Þjóðmál - 01.06.2010, Blaðsíða 101
Þjóðmál SUmAR 2010 99
skáldjöfurs Benediktssonar, á fyrstu áratugum
20 . aldarinnar .
Á Íslandi tókust á einkaeignarsinnar og
sam eignarsinnar, eins og í öðrum löndum
á 20 . öld . Sameignarsinnar klofnuðu hér
sem annars staðar í lýðræðisfélagshyggju og
einræðisfélagshyggju . Sameignarsinnar og
áhangendur þeirra einangruðu landið efna
hagslega með haftabúskap í þrjá áratugi,
frá 1930–1960 . Á því skeiði urðu nánast
engar erlendar fjárfestingar í landinu, og at
vinnulífið var drepið í dróma forræðishyggju
stjórnmálamanna og embættismanna . Við
reisnarstjórnin, 1959–1971, hóf strax á ferli
sínum að kanna vilja erlendra iðnrekenda
til verulegra fjárfestinga á Íslandi . Þegar
fréttir bárust um, að samningar við sviss
neska félagið Alusuisse um álver í Straums
vík væru að takast, ætlaði allt af göfl
unum að ganga . Alþýðubandalagið (for veri
Vinstri hreyfingarinnar græns fram boðs
og Samfylkingar) umturnaðist og Fram
sóknarflokkurinn rak harða andstöðu stefnu
gegn samningum um Íslenzka álfélagið, sem
eiga skyldi og starfrækja álver í Straumsvík við
Hafnarfjörð . Viðreisnarstjórnin, ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks, barðist fyrir
að færa Ísland til nútímans . Þvermóðska aftur
haldsafla þess tíma var réttlætt með meintri
hættu, sem Íslendingum gæti stafað af erlendu
eignarhaldi á atvinnurekstri í landinu . Þessi
öfgafulli áróður var áfram rekinn eftir hrun
síldarstofnsins og útflutningstekna 1967 og
þrátt fyrir mjög bágborið atvinnuástand og
landflótta af þessum sökum . Alþýðubanda
lagið og forverar þess, Sameiningarflokkur
alþýðu, sósíalistaflokkurinn, og þar áður
Kommúnistaflokkur Íslands, höfðu alla tíð
smjaðrað fyrir og flaðrað upp um hinar vinn
andi stéttir, þó að verkalýðsstéttirnar vildu
eðlilega lítið af þeim vita . Aðalstuðningslið
róttækrar félagshyggju kom úr hópi há skóla
fólks og opinberra starfsmanna, vernd aðs
vinnuumhverfis draumórafólks án skiln ings
á efnahagslegum staðreyndum verðmæta
sköpunar sem undirstöðu velmegunar .
Þó að vitað væri, að um ¾ vinnuaflsþarfar
álversins mundi verða sótt í raðir verkamanna
(hlutfallið er um 60% nú), þá hömuðust
vinstri menn samt gegn þessum nýju at
vinnu tækifærum hinna vinnandi stétta . Þar
véku hagsmunir íslenzkra launþega fyrir
flokkshagsmunum, en lína hafði komið frá
Leonid Brezhnev, aðalritara, í Kreml um að
hindra með öllum tiltækum ráðum, að Ísland
tengdist alþjóðlegu auðvaldi með stórfelldri
raforkusölu því til handa . Átti þessi barátta að
njóta forgangs umfram baráttuna við hersetu
Bandaríkjamanna .
Slegið var óspart á þjóðernislega strengi
Íslendinga í því augnamiði að sverta sviss
neska fjárfestinn í augum landsmanna sem
einhvers konar nútímalegan nýlendukúgara .
Dregin var upp dökk mynd af vinnustaðnum
og skrattinn málaður á vegginn í algeru
þekkingarleysi á málefninu, eins og stundum
fyrr og síðar . Hinn nýi vinnustaður verkalýðs
var uppnefndur „hausaskeljastaður“ á Alþingi
af forsprakkanum, Einari Olgeirssyni .
Með hina sögulegu geymd í bakgrunni,
sem drepið hefur verið á hér að framan, upp
tendraðist eins konar þjóðernisbarátta í mörgu
skúmaskoti gegn erlendum fjárfestingum, svo
að líkja mátti við baráttuna gegn inngöngunni
í NATO og veru herliðsins á Miðnesheiði
og víðar . Þetta er baksvið þeirrar stjórnmála
baráttu, sem háð er hérlendis um þessar
mundir um nýtingu náttúruauðlindanna
með samningum við erlenda fjárfesta um
orkunýtingu .
Um þetta ástand er við hæfi að minnast
orða Ólafs Thors, fyrrverandi formanns Sjálf
stæðisflokksins, sem hann viðhafði árið 1946,
er nefnd þekktra hagfræðinga hérlendis lagði til
við hann allsherjar áætlunarbúskap í landinu,
eins og Jakob F . Ásgeirsson rakti í vorhefti
Þjóðmála 2010 . Ólafi Thors þótti tillögur
sér fræðinganna „þröngsýnar, óraunsæjar og
barnalegar“ .
Nákvæmlega þessi einkunnarorð eiga við
þá áróðursmenn, aðallega úr hópi listafólks,
kennara og stjórnmálamanna, sem býsnast yfir
öllum framkvæmdum í landinu, er til fram fara
horfa og reistar eru á auðlindanýtingu .