Þjóðmál - 01.06.2010, Blaðsíða 68

66 Þjóðmál SUmAR 2010
sem þeir töldu afbragð annarra . Bankastjórn
taldi strax við fyrstu skoðun að ábyrgðarlaust
hættuspil væri að lána við þessar aðstæður svo
stóran hluta gjaldeyrisforðans gegn ótryggum
veðum til banka, sem sjálfur teldi slíka aðstoð
eingöngu duga til mjög skamms tíma . Ekki var
ágreiningur um það við ríkisstjórn . Ríkisstjórnin
ákvað hins vegar að bjóðast til að leggja fram nýtt
hlutafé, á móti því að eignarhlutur eigenda yrði
skrifaður mikið niður og eigið fé bankans kæmi
þannig á móti framlagi ríkisins, en eigendur
töpuðu drjúgum hluta af hlutdeild sinni í eigin
fénu bótalaust . Þessi aðferð við stuðning við
bankakerfi í neyð af hálfu ríkisvalds var í raun
þegar orðin regla austan hafs og vestan .
Undir þessum tölulið nefnir nefndin einnig til
sögunnar athugunaratriði, sem hlýtur að vekja
verulega undrun . Þar er getið um samantekt
í bank anum, svo kallaða „Svarta bók“ sem
banka stjórn lét taka saman í því skyni að
undirbúa sig undir það ef allt færi á versta veg .
Ætla mætti að sú ákvörðun verðskuldaði hrós
fremur en annað . Þessi samantekt gat aldrei
bundið bankastjórn ina sjálfa ef neyðarástand
kæmi upp, þótt það hafi vissulega verið til
góðs gagns að hafa áður gengið í gegnum
slíka kortlagningu . Um „svörtu bókina“ segir
í inngangi hennar: „Starfsreglum þessum er
ætlað að vera leiðbeinandi fyrir starfshóp SÍ
. . .“ og síðar: „Starfsreglunum er ætlað að vera
stuðningstæki starfshópsins við mótun tillagna
til bankastjórnar . . .“ Svörtu bókinni var þannig
ekki einu sinni ætlað að vera bindandi fyrir
undirmenn bankastjórnarinnar og hvað þá
bankastjórnina sjálfa . Þessi „gátlisti“ reyndist
ágætt hjálpargagn . Þannig var fyrirkomulag
sam ráðs við aðrar fjármálastofnanir sótt í þennan
„gátlista“ svo og fréttatilkynningar sem sendar
voru út og margt fleira . Ekki er vafi á að þessi
fyrirhyggja auðveldaði alla málsmeðferð í hinu
mikla tímahraki . Þeir menn í starfshópi þeim
sem nefndur er til sögunnar og voru tiltækir
unnu vel fyrir bankann þessa yfirþyrmandi
daga . Ef þessi athugasemd er tekin alvarlega þá
er rétt að átta sig á að engin formleg beiðni um
þrautavaralán var komin fram . Skilyrði „Svörtu
bókarinnar“ um tiltekin viðbrögð voru því
tæpast fyrir hendi . Seðlabankinn hefði stofnað
til mikils óróleika, jafnvel upplausnar, ef hann
hefði farið fram úr sjálfum sér og látið sem
formleg beiðni um þrautavaralán hefði borist,
áður en það hafði raunverulega gerst . Að öðru
leyti verður ekki komist hjá að segja, að varla
getur nokkrum heilvita manni komið í hug,
að það hafi skipt einhverju, hvað þá sköpum,
um bankahrun hvort menn hefðu verið að rita
ýtarlegar fundargerðir, skrifa hver öðrum bréf,
kalla saman starfshópa og láta gera skýrslur þessa
örlagaríku klukkutíma . Sama verður að segja um
hugleiðingar nefndarinnar um að notast hefði
átt við tiltekið eyðublað þegar svona var komið!
Flest benti til að neyðarástand kynni að vera í
uppsiglingu þar sem menn urðu að bregðast
fljótt við aðstæðum og upplýsingum sem
breytt ust ört . Lýsingar á atburðarás í Bretlandi,
Banda ríkj unum og víða í Evrópu ríma algjörlega
við það sem hér var að gerast og hvaða viðbrögð
hægt var að viðhafa . Þetta var ekki æfing í
stjórn sýslu fræðum, þar sem menn geta tekið
sér ómældan tíma í að sinna hverju smáatriði
og skjöplast hvergi í skriffinnskunni . Það verður
að segja það eins og það er, að það vekur mikla
undrun ef nefndarmenn, sem hafa haft heilt ár
í að rýna í þessa atburðarás, átta sig ekki enn á
því álagi sem var á fólki þessa örlagaríku daga .
Þá var þýðingarmest að tími þess væri eingöngu
Að öðru leyti verður ekki komist hjá að segja, að varla getur
nokkrum heilvita manni komið í
hug, að það hafi skipt einhverju,
hvað þá sköpum, um bankahrun
hvort menn hefðu verið að rita
ýtarlegar fundargerðir, skrifa hver
öðrum bréf, kalla saman starfshópa
og láta gera skýrslur þessa örlagaríku
klukkutíma . Sama verður að segja
um hugleiðingar nefndarinnar
um að notast hefði átt við tiltekið
eyðublað þegar svona var komið!