Þjóðmál - 01.06.2010, Blaðsíða 59

Þjóðmál SUmAR 2010 57
aðgerða sem forðað gætu gjald eyri smarkaðnum
frá algeru hruni . Á sama tíma hækkaði skulda­
trygg ingarálag innlendra fjármálastofnana
mikið . Auk þess hvarf vaxtamunur á markaði
fyrir gjaldeyris skiptasamninga, sem táknaði
í raun að sá markaður var hruninn . Erlendir
mót aðilar reyndu að losna við mótaðilaáhættu á
íslensku bankana en takmarkað framboð á ríkis­
skuldabréfum gerði það að verkum að eina leiðin
sem þeim var fær var að selja krónur og forða sér .
Skýr tengsl eru á milli gengisþróunar krónunnar
og trúverðugleika bankanna . Brýnt var því að
koma á stöðugleika á gjald eyrismarkaði, svo
fjármálastofnanir fengju færi á að vinna sig út úr
lausafjárþrönginni . Dýpkun gjaldeyrismarkaðar
var einnig ein af forsendum þess að innlendir
bankar gætu orðið sér út um erlent fjármagn,
enda aðgangur þeirra að lausafé bundinn við
íslenskar krónur . Seðlabankinn hóf því útgáfu
innstæðubréfa og ríkissjóður ákvað á sama
tíma að auka útgáfu ríkisbréfa til skamms tíma .
Erlendir aðilar keyptu stærstan hluta þessara
bréfa og tímabundinn stöðugleiki myndaðist á
gjaldeyrismarkaði . Í apríl og maí tók bjartsýni
nokkuð að aukast á innlendum og erlendum
markaði . Hagspekingar og greiningarmenn víða
um veröld voru ekki frá því að hið versta kynni
að vera yfirstaðið . Seðlabankanum þótti þó tæpt
að trúa því . En bankinn hélt áfram viðleitni
sinni til að stuðla að gjaldeyrisstöðugleika .
Hann gaf út innstæðubréf fyrir 75 milljarða
króna í apríl og bætti sömu upphæð við í
júní . Ríkissjóður jók útgáfu sína á ríkisbréfum
um 86 milljarða frá sama tíma í samræmi við
áður kynnta áætlun . Það er alkunna að útgáfa
innstæðubréfa og ríkisbréfa dregur laust fé út
úr bankakerfinu og inn í seðlabankann . Við
aukinni lausafjárþröng bankakerfisins þurfti því
að bregðast með aukinni fyrirgreiðslu í gegnum
daglán og veðlán bankans . Hefðu veðlánareglur
Seðlabankans verið hertar á þessum tímapunkti
hefði sú aðgerð vafalaust riðið bankakerfinu að
fullu . Enn verður að hafa það í huga að þótt
Seðlabankinn væri lengi búinn að vera svartsýnn
og vara við því hvernig mál væru að þróast og að
mikil hætta væri á að illa færi ef ekkert yrði að
gert, leit hann á það sem lagaskyldu sína að veita
fjármála­ og peningakerfinu sinn atbeina til að
haldast gangandi eins og fært væri . Því ekki
mátti gefa frá sér vonina um að þessar þrengingar
kynnu þrátt fyrir allt að vera tímabundnar . Það
er því mjög óviðeigandi og jafnvel óheiðarlegt
að gefa til kynna að þessi viðleitni bankans til
að halda lífinu í þjáðu kerfinu stangaðist á við
ugg hans um að endalokin kynnu að verða ill,
ugg sem fór vaxandi dag frá degi frá miðju ári
2007 . Seðlabankinn hafði engar upplýsingar
sem hægt var af hans hálfu að sannreyna um að
gæði eigna bankanna væru ekki þau sem sagt
var og virtustu alþjóðlegu endurskoðunarstofur
landsins staðfestu og Fjármálaeftirlitið, með allar
sínar heimildir, efaðist aldrei um í sam töl um
sínum við Seðlabankann . Aðgerðir Seðla bank­
ans gátu því ekki gengið út frá öðru en því að
um lausafjárvanda væri að ræða . Nefndin, sem
bréfið sendir til mín, á fremur að leita að sann­
leika en sök, samkvæmt þeim lögum sem hún
undirgekkst . Öll hennar viðleitni virðist hins
vegar fyrst og fremst ganga út á að finna fremur
sök en sannleika, og hlýtur hún að líta í eigin
Skuldin sem bókfærð er á Seðlabankann, og ríkið
greiðir þessari stofn un sinni með
skuldabréfi, fríaði ríkissjóð frá því
að leggja sambærilega upphæð
inn í nýju bankana eins og
Fjármálaeftirlitið hafði tilkynnt
Seðlabankanum með bréfi .
Með breyttri forgangsröðun krafna,
dregur ríkis sjóð ur úr framlögum
sínum til tryggingar inni stæðna í
samræmi við loforð hans, og lætur
vís vitandi hluta af því hagræði
lenda á sínum eigin seðlabanka .
Ríkissjóður „tapar“ því engu fé og
Seðlabankinn getur eftir sem áður
sinnt hlutverki sínu hnökralaust .