Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2014, Blaðsíða 47

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 3. tbl. 90. árg. 2014 43
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
… miðað við það hvað þetta er allt flókið er meiri þörf á að
æfa oftar, ekki bara vera með einhverja ágæta möppu þar
sem maður getur lesið sér til heldur að hafa æfingar …
Í tveim rýnihópum kom fram sú hugmynd að búta þjálfunina
niður í ákveðna verkþætti og þar þótti mikilvægt að koma þeim
hlutum sem sjaldan eru notaðir inn í daglegt starf, til dæmis að
nota bráðaflokkunarspjöldin af og til í daglegu starfi. Að koma
sjaldgæfum hlutum inn í daglegt starf þótti auka líkurnar á að
starfsmenn kynnu að nota þá þegar á reyndi.
… þá er hægt að halda þessu gangandi og lifandi og þetta
verði ekki eitthvað sem maður bara hugsar út í einu sinni á ári.
Það æfingaform sem flestir voru hrifnastir af var stórslysaæfing,
annaðhvort innan sjúkrahússins eða með þátttöku
viðbragðsaðila utan þess. Aðeins helmingur þátttakenda í
rýnihópunum höfðu þó tekið þátt í slíkum æfingum, flestir úr
röðum starfsmanna á slysa­ og bráðamóttöku. Allir töldu þær
mjög gagnlegar, sérstaklega til þess að sjá hvað það er sem
fer úrskeiðis. Stórslysaæfingar eru dýrar og mannaflafrekar
og í öllum rýnihópum kom fram að af þeim sökum væri ekki
gerlegt að hafa slíkar æfingar nema á tveggja til þriggja ára
fresti. Mikilvægt væri því að leita annarra leiða til að halda
vöku starfsmanna yfir hlutverki sínu í viðbragðsáætlun SAk og
veita þeim tækifæri til þjálfunar. Ekki væri ásættanlegt að vera
einungis með viðbragðsáætlun, eða bókina eins og hún er svo
oft kölluð, án frekari aðgerða til að tryggja að starfsmenn næðu
að tileinka sér innihald hennar.
Hluti þátttakenda taldi að sú fræðsla sem nú er í boði á
sjúkrahúsinu um stórslysaþjálfun væri bara aðgengileg fyrir
lækna og starfsmenn slysa­ og bráðamóttökunnar en fannst
að aðrir áhugasamir starfsmenn ættu að fá að taka þátt
ef þeir vildu. Gott væri að bæta almenna þekkingu meðal
hjúkrunarfræðinga á sjúkrahúsinu í viðbrögðum við slysum og
á almannavarnakerfinu.
... þetta er ekki einkamál slysó ... það er miklu betra
ef við erum að vinna á sjúkrahúsi sem heild að allir
hjúkrunarfræðingar hafi sömu grunnþekkingu, ekki gott
að bara þessi kunni þetta … við verðum auðvitað ekki
sérfræðingar í öllu … en grunnþjálfun hjálpar.
Í einum hóp kom fram það sjónarmið að yfirstjórn sjúkrahússins
þyrfti að átta sig á því að það er hún sem ber ábygð á að
starfsmenn hljóti kennslu og þjálfun við hæfi. Stofnunin þyrfti
að gera þjálfun að skyldu og birta þjálfunaráætlun árlega svo
að starfsmenn gætu gert ráð fyrir æfingum í skipulagi sínu.
UMRÆÐUR
Viðbragðsgeta í kjölfar stórslysa og hamfara stjórnast
af mörgum samverkandi þáttum en eins og kom fram í
rýnihópum gegnir stjórnandinn lykilhlutverki. Hlutverk hans
hefur þó verið vanmetið í umræðunni um þjálfun í stórslysa­ og
hamfaraviðbúnaði. Áhersla hefur verið á þjálfun í sérhæfðum
verkum eins og áverkamati og bráðaflokkun. Vissulega er
mikilvægt að starfsmenn geti unnið slík sérhæfð verk en sú
þjálfun kemur að takmörkuðu gagni ef stjórnun og samhæfing
aðgerða er ekki styrk. Á Íslandi hefur lítið farið fyrir skrifum eða
umræðu um þessi mál en með því að meta þjálfunarþörf og
forgangsraða aðgerðum er hægt að skipuleggja kerfisbundið
menntun og þjálfun í þessum mikilvæga málaflokki (McKibbin
o.fl., 2011).
Viðbragðsgeta
Smæð Sjúkrahússins á Akureyri hefur að mati þátttakenda
talsverð áhrif á viðbragðsgetu þess. Bent var á að atburður
þyrfti ekki að vera stór til þess að flokka mætti hann sem
stórslys á mælikvarða Sjúkrahússins á Akureyri og er það
í samræmi við skrif Manley o.fl. (2006) og Roccaforte og
Cushman (2007) sem benda á sérstöðu lítilla sjúkrahúsa í
viðbragði við stórslysum og hamförum.
Í einum rýnihóp var bent á mikilvægi þess að endurskoða
viðbragðsáætlunina með það í huga að hún nái yfir atburði
sem krefjast aukinna úrræða án þátttöku viðbragðsstjórnar
og almannavarna. Er það í samræmi við skrif Roccaforte
og Cushman (2007) en þeir leggja til að atburðum sé skipt
upp í nokkra flokka og að viðbragðsáætlanir séu þannig úr
garði gerðar að þær nýtist í daglegu starfi þegar álag verður
óvenjulega mikið.
Teymisvinna og stjórnun
Fram kom í rýnihópum að mikilvægt væri að þjálfa starfsmenn
í samvinnu, samskiptum og stjórnun. Það samræmist skrifum
Manley og félaga (2006) en þar er lögð áhersla á að lítil
sjúkrahús ættu að einbeita sér að þjálfun sem byggist á þeim
þáttum sem eru sameiginlegir öllum stórslysum eða hamförum
en það eru samskipti, stjórnun og samvinna. Niðurstöðurnar
benda enn fremur til þess að þjálfun starfsmanna í teymisvinnu
sé ákjósanleg aðferð til að auka gæði þjónustunnar og þar
með öryggi sjúklinga í viðbragði við stórslysum og hamförum
en finna má því stuðning í skrifum Rosen o.fl. (2008), Weaver
o.fl. (2010) og Williams o.fl. (2008). Í rýnihópum var bent á
mikilvægi þess að stjórnendur væru þjálfaðir í sínu hlutverki,
en á þeim tíma sem rannsóknin var gerð var engin slík þjálfun
í boði fyrir stjórnendur á Sjúkrahúsinu á Akureyri. Úr því
hefur nú verið bætt að einhverju leyti með auknum æfingum.
Reynsla úr raunverulegum hamförum erlendis hefur leitt það
í ljós að veikleika má finna í stjórnun innan sjúkrahúsa og að
stjórnendur skortir sérhæfða þjálfun (Chapman og Arbon,
2008; Kaji o.fl., 2008; Riba og Reches, 2002).
Hlutverk
Niðurstöður úr rýnihópum eru í samræmi við skrif erlendra
fræðimanna þar sem því er lýst að heilbrigðisstarfsmenn séu
yfirleitt lítt kunnir viðbragðsáætlunum sinnar stofnunar og efist
gjarnan um eigið ágæti til starfa í stórslysum og hamförum
(Reilly og Markenson, 2009; Subbarao o.fl., 2008). Talsverðar
líkur eru á því að starfsmenn verði að gegna öðrum hlutverkum
í kjölfar stórslysa eða hamfara en þeir eru vanir. Sú staðreynd
krefst þess að nákvæmari viðbragðsáætlun sé gerð, skilgreind