.stríðsins ..Mótleikur.
íslenskra. stjórnvalda. hefur. verið. nauðvörn.
–..hótun.um.uppsögn.varnarsamningsins.–.og.
síðan.tilslökun.í.formi.tilboða.um.aukna.kostn-
aðarhlutdeild. eftir. að. þau. áttuðu. sig. á. að. sú.
aðferð. að. spyrna. endalaust. við. fótum. án. þess.
að. gefa. nokkuð. eftir. myndi. ekki. vera. vænleg.
til. árangurs .. Einhliða. ákvörðun. bandarískra.
stjórnvalda.í.mars.sl ..olli.því.vitaskuld.miklum.
vonbrigðum. hjá. . íslenskum. stjórnvöldum,.
sem. virtust. standa. í. þeirri. trú. að. þau. væru. á.
góðri. leið. með. að. ná. samningsmarkmiðum.
sínum. –. halda. orrustuvélunum. og. þar. með.
lágmarksvarnarviðbúnaði. hérlendis. að. sínu.