Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2014, Blaðsíða 18

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 3. tbl. 90. árg. 201414
að karlmaður, eða kona, skuli koma og
segjast hafa beitt ofbeldi heima hjá sér
en vilji hætta því.“
Stór hluti meðferðarinnar, eða kannski
frekar kennslunnar, fer fram í hópi.
„Menn hafa verið mjög tilbúnir í það og
vandamálið er frekar að þeir verða háðir
hópnum og vilja ekki hætta. Það er gott því
við viljum hafa þetta svigrúm en nú er svo
komið að við þurfum að afmarka hópinn,“
segir Andrés. Hópmeðferðin stendur yfir
í eitt ár og er skipt í tvær 24 vikna annir.
Þátttakendur vinna verkefni og rætt er
um niðurstöðurnar á hópfundum. „Þetta
er í raun uppeldi með mikilli fræðslu. Við
reynum að endurskilgreina gildismat til
dæmis um hvað er nánd, hvað er falleg
framkoma, hvað er kynlif, hvernig maður
elur upp börn og hvað er andlegt ofbeldi.
Þannig förum við um víðan völl en þetta
er aðferðafræði sem er gagnreynd.“
Einnig er boðið upp á viðtöl við maka.
„Þetta er fyrst og fremst öryggisviðtal
til þess að meta hversu öruggt er fyrir
makann að vera heima hjá sér og einnig
stuðningsviðtal,“ segir Andrés. Stundum
er hins vegar um að ræða gagnkvæmt
ofbeldi og þá þarf að vinna með það
sérstaklega. Paraviðtöl eru ekki í boði
og makinn er ekki álitinn vera í meðferð.
Andrés segir að þetta sé haft þannig
til þess að það sé skýrt að ábyrgðin
á ofbeldinu sé gerandans. Við lok
meðferðar er svo makinn beðinn um að
staðfesta að árangur hafi náðst.
Hvað er ofbeldi?
Ofbeldi er það þegar einhver vísvitandi
beitir, eða hótar að beita, líkamlegu afli
gegn öðrum einstaklingi. Alþjóða heil­
brigðismálastofnunin hefur skilgreint
þetta nánar en áhugi hennar á málinu
sýnir að þetta er ekki bara lögreglu mál
og sálfræðimál heldur einnig heilbrigðis­
vandamál. Í viðtölum Andrésar koma
fyrir allar tegundir af ofbeldi – andlegt,
líkamlegt og kynferðislegt. „Svo er líka til
hlutaofbeldi sem snýr að því að brjóta eða
skemma hluti. Brjóta og bramla. Einnig
höfum við tekið með dulið ofbeldi en
það eru óbeinar hótanir. Það er skelfilegt
andlegt ofbeldi af því að þá er oft löng
saga um ofbeldi og það er ekki lengur
þörf á að beita ofbeldinu. Það þarf bara
að viðkomandi hækki röddina til þess að
þolandinn verði skelfingu lostinn.“
Ekki er langt síðan ofbeldi var talið
eðlilegt og þannig er það enn þá á
mörgum stöðum. Nefna má til dæmis
kynferðislegt ofbeldi í stríðsátökum. Er
ofbeldi kannski bara eðlilegur hlutur af
því að vera manneskja? „Það þykir enn
þá sjálfsagt í mörgum löndum að flengja
börn, við megum ekki gleyma því. Við
hér í Norður­ og Vestur­Evrópu erum
komin á annan stað en margar aðrar
þjóðir en samt eru ekki allir sammála hér.
Bretum þykir sjálfsagt að aga börn með
hæfilegu ofbeldi en það þykir ekki til siðs
hér og við höfum bannað það. Hjá okkur
er ofbeldi bannað með lögum og okkur
finnst það algjörlega sjálfsagt. Menn eru
bara ekki á einu máli um það hvort
ofbeldið er alið í okkur eða hvort þetta er
meðfætt. Mannskepnan hefur alltaf veitt
sér til matar og við borðum dýr svo að
við teljum alveg réttlætanlegt að drepa
annað líf til þess að lifa af. En eftir sem
áður, við teljum okkur vera komin það
langt í okkar siðmenningu að við teljum
ofbeldi vera eitthvað sem við eigum að
uppræta,“ segir Andrés.
Af hverju berja karlar konur?
Andrés segist ekki getað gefið neitt einhlítt
svar við því hvers vegna menn grípa til
ofbeldis. „Menn hafa skoðað þetta í ýmsu
samhengi. Hvaða tengsl eru milli ofbeldis
og þess að hafa sjálfur upplifað ofbeldi í
æsku? Menn hafa skoðað heimilisofbeldi
og áfengis­ og vímuefnaneyslu og ofbeldi
sem hluta af valdabaráttu milli kynjanna.
Þetta eru allt góð og gild sjónarmið. Í
fyrsta lagi hafa margir sem beita ofbeldi
upplifað ofbeldi í æsku, en ekki allir.
Það er því ekki orsakasamband heldur
bara tengsl. Sama gildir um áfengi og
vímuefni en mikið af grófasta ofbeldinu
sem við sjáum hér á sér stað undir
áhrifum. Við höfum líka verið með karla
sem hafa beitt ofbeldi bæði edrú og í
drykkju. Svo hættir drykkjan, þeir eru
þurrkaðir upp en ofbeldið heldur áfram.“
Andrés segir að valdabarátta kynjanna
geti vissulega verið skýring sem hann
virði fræðilega en hún hjálpi ekki að
ráði í starfi hans. Miklu hagnýtara og
árangursríkara sé að ganga út frá því að
AÐ HALDA GLUGGANUM OPNUM
Lögreglan á Suðurnesjum hefur síðan febrúar 2013 tekið heimilisofbeldi
verulega fastari tökum með markvissari fyrstu viðbrögðum, stuðningi við
þolendur og virkri eftirfylgni. Er það gert í samstarfi við félagsþjónustuna í
sveitar félögunum á Suðurnesjum. Átakið, sem hefur fengið nafnið Að halda
glugganum opnum, er tilraunaverkefni og árangurinn virðist góður. Markmiðin
eru að bæta skráningu og vettvangsrannsókn og í samstarfi við félagsþjónustu
styðja betur við þolanda og geranda til þess að koma í veg fyrir að ofbeldið
endurtaki sig. Eitt markmið er einnig að fá geranda til að leita sér aðstoðar.
Hjá lögreglunni á Suðurnesjum er álitið að heimilisofbeldi sé ekki einkamál fólks
heldur þjóðfélagslegt mein sem beri að uppræta. Embættið hefur því meðal
annars beitt nálgunarbanni og brottvísun af heimili en þau úrræði höfðu nánast
ekki verið notuð áður. Fyrstu tíu mánuði ársins 2013 var tekin ákvörðun um slíkt
14 sinnum þar en 21 sinnum á öllu landinu.