Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2014, Blaðsíða 38

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 3. tbl. 90. árg. 201434
Hvers konar umbúðir á að setja á sárið? Þetta er oft fyrsta spurningin sem kemur
upp í huga hjúkrunarfræðinga sem meðhöndla sár. Þótt færa megi rök fyrir því
að önnur atriði séu mikilvægari þegar kemur að því að græða sár, svo sem að
skoða bakgrunn og sögu þess sem er með sárið og svo að hreinsa það upp og
þvo, þá er það samt svo að umbúðir eru mikilvægur hluti sárgræðslunnar.
Framboð á alls kyns umbúðum er mjög
mikið og er sífellt að aukast. Alltaf verður
erfiðara og erfiðara að finna hinar einu
„réttu“ umbúðir. Sannleikurinn er þó sá
að ekki eru til neinar einar réttar umbúðir
sem henta fyrir öll sár. Ekki er heldur
hægt að segja að aðeins ein tegund
umbúða henti fyrir tiltekið sár heldur eru
oft nokkrar tegundir sem koma til greina
hverju sinni.
Umhverfi sársins
Þegar við veljum réttar umbúðir þurfum
við fyrst að ákveða hvað það er sem við
viljum að þær geri fyrir sárið. Tilgangur
umbúða er að gera umhverfi sársins
þannig að það geti gróið. Umhverfi
sársins þarf að vera hæfilega rakt,
hitastig og sýrustig hæfilegt, og útiloka
þarf bakteríur og óhreinindi frá sárinu.
Langflestar umbúðir sem eru í boði eru
til þess gerðar að hafa sem mesta stjórn
á rakaumhverfi sársins en það skiptir
mjög miklu máli í sárgræðslu. Það er
almennt viðurkennt að sár gróa betur
þegar þau eru hæfilega rök, ekki of blaut
og ekki of þurr. Þegar sáraumhverfið er
hæfilega rakt hvetur það til niðurbrots
dauðra vefja og hraðar myndun nýs vefs,
bæði holdgunarvefs (granulation tissue)
og húðþekju (epithel). Hæfilegur raki
minnkar einnig hættu á sýkingu, hindrar
myndun fíbrinskána og getur dregið úr
verkjum í sárinu. Umbúðir geta stjórnað
rakanum með því að draga til sín þann
vessa sem kemur úr sárinu og koma í veg
fyrir að hann skaði nýjan vef eða heila húð
í kringum það. Umbúðir geta líka lokað
sárið af og komið í veg fyrir að loft leiki um
Eyrún Ósk Guðjónsdóttir, eyrunosk@lsh.is
það og það þorni upp og þær geta einnig
veitt sárinu raka ef það er of þurrt.
Til þess að einfalda málin þegar komið er
að vali á umbúðum er gott að skipta þeim
í sex flokka sem allir hafa ólíka eiginleika
sem henta ólíkum sárum. Þessir sex
flokkar eru: Svampar, þörungar og trefjar,
rakagel, kökur, filmur og snertilög. Þrátt
fyrir að málin séu einfölduð hér með
þessum sex flokkum eru margar tegundir
sem geta tilheyrt fleiri en einum flokki.
Svampar
Svampar eru gerðir úr pólýúretanefni
sem er mjög rakadrægt. Á ytra byrði
svampa er filma sem er ógegndræp
fyrir bakteríum og vökva en hleypir út
rakagufum. Svampar henta því vel á
mikið vessandi sár en einnig er hægt að
nota þá á sár sem eru lítið eða í meðallagi
vessandi. Þeir festast nær aldrei í sári.
Sumar tegundir hafa sílikonlag innst sem
veldur því að svampurinn loðir við húðina
í kring en límist þó ekki fast og hentar því
vel ef húðin er viðkvæm. Svampar draga
vökva í sig beint upp af sári og halda vel
í vökvann en það veldur því að sárið sjálft
helst rakt en húðin í kring verður þurr.
Hægt er að sveigja og klippa svampa og
laga þá að sárinu þannig að þeir henti
stærð og staðsetningu þess. Einnig er
hægt að fá þá fyrirframtilsniðna sem
passa til dæmis á hæla, olnboga eða
SÁRAUMBÚÐIR