Þjóðmál - 01.06.2007, Blaðsíða 58
56 Þjóðmál SUmAR 2007
þar.var.barist.um.munaðarlausan,.erlendan.
dreng,. sem. sósíalistinn. Ólafur. Friðriksson.
ritstjóri. hafði. séð. aumur. á. í. utanferð.
og. tekið. með. sér. hingað. 1921 .. Hann.
reyndist. vera. með. smitnæman. augnsjúk-
dóm,. trachoma,. og. vildi. valdstjórnin. því.
senda. hann. úr. landi .. Ólafur. óhlýðnaðist,.
og.þurfti. þá. að.bjóða.út. varaliði. lögreglu ..
Á. móti. henni. var. skipulögð. eins. konar.
andspyrnusveit,.og.var.það.fyrsta.dæmið,.en.
ekki.hið.síðasta,.um,.að.sósíalistar.á.Íslandi.
beittu.ofbeldi.í.stjórnmálabaráttunni ..Pétur.
hafði.fengið.áhuga.á.málinu.og.grafið.upp,.
að. pilturinn. hefði. síðar. fengið. bót. meins.
síns. í. Danmörku .. Taldi. hann. brottvísun.
hans. úr. landi. hina. verstu. valdníðslu .. Ég.
var. undrandi,. þegar. ég. kom. á. fundinn,.
sem. Pétur. hafði. haft. allt. frumkvæði. að.
og. skipulagt .. Salurinn. var. troðfullur!.
Voru. áheyrendur. á. öllum. aldri .. Það. var.
áreiðanlega. ekki. mér. að. þakka,. heldur.
Pétri .. Honum. var. lagið. að. kveikja. áhuga.
fólks.á.því,.sem.hann.fékkst.við .
Pétur. þulur. flutti. skörulega. framsögu-ræðu,.þótt.ekki.talaði.hann.skipulega,.
heldur.færi.úr.einu.í.annað,.eins.og.honum.
var.tamt ..Lagði.hann.áherslu.á,.að.trachoma.
væri. læknanlegur. sjúkdómur,. svo. að. rétt.
hefði. verið. að. reyna. að. lækna. piltinn. hér.
í.stað.þess.að.vísa.honum.brott ..Bar.hann.
augnlækna.fyrir.því,.að.sjúkdómurinn.væri.
ekki. eins. bráðsmitandi. og. íslensk. yfirvöld.
höfðu. haldið. fram .. Ég. svaraði. því. til,. að.
jafnvel. einbeittustu. frelsisunnendur. vildu.
takmarka.frelsi.til.að.bera.smit ..Árið.1921.
hefðu. aðstæður. verið. erfiðar. á. Íslandi. til.
að.ráða.niðurlögum.smitsjúkdóms.eins.og.
trachoma ..Þröngbýlt.hefði.verið.í.Reykjavík,.
fólk.fátækt,.aðeins.tveir.sérfróðir.augnlæknar.
á. öllu. landinu. og. spánska. veikin. 1918.
öllum.í.fersku.minni,.en.þá.féllu.nær.fimm.
hundruð. manns .. Þetta. skýrði. viðbrögð.
valdstjórnarinnar,. sem. farið. hefði. að. ráði.
landlæknis ..Aðalatriðið.væri.þó,.að.Ólafur.
Friðriksson. og. bardagasveit. hans. hefðu. í.
heimildarleysi. tekið. lögin. í. sínar. hendur ..
Þeir.hefðu.reynt.með.ofbeldi.að.koma.í.veg.
fyrir,.að.boði.yfirvalda.væri.fylgt,.en.ekkert.
ríki.gæti.þolað.borgurum.sínum.það .
Þessi. kappræða. snerist. upp. í. einvígi.um,. hvor. okkar. byggi. yfir. meira. af.
íslenskum.fróðleik,.gæti.farið.með.mergjaðri.
ákvæðavísur. og. sært. fram. sterkari. stuðn-
ingsmenn. frá. fyrri. tíð .. Þegar. ég. vitnaði. í.
gagnrýni. Ólafs. Björnssonar. prófessors. á.
haftabúskapinn,. sem. félagshyggjumenn.
komu.hér.á.í.því.skyni.að.taka.innflutnings-
verslun. úr. höndum. kaupmanna,. svaraði.
Pétur.því.til,.að.Steinn.Steinarr.skáld.hefði.
farið. háðulegum. orðum. um. mág. sinn,.
Ólaf ..(Steinn.á.að.hafa.sagt,.að.Ólafur.væri.
eins. lélegur. hagfræðingur. og. raun. bæri.
vitni,. af. því. að. hann. hefði. ekki. tímt. að.
kaupa.dönsku.kennslubækurnar,.sem.settar.
voru. fyrir. í. háskólanámi. hans .. Auðvitað.
er. sagan.uppspuni .).Þá.minnti.ég.Pétur.á,.
að. Steinn. hefði. snúist. frá. kommúnisma.
síðustu. æviárin. og. ort. mögnuð. kvæði. um.
Kremlverja,.sem.ég.fór.með ..Þegar.ég.vitnaði.
í.nýbirt.skjöl,.sem.sýndu,.að.sósíalistar.hefðu.
þegið. fjárhagsaðstoð. frá. Kreml. til. að. reisa.
stórhýsi.Máls. og. menningar. við.Laugaveg.
18,.„Rúbluna“.svonefndu,.rifjaði.Pétur.upp.
sögusagnir.um,. að.Kristinn.E ..Andrésson,.
forstjóri. Máls. og. menningar,. hefði. fengið.
fyrirgreiðslu.í.Búnaðarbankanum.gegn.lof-
orði.um,.að.sósíalistar.styddu.Stefán.Hilm-
arsson,. son. Hilmars. Stefánssonar. banka-
stjóra,.til.að.taka.við.starfi.föður.síns ..Margt.
var. skrafað. á. fundinum. um. Kleppsmálið.
1930,.Kollumálið.1934.og.Kveldúlfsmálið.
1937,.en.af.þeim.öllum.urðu.talsverð.ærsl.á.
sínum.tíma ..Skemmtu.fundarmenn.sér.hið.
besta .. En. nú. er. fræðaþulurinn. þagnaður ..
Pétur.Pétursson.lést.23 ..apríl.2007,.88.ára.
að.aldri .