Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2014, Blaðsíða 19

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 3. tbl. 90. árg. 2014 15
þessa menn skorti samskiptatækni þar
sem ekki þarf að nota ofbeldi. „Þetta er
sálfræðilegur vandi sem við getum unnið
á með sálfræðilegum aðferðum. Það
hefur reynst okkur gæfuríkt spor. Þetta
er hugsunarháttur sem er mjög víða
beitt á Norðurlöndunum og í Kanada.
Hugmyndafræði okkar kemur frá Noregi
en við erum hluti af því sem heitir þar
Alternativ til vold. Það hefur starfað í
yfir 20 ár og bara í Osló eru um 30
sálfræðingar starfandi við þetta. Þetta
á mjög vel við fræðin sem við höfum
skoðað og við fáum okkar þjálfun frá
Noregi að langmestu leyti.“
Ofbeldi veldur skaða
Það er alveg ljóst núorðið að ofbeldi hefur
langtímaafleiðingar fyrir þolandann. Það
kemur meðal annars fram í fræðigrein
og fræðslugrein í þessu tölublaði.
Afleiðingarnar geta verið af ýmsum toga.
„Sumir sem koma hingað segja: „Ég var
barinn sem barn og ekki beið ég skaða
af því.“ Ef þetta er maður sem hefur beitt
ofbeldi get ég alltaf sagt: „Ertu viss um
að þú hafir ekki beðið einhvern skaða?“
Það er ekki að ástæðulausu að þetta er
bannað með lögum. Það er vegna þess
að rannsóknir hafa sýnt til að mynda að
það verða sömu mælanlegu líffræðilegu
og lífeðlisfræðilegu breytingar á heilanum
hjá börnum sem búa einhvern tíma við
ofbeldi á heimilinu og börnum sem búa
við stríðsátök, eins og til dæmis í Kósóvó
þegar stríðið var og hét. Þetta kemur fram
í kvíða, tengslaröskun, óróleika, brotinni
sjálfsmynd og minnimáttarkennd. Það
kemur auðvitað fram í því að þau hafa
miklu minni stjórn á hvötum sínum. Það
eru ótalmargar slíkar afleiðingar. Síðasta
vígið sem fellur í þessum leyndarhjúp
sem umvefur heimilisofbeldi er að bæði
gerendur og þolendur viðurkenna að
þetta hafi áhrif á börnin. Hjónin segja
alltaf að börnin hafi ekkert séð, þau
hafi verið sofandi eða hjá ömmu og afa.
En það er fyrst þegar við höfum talað
saman lengi að þau skilja að þetta er
bara alveg skelfilegt fyrir börn. Eitt sem
við fagfólkið þurfum að vera vakandi fyrir,
og þá tala ég um fagfólk í víðum skilningi,
er að börn sem búa við heimilisofbeldi
munu sýna mjög svipuð einkenni og
ofvirk börn. Það er því mikilvægt að allir
sem skoða börn, hvort sem það eru
hjúkrunarfræðingar eða sálfræðingar, séu
vakandi fyrir mismunagreiningum. Því
miður eigum við fagfólk stundum erfitt
með að spyrja um ofbeldi beint.“
Hvað er til ráða?
Andrés segir að svo óendanlega margt
þarf að breytast í samfélaginu til þess
að við getum upprætt heimilisofbeldi.
„Ég held að við þyrftum að nálgast
heildræna jafnréttisumræðu miklu betur.
Við þyrftum að breyta gildunum og fara
í mýkra gildismat á hvað sé æskilegt.
Við lifum í samfélagi þar sem er stöðug
barátta um alls kyns hluti og það er
ekki mikið kynt undir nægjusemi eða
hógværð, dýpt eða kærleika. Raddir
sem heyrast um þetta eru oft álitnar
nánast hjákátlegar. Því miður er það
þannig að í öllum samfélögum hefur
heimilisofbeldi viðgengist. En auðvitað
eigum við alltaf að segja að þetta sé
eitthvað sem er algjörlega óásættanlegt.
Það er jú í rauninni ekki svo langt síðan
við fórum að tala um heimilisofbeldi. Ég
held að það skipti til að mynda rosalega
miklu máli að við segjum að við viljum
þetta ekki. Ég held að við karlmenn
höfum gríðarlega mikið að segja í þessari
umræðu með því að stíga fram og segja
að þetta sé óviðunandi og bara ekki
sérlega karlmannlegt. En það má ekki
heldur gera þessa umræðu of karllæga
því að þær konur sem eru gerendur
myndi þá hika við að koma til okkar.
Samt vitum við auðvitað að þeir sem
beita grófasta ofbeldinu eru oftast karlar.“
Til þess að ná til hinna sem hafa hingað
til ekki talið sig hafa þörf fyrir þá meðferð
sem Karlar til ábyrgðar bjóða þurfi að
halda umræðunni lifandi, til dæmis með
því að skrifa greinar og koma fram í
fjölmiðlum. „Við þurfum að láta vita að
hægt sé að gera eitthvað í þessu, að
meðferðin virki, að hægt sé að gera
eitthvað til þess að betrumbæta líf sitt.
Það er engin launung á því að öllum þeim
sem búa við heimilisofbeldi, þolendum,
gerendum og vitnum, börnum, þeim
líður ekki vel. Þetta er fólk sem gjarnan
vildi fara út úr því ef það sæi bjargráð en
flestir sjá það bara ekki,“ segir Andrés.
Einnig er mikilvægt að tala opinskátt
um ofbeldi sem á sér stað hverju sinni.
Mikilvægur liður í meðferðinni er að láta
til dæmis fjölskylduna vita og gerandi
og þolandi eru hvattir til þess að segja
öllum frá hvað hafi gerst og að þeir séu
nú að vinda ofan af því. Erfiðara er að
beita ofbeldi ef fleiri vita af því að sögn
Andrésar. „Því meira sem er rætt um
þetta því minna verður leyndarmálið en
leyndarmálið er versti óvinur þolandans.
Ef þú veist af ofbeldi, segðu frá því.
Ef þú veist að nágranninn er beittur
ofbeldi, láttu yfirvöld vita. Ef þú sérð
eitthvað óeðlilegt en ert ekki viss, láttu
barnavernd vita. Hiklaust. Við eigum
aldrei að líða þetta og við berum ábyrgð
hvert á öðru, þannig er það bara.“
Árangurinn góður
Ljóst er að náðst hefur umtalsverður
árangur á þeim árum sem Karlar til
ábyrgðar hafa starfað. Nýlega gerði
Ingibjörg Þórðardóttir félagsfræðingur
úttekt á starfseminni. Í könnun sem var
hluti af verkefni hennar sögðust 86% af
þeim körlum sem svöruðu könnuninni vera
mjög eða frekar ánægðir með meðferðina.
94% karla segjast eftir meðferð eiga
auðveldara með að halda ró sinni við
ögrandi aðstæður. Þegar rýnt er í svörin
þarf að hafa í huga að þeir sem fara á
annað borð í meðferð eru fyrir fram tilbúnir
til þess að breyta hegðun sinni. Samt sem
áður er greinilegt að meðferðin hentar
þessum hópi og hefur borið árangur.
Í könnun meðal eiginkvenna kemur
meðal annars fram að tíðni ofbeldis af
mismunandi gerðum og alvarleika hafi
minnkað úr allt að 60% fyrir meðferð í
4% eða jafnvel alveg hætt eftir meðferð.
Heimilisofbeldi er gríðarlega kostnaðar­
samt fyrir samfélagið, bæði í mannlegum
fórnum og þjáningu og í hreinum
peningum. Eins og kemur fram á bls. 13
hafa greiningar á framleiðslutapi og öðru
tapi samfélagsins sýnt háar upphæðir.
Það er því mikilvægt að yfirvöld spari ekki
aurinn og kasti krónunni við fjárlagagerð
þegar kemur að meðferðarúrræði fyrir
gerendur og þolendur ofbeldis. Vonandi
fái Karlar til ábyrgðar að lifa áfram til
gagns fyrir samfélagið.