Þjóðmál - 01.06.2010, Blaðsíða 57

Þjóðmál SUmAR 2010 55
Þótt það væri ekki eins auðvelt og eftiráspekin
heldur var það gert í auknum mæli en um leið
var gætt óhjákvæmilegrar varúðar . Og hvers
vegna var það ekki auðvelt? Íslenskur skulda­
bréfa markaður leið fyrir þá staðreynd að út­
gef end ur skuldabréfa voru fáir og framboð
þeirra lítið . Skuldabréf bankanna voru í raun
einu skuldabréfin, sem hægt var að nálgast á
markaði í einhverjum mæli og nota sem trygg­
ingar í viðskiptum við Seðlabankann . Ríkið
hafði árin á undan greitt niður skuldir sínar .
Úti stand andi fjárhæð ríkisbréfa, ríkisvíxla og
spari skírteina í ársbyrjun 2008 var því mjög
lítil á alla mælikvarða, eða aðeins 118 milljarðar
króna . Skuldabréf Íbúðalánasjóðs enduðu flest
í bókum langtímafjárfesta á borð við lífeyris­
sjóði, sem að lögum var óheimilt að lána þau
út . Íbúðalánabréf voru lítt aðgengileg fjár mála­
stofnunum sem veðandlag, þar sem enginn
formlegur lánamarkaður var á Íslandi fyrir slík
bréf . Bankarnir héldu úti virkri útgáfu víxla
og skuldabréfa og uppfylltu þau reglur Seðla­
bankans, enda með lánshæfismat frá viður­
kennd um matsfyrirtækjum .
Í ljósi smæðar markaðarins og sterkrar láns­
hæfiseinkunnar var því í hæsta máta eðlilegt að
skuldabréf íslensku bankanna væru lögð fram
sem tryggingar í viðskiptum við Seðlabankann .
Hefði Seðlabankinn á þessum tíma sett tak­
mark anir á notkun þeirra í viðskiptum hefði
það valdið óróa um allan heim enda var þá úti­
standandi fjárhæð skuldabréfa bankanna um
6000 milljarðar króna og öruggt að nokkur hluti
þeirra lá í erlendum seðlabönkum til tryggingar
fyrir lausafjárfyrirgreiðslum . Fjármagnsmarkað­
ir lokuðust á íslensku bankana haustið 2007 .
Hefði á þeim tíma eða á mánuðunum á eftir
verið gripið til aðgerða sem drægju gæði bréfa
bankanna í efa sem tryggingar hefði það jafngilt
því að Seðlabankinn tæki bankana af lífi .
Ótryggð ar lánalínur þeirra hefðu lokast þegar í
stað og einnig öll önnur fjármögnun sem tryggð
var með skuldabréfum íslensku bankanna . Ekki
verður komist hjá að segja að vanþekking nefnd­
arinnar á bankaviðskiptum hvað þetta varðar
vekur nokkurn ugg . Bankaviðskipti byggja á
trausti . Aðgerðir aðila eins og seðlabanka eru
skoðaðar vandlega úti á markaði . Aðgerðir
gegn notkun skuldabréfa bankanna hefðu á
þessu stigi verið fullkomlega ótímabærar . Eig­
in fjárhlutföll þeirra voru með því hæsta sem
sást í bankaheiminum, og lánshæfismat, sem
allir treystu á þessum tíma, var þannig að líkur
á greiðslufalli innan 5 ára voru taldar 0,14%
af Moodys sem þá var stærsta og virtasta
matsfyrirtækið . Fullyrðingar nefndarinnar um
að fjármálafyrirtæki hafi farið í kringum reglur
Seðla bankans á þessum tíma standast ekki, enda
bersýnilega byggðar á vafasamri ráðgjöf . Nefnd­
in mun að sjálfsögðu upplýsa mig um hana,
eins og henni er skylt að gera og ég hef áður
rakið . Reglur Seðlabankans um veðlán lágu
opin berlega fyrir . Þær voru alfarið byggðar á
reglum Evrópska seðlabankans til að leitast við
að tryggja jafnræði lánastofnana á markaði, en
vegna smæðar kerfisins ákvað Seðlabanki Íslands
þó að hafa sín lánaskilyrði nokkuð þrengri en
evrópski seðlabankinn gerði .
Seðlabankinn breytti reglum um viðskipti
fjár málastofnana í þrígang á árinu 2008 . Til­
gangurinn var jafnan að fjölga þeim eigna flokk­
um, sem hæfir voru sem tryggingar og leitast
þannig við með fyllstu varúð að minnka notkun
fjármálastofnana á „óvörðum“ skuldabréfum
Aðgerðir aðila eins og seðla ­banka eru skoðaðar vandlega
úti á markaði . Aðgerðir gegn
notkun skuldabréfa bankanna
hefðu á þessu stigi verið full­
komlega ótímabærar . Eig in ­
fjárhlutföll þeirra voru með því
hæsta sem sást í bankaheiminum,
og lánshæfismat, sem allir treystu
á þessum tíma, var þannig að
líkur á greiðslufalli innan 5 ára
voru taldar 0,14% af Moodys
sem þá var stærsta og virtasta
matsfyrirtækið .