Þjóðmál - 01.09.2007, Blaðsíða 83
Þjóðmál HAUST 2007 8
mannlegra. hagsmuna .. Ef. hann. vill. að. fall-
vatn. sé. látið. í. friði. fremur. en. virkjað. þarf.
hann.að.sýna.fram.á.að.þegar.allt.er.talið.þá.
verði.líf.manna,.núlifandi.eða.komandi.kyn-
slóða,.betra.ef.fossinn.fær.að.halda.sér ..Þetta.er.
erfitt ..Það.þarf.að.tína.til.alls.konar.smáatriði.
og. vigta. lítt. sambærileg. gæði. hver. á. móti.
öðrum ..Ef.til.vill.þarf.að.vega.gleði.og.þroska.
sem.menn.hljóta.af.umgengni.við.ósnortna.
náttúru. á. móti. fleiri. atvinnutækifærum. og.
hagvexti.og.það.þarf.að.taka.þátt.í.flóknum.
þrætum.um.hvers.konar.vog.sé.rétt.að.nota.
til.þess.arna ..Til.að.gera.þetta.þarf.ef.til.vill.
að.meta. líkur.á.hvernig.verð.á.orku.þróast.
eða. hvaða. áhrif. breyting. á. árfarveginum.
hefur.á.náttúrufar.á.stóru.svæði ..Slíkt.mat.er.
óvissu.háð.og.þess.vegna.er.stundum.erfitt,.
eða.jafnvel.ómögulegt,.að.byggja.ákvarðanir.
á.því.hvað.er.til.góðs.fyrir.fólk.þegar.á.allt.er.
litið.—.málin.eru.stundum.of.flókin.til.að.
nokkur.leið.sé.að.líta.til.allra.þátta.og.vega.þá.
og.meta.af.réttsýni .
. Þar. sem. ég. skil. ekki. hvernig. náttúran.
getur.haft.gildi.algerlega.óháð.mannlegum.
hagsmunum. finnst. mér. trúlegt. að. skásta.
leiðin,. til. að. rökstyðja. viðhorf. til. náttúr-
unnar. sem. er. eitthvað. í. ætt. við. það. sem.
Ólafur.Páll.mælir. fyrir,. sé. að. segja. að.það.
gangi. ekki. að. vega. og. meta. mannlega.
hagsmuni. í. hvert. sinn. sem. spurt. er. hvort.
breyta.megi.landslagi.eða.náttúrulegu.lífríki:.
Slíkt.mat.sé.einfaldlega.of.mikilli.óvissu.háð.
og.í.hvert.sinn.sem.menn.sjái.ástæðu.til.að.
ráðast. í.það. liti. skammtímahagsmunir. sýn.
þeirra. á. viðfangsefnið. þannig. að. ef. ekki.
er. lagt. blátt. bann. við. náttúruspjöllum. af.
einhverri.tiltekinni.gerð.þá.verði.útkoman.
úr.því.að.vega.og.meta.mannlega.hagsmuni.
í. hvert. sinn. ekki. sú. hagfelldasta. til. langs.
tíma.litið ..Lengra.get.ég.varla.ímyndað.mér.
að.hægt.sé.að.ganga.til.móts.við.þá.sem.vilja.
að.náttúran.njóti. friðhelgi.án.þess.að. trúa.
því. bókstaflega. að. hún. sé. einhvers. konar.
persóna.sem.hefur.sjálf.hagsmuna.að.gæta .
*
Þeir. kaflar. í. bókinni. sem. mér. þykja. mest.
umhugsunarefni. fjalla. um. lýðræði .. Þeir.
heita,.eins.og.ég.hef.nefnt:.„Prútt.eða.rök.
og.réttlæti“.og.„Lýðræði.og.umhverfismál“ ..
Í.þeim.veltir.Ólafur.Páll.fyrir.sér.mögulegri.
togstreitu. milli. lýðræðislegra. stjórnarhátta.
og. skynsamlegrar. umgengi. um. landið. og.
náttúruna .. Í. þeirri. fyrrnefndu. lýsir. hann.
tvenns. konar. lýðræði,. eða. kannski. öllu.
heldur. tvenns. konar. sýn. á. lýðræði,. sem.
hann.kennir.annars.vegar.við.prútt.og.hins.
vegar.við. rökræður ..Lýsingu. sína.á.„prútt-
lýðræði“.byggir.hann.að.nokkru.á.kenning-
um.Bandaríkjamannsins.Roberts.A ..Dahl ..
Samkvæmt.þeim.er.kjarni.lýðræðishugsjón-
arinnar. að. allir. borgararnir. séu. jafnir,. en.
þeir.hafi.ólíka.hagsmuni.og.ólíkar.skoðanir ..
Lýðræðisleg. stjórnmál. eru. þá. vettvangur.
þar.sem.menn.eða.hópar.manna.keppa.um.
að.afla.sínum.sjónarmiðum.fylgis ..Þeir.sem.
fá.meirihlutann.með.sér.vinna.keppnina.og.
hinir.tapa ..
Ólafur. Páll. bendir. réttilega. á. (bls ..
124). að. lýðræði. sem. er. aðeins. svona.
samkeppni. um. hylli. sem. flestra. kjósenda.
stuðli.ekki.endilega.að.réttlæti ..Það.eitt.að.
stjórnskipun. uppfylli. öll. formleg. skilyrði.
þess. að. vera. lýðræðisleg. útilokar. ekki. að.
einhverjum. takist. með. auglýsingaskrumi.
að. afla. ranglátri. og. heimskulegri. stefnu.
fylgis .. Til. dæmis. er. ekkert. sem. útilokar.
að. meirihlutinn. samþykki. náttúruspjöll.
sem.komandi. kynslóðir.munu.harma ..Af.
þessu. dregur. Ólafur. Páll. þá. ályktun. að.
„það.prúttlýðræði. […]. sem.við.búum.að.
verulegu. leyti. við. í. dag. [geti]. ekki. talist.
réttlát.stjórnskipan“ ..(Bls ..126 .)
Þessi. ályktun. er. að. mínu. viti. röng. og.
villandi.—.að.eitthvað.dugi.ekki.eitt.og.sér.
til.að.útiloka.ranglæti.jafngildir.því.ekki.að.
það. sé. ranglátt .. (Að. álykta. svona. er. litlu.
gáfulegra. en. að. segja. að. öryggisbelti. séu.