Þjóðmál - 01.06.2007, Blaðsíða 34
32 Þjóðmál SUmAR 2007
spannar.þúsund.ár ..Ætli.sé.ekki.næst.réttu.
lagi.að.segja.að.henni.ljúki.með.Ágústínusi.
frá.Hippó.(354–430).þótt.hann.hafi.ritað.
á. latínu.og.ekki.kunnað.grísku ..Ágústínus.
var.á. tímabili.handgenginn.heimspekilegri.
efahyggju .. Síðar. gerðist. hann. kristinn. og.
lagði.grundvöll.þeirrar.trúarlegu.heimspeki.
sem. mótaði. andlegt. líf. á. miðöldum .. Þær.
stóðu.í.þúsund.ár.og.allan.þann.tíma.lágu.
rit.Sextusar.og.söfnuðu.ryki.og.fáir.þekktu.
hugsanir.Pyrrhons .
Heimspeki.nýaldar.varð. raunar. til.þegar.
Evrópumenn.kynntust.á.ný.fornri.efahyggju.
sem. hafði. að. mestu. verið. gleymd. allar.
miðaldir .3.Þáttaskil.urðu.þegar.rit.Sextusar.
voru.prentuð.og.gefin.út.árið.1562 .4.Eftir.
það. varð. efahyggjan. mikilvæg. hreyfing. í.
heimspeki.einkum.fyrir.áhrif.frá.frönskum.
rithöfundi. sem. hét. Michel. de. Montaigne.
(1533–1592) .5
Undir. lok.16 ..aldar.voru.rök.pyrrhonista.
orðin.kunn.stórum.hópi.evrópskra.mennta-
manna,.enda.voru.rit.Montaigne.vinsæl.og.
víða. lesin .. Þegar. blómaskeið. vestrænnar.
heimspeki.hófst.á.17 ..öldinni.tókust.stórlaxar.
á. borð. við. Thomas. Hobbes. (1588–1679),.
René.Descartes. (1596–1650),.Blaise.Pascal.
(1623–1662),. Benedict. Spinoza. (1632–
1677),. John. Locke. (1632–1704). og. Pierre.
Bayle.(1647–1706).á.við.þessi.rök.og.bættu.
nýjum.við ..Þessi.glíma.við.efann.hélt.áfram.
á.18 ..öld.hjá.George.Berkeley.(1685–1753),.
David.Hume.(1711–1776),.Immanuel.Kant.
(1724–1804). og. fjölda. heimspekinga. sem.
ekki.hafa.öðlast.sömu.frægð ..
Efahyggjan. sem. Montaigne. endurvakti.
átti. mikinn. þátt. í. því. að. þekkingarfræði.
varð. meginviðfangsefni. nýaldarheimspeki ..
Hún.snýst.öðru.fremur.um.hvað.menn.geta.
vitað.og.hvort.og.þá.hvernig.þeir.geta.aflað.
þekkingar .
3.Um.þetta.efni,.sjá.Popkin.2003.bls ..xx .
4.Popkin.2003,.bls ..18 .
5.Popkin.2003,.bls ..35 .
Ínýjustu. ljóðabók. sinni,. Dyrum að draumi, yrkir.Þorsteinn. frá.Hamri.um.
sjálfbirgingsleg.svör.og.kokhrausta.vissu:
Með.stroknu.fasi
ilma.í.dag.af.dásemd
hin.sjálfbirgu.svör .
Á.morgun.dreifa.þau
hatri,.sprengjum.og.heimsku .6
Svipuð. hugsun. og. finna. má. í. þessu. ljóði.
kemur. allvíða. fyrir. í. skrifum. Michels.
Montaigne ..Hann.lifði. tíma.trúarofsókna.
og. heiftúðugra. deilna. milli. mótmælenda.
og. kaþólikka,. átti. vini. í. báðum. hópum.
og.notaði.efahyggjuna. til. að.bera.klæði.á.
vopnin ..Efinn.sem.hann.mælti.fyrir.var.því.
tilraun.til.að.svara.erfiðustu.spurningunni.
í. stjórnmálum. samtímans:. Hvernig. geta.
ólíkir.trúflokkar.lifað.saman.í.friði?..
6.Þorsteinn.frá.Hamri.2005,.bls ..23 .
Portrett.af.Montaigne.í.Musee.de.Chantilly .