Þjóðmál - 01.06.2006, Blaðsíða 75
Þjóðmál SUmAr 2006 73
verðmæti. en. áður. og. þetta. ýtir. undir.
tilhneigingu.til.að.reyna.að.meta.verðmæti.
eins.og.náttúrufegurð.í.krónum.og.aurum.
án.þess.að.framboð.og.eftirspurn.á.markaði.
hafi.gefið.þeim.neitt.þess.háttar.verðgildi ..
Menn. hafa. t .d .. reynt. að. meta. verð. nátt-
úruvætta.með.því.að.spyrja.fólk.hvað.það.
mundi.undir.einhverjum.kringumstæðum.
vilja.greiða.fyrir.varðveislu.þeirra ..Tilraunir.
af.þessu.tagi.eru.að.mínu.viti.litlu.gáfulegri.
en.tilraunir.Helvétiusar.og.Benthams.til.að.
mæla.allt.á.kvarða.vellíðunar.og.vanlíðunar ..
Kannski. verða. fegurð. næturhiminsins,.
norðurljósin. og. stjörnurnar. einhvern.
tíma.markaðsvara.en.meðan.svo.er.ekki.er.
tómt.mál.um.að.tala.að.verðleggja.þetta. í.
krónum. og. aurum ..Við. getum. spurt. fólk.
hvað. það. mundi. borga. fyrir. glas. af. sval-
andi. kranavatni. undir. einhverjum. kring-
umstæðum .. Ég. yrði. líklega. ekki. einn. um.
að.svara.á.þá.leið.að.ef.ég.væri.nógu.þyrstur.
mundi.ég.kaupa.það.dýru.verði ..En.þetta.
segir. okkur. ekkert. um. markaðsverð. á.
blávatni ..Hér.á.landi.er.það.sem.betur.fer.
afar.lágt ..Sannleikurinn.er.sá.að.verð.ræðst.
af.framboði.og.eftirspurn.sem.aftur.ráðast.
af. aðstæðum,. athöfnum. og. löngunum.
fjölda. fólks. sem. erfitt. er. að. spá. um .. Um.
verð.hluta.í.peningum.er.tómt.mál.að.tala.
nema. sambærilegir. hlutir. gangi. í. raun. og.
veru. kaupum. og. sölum .. Og. jafnvel. þótt.
verðmiði.sé.kominn.á.hlut.er.ekki.þar.með.
sagt.að.fundinn.sé.hinn.eini.rétti.mælikvarði.
á.gildi.hans ..Fyrir.þyrstan.mann.getur.glas.
af.vatni.verið.meira.virði.en.flaska.af.dýru.
koníaki,.þótt.kaupverð.þess.sé.miklu.lægra ..
..Síst.skal.ég.gera.lítið.úr.mikilvægi.þess.að.
menn.búi.við.góðan.efnahag.og.ég.hef.enga.
löngum.til.að.gera.lítið.úr.verðmætum.sem.
hægt. er. að. kaupa. fyrir. peninga .. En. sumt.
verður.ekki.metið. til.fjár ..Stundum.skilur.
fólk.þetta.svo.að.verðmæti.sem.ekki.er.hægt.
að.mæla.í.peningum.séu.á.einhvern.hátt.æðri.
eða.meiri.en.þau.gæði.sem.hægt.er.að.kaupa ..
Þetta.held. ég. að. sé.misskilningur ..Fegurð.
himinsins.er.ekki.endilega.neitt.merkilegri.
en.fallegir.hlutir.sem.fást.í.verslunum.(t .d ..
ljóðabók.eða.tónlist.á.geisladiski) ..Hún.er.
bara.til.hliðar.við.hagræna.mælikvarða.og.
verður.ekki.mæld.í.krónum.neitt.frekar.en.
þyngd. verður. mæld. í. metrum. eða. lengd.
í. kílógrömmum .. Þessi. misskilningur. er.
kannski.ein.ástæða.þess.að.menn.reyna.að.
nota.hagfræðilega.mælikvarða.þar.sem.þeir.
eiga.ekki.við ..Þeir.hugsa.sem.svo.að.hlutir.
sem.ekki.eru.til.sölu,.eins.og.kannski.norð-
urljósin,.geti.ekki.verið.óendanlega.mikils.
virði.og.því.hljóti.að.vera.einhver.peninga-
upphæð.sem.samsvarar.raunverulegu.gildi.
þeirra ..Þetta.er.svona.álíka.og.að.halda.að.
fyrst. Sturlunga. saga. er. ekki. óendanlega.
löng.þá.hljóti.að.vera.hægt.að.búa.til.nógu.
fullkomið.málband.til.að.einhver.staður.á.
kvarðanum.samsvari.lengd.hennar ..Vandinn.
við.að.setja.verðmiða.á.norðurljós.eða.aðra.
náttúrufegurð.er.ekki.sá.að.þessi.verðmæti.
séu.svo.mikil.og.merkileg.að.ekkert.verð.sé.
nógu.hátt,.heldur.að.við.getum.valið.hvaða.
upphæð.sem.er.af.handahófi.og.engin.leið.
er.að.skera.úr.um.hver.fer.næst.réttu.lagi ..
...Það.er.ekki.til.neinn.einn.mælikvarði.á.öll.
gæði ..Þurfi.að.gera.upp.á.milli.sundurleitra.
verðmæta.höfum.við.enga.betri.leið.en.að.
hlusta.á.mál.þeirra.sem.eiga.hagsmuna.að.
gæta,. velta. fyrir. okkur. þörfum. núlifandi.
fólks. og. komandi. kynslóða. og. reyna. að.
semja.um.málamiðlun. eða.finna. eitthvert.
mundangshóf .. Stundum. er. það. hægt,.
stundum.ekki ..Harmleikir.gerast.ekki.bara.
í.leikhúsum ..Í.veruleikanum.neyðast.menn.
líka. til. að. fórna. mikilvægum. verðmætum.
án.þess.þau.fáist.bætt.í.sambærilegri.mynt ..
6 ..Seinni.flóttaleiðin:.Að.telja
sín.gildi.hafin.yfir.alla.hagsmuni..
Það. er. erfitt. að. gagnrýna. málflutning.þeirra. sem. álíta. að. til. séu. verðmæti.