Þjóðmál - 01.06.2006, Blaðsíða 97
Þjóðmál SUmAr 2006 95
klisjukenndum. áróðri. gegn. hernaði. og.
iðnaði.í.lokaköflunum ..
Eftir. nokkur. ár. aukins. frelsis. og. upp-
byggingar. nýrra. atvinnugreina. leggur. nú.
ríkisvaldið.sína.dauðu.hönd.af.meiri.þunga.
en.fyrr.á.efnahagslífið ..Að.því.frátöldu,.að.
spilling.er.oft.drifkraftur.opinberra.afskipta.
af. atvinnulífi. er. líklegt. að. þrennt. búi. að.
baki:.Í.fyrsta.lagi.sú.kjánalega.hugmynd.að.
nýting. auðlinda. sé. ávallt.nauðsyn,. jafnvel.
þótt.hún.sé.augljóslega.óhagkvæm.og.jafnvel.
skaðleg,. í. öðru. lagi. misskilningurinn. um.
greinarmun.þarfrar.og.óþarfrar.framleiðslu.
og.að.lokum.djúpstæð.og.jafnvel.ómeðvituð.
vantrú.á.getu.einstaklinganna.til.að.skapa.
sér. framtíð. í. krafti. hugmyndaauðgi. og.
framtaks .. Í. Draumalandinu. ræðst. Andri.
Snær. Magnason. að. rótum. þessara. kenni-
setninga. og. rökstyður. með. frumlegum.
og. auðskiljanlegum.hætti. gagnsleysi. ríkis-
afskipta og gildi frelsis.
Bæta.bókmenntir.
heiminn?
Árni.Bergmann:.Listin að lesa,.Bókmennta-
fræðistofnun.Háskóla.Íslands,.Reykjavík
2005,.211.bls .
Eftir.Hannes.Hólmstein.Gissurarson
Árni. Bergmann. varð. snemma. bóka-ormur .. Sjö. ára. fékk. hann. eina. kunn-
ustu. skáldsögu. Dickens. í. afmælisgjöf .. „Í.
Davíðs.sögu.Copperfields.komst.ég.í.fyrsta.
sinn. í. tæri.við.galdur.bókmenntanna:.þær.
stækkuðu. heiminn. með. því. að. leyfa. mér.
að.taka.þátt.í.lífi.annarra .“.Þessi.snjöllu.orð.
getur. að. líta. í. litlu. kveri,. Listinni að lesa,.
sem.kom.út.árið.2005,.en.þar.rabbar.Árni.
um.reynslu.sína.af. lestri ..Hann.veltir. fyrir.
sér. áleitnum. spurningum:. Hvernig. geta.
vondir.menn. skrifað.góðar.bækur?.Skiptir.
innræti.og.ætlun.höfundar.raunar.einhverju.
máli,. þegar. bókmenntaverk. hans. eru.
metin?. Bæta. bókmenntir. heiminn?. Verða.
menn.til.dæmis.betri.menn.af. lestri.góðra.
bóka?.Árni.svarar.slíkum.spurningum.ekki.
afdráttarlaust,.heldur.reifar.ýmis.sjónarmið ..
Hann.virðist.þó.halda.því. fram,.að. í. senn.
breyti.bókmenntir.heiminum.og.bæti.hann ..
Um. hvort. tveggja. má. efast .. Kofi Tómasar
frænda.hleypti.ekki.af. stað.borgarastríðinu.
bandaríska,.og.skáldsögur.Halldórs.Kiljans.
Laxness. höfðu. óveruleg. áhrif. á. stjórn-
málaþróunina. hérlendis .. Bókmenntir.
endurspegla. veruleikann. fremur. en. skapa.
hann,. og. þar. finna. menn. það,. sem. þeir.
leita. að .. Atómstöð. Kiljans. gerði. sennilega.
engan.að.herstöðvaandstæðingi,.en.þeir.her-
stöðvaandstæðingar,.sem.lásu.bókina,.urðu.
enn. stækari. fyrir. vikið .. Yrði. heimurinn.
betri. af. góðum. bókmenntum,. hefði. hann.
væntanlega. orðið. það. þegar. í. fornöld .. Þá.
voru.til.góðar.bókmenntir.ekki.síður.en.nú ..
Það,.sem.hefur.bætt.heiminn,.er.ekki.góður.
skáldskapur,.heldur.aukið.frelsi,. sem.leysti.
úr. læðingi. sköpunarmátt. einstaklinganna ..
Þess.vegna.deyr.fólk.ekki.lengur.úr.hungri,.
vosbúð.og.drepsóttum.á.Vesturlöndum .
Sumir. (þar. á. meðal. ég). njóta. fagur-
bókmennta. og. geta. ekki. án. þeirra. verið ..
Aðrir. komast. prýðilega. af. án. þeirra .. Árni.
Bergmann. er. maður. ritfær. og. segir. margt.
skynsamlegt.í.þessu.kveri ..Vissulega.stækka.
góð. skáldverk. heim. lesandans. –. eins. og.
margt.annað,.til.dæmis.kynni.af.merkilegu.
fólki ..En.þótt.Árni.játi.trú.á.mátt.og.gildi.
bókmenntanna,. grunar. hann. eflaust. innst.
inni,. að. þær. breyti. hvorki. heiminum. né.
bæti.hann ..Hann.talar. í.kvörtunartón.um.
tómlæti. almennings. á. Vesturlöndum .. Til.
samanburðar. nefnir. hann,. hversu. áhuga-
samir.Rússar.voru.um.bókmenntir.á.valda-
tíma. kommúnista .. Þá. var. skáldskapur.