Þjóðmál - 01.06.2007, Blaðsíða 33
Þjóðmál SUmAR 2007 3
Áárunum.í.kringum.300.f ..Kr ..var.uppi.heimspekingur.suður.í.Grikklandi.sem.
hét.Pyrrhon.og. var. kenndur. við.heimabæ.
sinn,.Elís.á.norðvestanverðum.Pelópsskaga,.
rétt. hjá. þeim. stað. sem. Grikkir. héldu.
Ólympíuleikana. til. forna .. Sagan. segir. að.
hann.hafi.ferðast.alla.leið.til.Indlands.með.
herjum.Alexanders.mikla.og.kynnst.nöktu.
heimspekingunum.þar .
Pyrrhon.er.iðulega.talinn.helsti.upphafs-
maður.heimspekilegrar. efahyggju ..Eins.og.
Sókrates,. sem. uppi. var. öld. fyrr,. eignaðist.
hann. lærisveina. og. fylgismenn. en. skrifaði.
aldrei. neitt,. svo. hugmyndir. hans. eru.
einungis.þekktar.af.frásögnum.annarra ..
Helstu. heimildir. sem. varðveist. hafa. um.
efahyggju.fornaldar.eru.rit. læknis.nokkurs.
sem. hét. Sextus. Empiricus. og. var. uppi.
um.200.árum.eftir. fæðingu.Krists .1.Hann.
taldi. sig. fylgismann. Pyrrhons. og. kenndi.
mönnum. að. þeir. skyldu. lifa. í. sátt. við.
óvissuna,. enda. væri. það. ekki. í. mannlegu.
1.Aðrar.heimildir.sem.varðveist.hafa.um.efahyggju.forn-
aldar.eru.þessar.helstar:.Ævisaga Pyrrhons.eftir.Diogenes.
Laertius.(3 ..öld.e ..Kr .),.samræðan.Academica.eftir.Cicero.
(106–43.f ..Kr .).og.ritið.Contra Academicos.eftir.Ágústínus.
frá.Hippó.(354–430.e ..Kr .) ..
valdi.að.öðlast.neina.örugga.vitneskju ..Trúr.
þeirri.skoðun.sinni.að.ekkert.yrði.vitað.með.
vissu. sagði. hann. að. ekki. væri. einu. sinni.
hægt.að.fullyrða.að.ekkert.yrði.vitað ..
Efahyggja. var. öflug. heimspekistefna. allt.
frá.dögum.Pyrrhons.til.loka.fornaldar ..Fylg-
ismenn.hennar.voru.að.vísu.sundurleit.hjörð.
en.þeir.áttu.það.sameiginlegt.að.vera.á.móti.
kreddufestu,.trúarofsa.og.kokhraustri.vissu.
og.leita.að.sálarró.og.þroska.með.því.að.lifa.
í.sátt.við.óvissuna .
Gríska. orðið. yfir. efahyggjumann,.
skeptikoi,. merkir. rannsakanda:. þann. sem.
skoðar ..Pyrrhonistar.litu.ef.til.vill.á.sig.sem.
rannsakendur.ekki. síður.en. sem.niðurrifs-
menn .. Rannsakendur. hafa. alltaf. þurft. að.
berjast. gegn. kreddufestu,. bæði. sinni. eigin.
og.annarra.og.tilgangur.pyrrhonistanna.var.
einkum.að.vinna.gegn.sjálfbirgingshætti.og.
sleggjudómum ..Sextus.orðaði.þetta. svo.að.
rökum.efahyggjumannsins. væri. ekki.beint.
gegn. öllum. hlutum. „heldur. gegn. hlutum.
sem.ekki. liggja. ljósir. fyrir. og. eru.umfjöll-
unarefni.hinna.kredduföstu“ .2.
Saga. grískættaðrar. fornaldarheimspeki.
2..Sextus.1985,.bls ..86 ..Sjá.líka.sama.rit.bls ..128 .
Atli.Harðarson
Efahyggja,.umburðarlyndi.
og.íhaldssemi