Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2010, Qupperneq 46

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 4. tbl. 86. árg. 201042
dæmis vökvagjöf í æð eða sýklalyfjagjöf.
Starfsmaður fylgir meðferðarferlinu en
skráir ástæður þess að hann ákveður að
víkja út frá því. Því verður meðferðarferlið
einstaklingsmiðað þótt það sé vissulega
staðlað. Notkun meðferðarferlisins krefst
þess að reglulegt mat sé gert og felur í
sér stöðuga ígrundun, áskoranir, gagnrýna
hugsun, ákvarðanatöku og beitingu
klínískrar færni (Ellershaw og Wilkinson,
2003; McNicholl o.fl., 2006).
Hafa verður í huga að ef ástand sjúklings
breytist til batnaðar eftir að meðferðarferlið
er tekið í notkun er nauðsynlegt að
endurskoða markmið meðferðar og getur
það meðal annars falið í sér að taka á
sjúkling af meðferðarferlinu þar sem hann
er ekki lengur talinn deyjandi. Algengt er að
um 2–3% sjúklinga, sem fara á ferlið, séu
teknir af því aftur. Reynsla frá líknardeildinni
í Kópavogi fyrir árið 2009 styður þetta.
Þegar notast er við leiðbeinandi ferli eins
og meðferðarferlið verður að hafa í huga
að heilbrigðisstarfsfólk verður alltaf að
beita þekkingu sinni og dómgreind þegar
ákvarðanir og mat er gert og horfa á
einstaklingsbundnar þarfir deyjandi
sjúklings og aðstandenda hans. Þannig er
unnið að því að stuðla að bestu mögulegu
umönnun og meðferð við lífslok.
Helsta gagnrýni, sem fram hefur komið
á ferlið, er að verið sé að staðla of mikið
þá umönnun og meðferð sem veitt er
við lok lífs. Í því sambandi má benda á
að einungis er um leiðbeiningar að ræða
og skráning frávika gefur möguleika á
einstaklingsfrávikum. Notkun ferlisins
verður því aldrei betri en þekking og færni
þess sem notar ferlið og mikilvægt er að
fræðsla til starfsfólks fylgi innleiðingu á
meðferðarferlinu. (Taylor, 2005).
Gæðaverkefni á þremur deildum
Landspítala
Þrjár deildir á LSH tóku þátt í innleiðingu
meðferðarferlisins sem gekk í stórum
dráttum út á að:
• Gera mat á núverandi skráningu á
síðustu dögum eða klukkustundum
lífs. Úttekt var gerð úr sjúkraskrám 20
látinna einstaklinga á hverri deild.
• Innleiða ferlið: Kynningar, fræðsla til
starfsfólks og notkun á ferlinu hafin.
• Gera úttekt á skráningu eftir að 20
sjúklingar höfðu farið á ferlið á hverri deild.
Gert var mat á skráningu úr sjúkraskrám
að fengnu viðeigandi leyfi. Undirbúningur
innleiðingar á deildunum, sem tóku þátt, fól
meðal annars í sér kynningar og umræður
um meðferðarferlið við yfirmenn og annað
starfsfólk deildanna. Þriggja stunda
fræðsla fór fram fyrir starfsfólk á deild um
meðferðarferlið og alla þætti þess. Í kjölfar
þess var byrjað að nota ferlið á viðkomandi
deild og eftir að það hafði verið notað fyrir
20 sjúklinga var aftur gerð úttekt en nú á
skráningu í meðferðarferlið.
Eins og sjá má í töflu 1 var ferlið ekki
notað fyrir alla sjúklinga sem létust á
tímabilinu. Helsta ástæða þess var að
teymismeðlimir voru ekki sammála um
að viðkomandi sjúklingur væri deyjandi.
Meðferðarferlið var því ekki tekið í
notkun en viðkomandi lést einhverjum
klukkustundum eða dögum síðar. Önnur
algeng ástæða var að viðkomandi
sjúklingi hrakaði það hratt að ekki vannst
tími til að taka meðferðarferlið í notkun.
Það kom á óvart hversu stuttan tíma
sjúklingar voru á meðferðarferlinu á líknar­
deildinni í Kópavogi (17 klst.) og á 11­E
(18 klst.) því fyrirfram var talið að sjúklingar
væru almennt greindir deyjandi fyrr. Þetta
er mun styttri tími en úttekt á landsvísu
í Bretlandi 2008/2009 sýndi þar sem
miðgildi tíma á sjúkrahúsum var 33 klst.
(13–79) og hafði þá hækkað úr 30 klst. frá
fyrri úttekt sem gerð var 2006/2007 (Marie
Curie Palliative Care Institute og Royal
College of Physicians, 2007, 2009).
Í úttekt á 15 einingum í Svíþjóð var
miðgildi tíma á ferlinu 38 klukkustundir.
Sú úttekt náði til líknarheimila (28 klst.),
heimaþjónustu (70 klst.), öldrunarheimila
(29 klst.) og spítaladeildar (19 klst.)
(Marie­Louise Ekeström, Stockholms
Sjukhem, munnleg heimild, 8. sept.
2009).
Miðgildi af þeim þremur deildum, sem
tóku þátt í gæðaverkefninu á LSH, er
18 klukkustundir og er það skemmri
tími en í Bretlandi og Svíþjóð. Ástæður
þessa geta meðal annars verið þær
að starfsfólk var að byrja að nota ferlið
og átta sig á því eða þá að almennt
eru yfirvofandi andlát greind seint á
þessum deildum. Er það í samræmi við
niðurstöður nýlegrar úttektar sem gerð
var á bráðasjúkrahúsum í Bretlandi þar
sem 49% sjúklinga eru greindir deyjandi
Tafla 1. Fjöldi sjúklinga látnir á deild eftir að 20 meðferðarferlið voru notuð, miðgildi aldurs
og tími á ferlin.
Líknardeild Kópavogi Líknardeild Landakoti Deild 11 E
Eftir 20 ferli höfðu
28 sjúklingar látist
Eftir 20 ferli hafði
31 sjúklingur látist
Eftir 20 ferli hafði
41 sjúklingur látist
Miðgildi aldurs 68 ár
(32–88)
Miðgildi aldurs 83 ár
(69–101)
Miðgildi aldurs 63,5 ár
(35–89)
Miðgildi tíma á ferlinu
17 klst. (2–140)
Miðgildi tíma á ferlinu:
43 klst. (1–177)
Miðgildi tíma á ferlinu:
18 klst. (4–171)