Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.09.2015, Blaðsíða 14

Svipmynd
14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6.9. 2015
Á
eldhúsborðinu hennar Bryn-
hildar liggja helstu bókmenntir
okkar Íslendinga, Laxdæla,
Snorra-Edda, Egilssaga og síð-
ast en ekki síst, Njála. Við
fáum okkur góðan latte í notalegu eldhúsinu
og hún handfjatlar bækurnar. Hennar helsta
áhugamál, segir hún. Brynhildur hefur sterk-
ar skoðanir á sýn okkar á Íslendingasög-
urnar og hvernig við viljum miðla þeim til
fólksins, til barnanna okkar. „Íslendingasög-
urnar eru eign okkar allra, þetta er okkar
Shakespeare, eitthvað sem við eigum öll –
ekki bara einhverjir útvaldir, vellæsir há-
skólanördar. Sögurnar minna oft á daginn í
dag og söguhetjurnar taka oft upp á ein-
hverju ævintýralega vitlausu. Líka þeir sem
eiga að teljast gáfaðastir og menn treysta og
spyrja ráða. Ekki ólíkt því sem gerist í dag,“
segir Brynhildur og vill leggja sitt af mörk-
um.
Dómadagsdella
Hennar leið er í gegnum leikhúsið. Það voru
ófáir sem lögðu leið sína í Borgarnes árið
2008 að sjá Brynhildi leika einleik í Brák,
leikrit sem hún skrifaði. Hún sagði upp í
Þjóðleikhúsinu til að sinna þessu verkefni.
„Mörgum þótti þetta nú þvílík dómadags-
della. Að segja upp örygginu til þess að búa
til eitthvert víkingaleikrit fyrir 80 manna
baðstofuloft í Borgarfirði sem átti að frum-
sýna í janúar!“ segir hún og skellihlær. Hún
útskýrir að Sigríður Margrét Guðmunds-
dóttir og Kjartan Ragnarson sem reka Land-
námssetrið hafi komið að máli við sig með
þessa hugmynd. „Þau kveiktu stóran eld inni
í mér. Að fá tækifæri til að dufla við eign
okkar allra sem við gleymum að við eigum og
að finna tilfinningarnar í þeim. Hætta að
skoða þetta utan frá eins og gert er í skól-
um,“ segir hún og er mikið niðri fyrir og vill
breyta kennsluaðferðum í skólum varðandi
fornbókmenntir okkar. „Það er eins og með
Shakespeare, það er ekki bara þungt og erf-
itt að lesa, heldur líka fyndið og gaman.“
Saga af innflytjanda
Ákveðið var að segja sögu Þorgerðar brákar
sem var uppalandi Egils Skallagrímssonar.
Brynhildi er sagan mjög kær. „Þetta er am-
báttarsaga og innflytjandasaga, saga af
stúlku sem er rænt og hún seld í ánauð til
annars lands. Hún kemur með sína menningu
og sína kunnáttu og finnur tilfinningum sín-
um farveg í gegnum að ala upp og uppfræða
dreng sem ekki var hennar eigið barn. Og
hún ákveður að láta lífið til að bjarga lífi
hans. Hún er stórmenni og hetja. Þetta er
óður til uppalandans, til kvennanna sem
gerðu okkur að þeirri þjóð sem við erum í
dag. Hún kenndi skáldinu mál og skilning og
með því hjálpar hún honum að finna sinn til-
finningalega farveg,“ segir hún.
Ellefu línur í Egilssögu
Þegar áhuginn var kviknaður og Brynhildur
búin að samþykkja að taka að sér verkefnið
hófst mikil undirbúningsvinna. „Ég komst
fljótt að því að ég var búin að koma mér í
helvítis klandur því það eru bara ellefu línur
skrifaðar um hana í Egilssögu! En það var
búið að taka ákvörðunina. Þegar maður er
búinn að segja já, þá verður maður að standa
við það,“ segir hún hlæjandi.
Við tók níu mánaða lestur og skrif en
Brynhildur lagðist í mikla rannsóknarvinnu
til að skrifa handritið. „Leitin var gífurleg, en
fundurinn ennþá stærri. Það er það sem var
svo rosalega dýrmætt,“ segir hún en hún
fékk mikla hjálp frá mörgum fræðimönnum.
„Í gegnum rannsóknir þessa fólks opnast
þessi fjársjóðskista fyrir mér, sem endar í
tveggja tíma eins manns sýningu,“ segir hún.
Brynhildur viðurkennir að þetta hafi
stundum tekið á. „Þetta ár sem ég lék Brák
var ekkert smá ár. Þetta tók alveg gífurlega
á. Þetta var miklu erfiðara en ég hafði gert
mér í hugarlund því að einsemdin var svo
mikil. Þetta var stundum svoleiðis að ég tók
rútuna eftir æfingu í Þjóðleikhúsinu upp í
Borgarnes, lék á föstudegi, tvær sýningar á
laugardegi, tvær á sunnudegi og tók rútuna
heim á sunnudagskvöldi og var mætt á æf-
ingu á mánudagsmorgni. Og ég er fjölskyldu-
manneskja. Þetta tók mikið á og ég var mikið
veik þetta ár, fékk lungnabólgu í langan tíma.
Maður fór þetta svolítið með því að bíta á
jaxlinn. Undir svoleiðis álagi er maður bara
annað hvort heima hjá sér í rúminu eða í
vinnunni!“ segir hún hlæjandi.
Brák á svið í elsta
leikhúsi Svíþjóðar
Saga Brákar heldur áfram en Brynhildur er
nýbúin að ganga frá samningi að sölu leik-
ritsins til Dramaten, Konunglega leikhússins
í Stokkhólmi og verður Brák sett þar upp
leikárið 2016-17. Aðeins einu sinni áður hefur
íslenskt leikrit verið sett upp í þessu virta
leikhúsi, En liten ö í havet eftir Halldór Lax-
ness árið 1987, og ljóst að þetta er mikill
heiður. Brynhildur mun leikstýra verkinu
þegar að því kemur, en Hulda Jóhannsdóttir,
íslensk leikkona í Svíþjóð, mun leika Brák.
„Þetta er mjög gleðilegt því þetta er saga
sem á klárlega erindi við fleiri en okkur og
það er nú brot af sögunni sem gerist í Sví-
þjóð. Dramaten þorði og vildi endilega taka
þetta upp á sína arma sem er algerlega
geggjað. Þetta er saga sem hægt er að skoða
út frá svo mörgum sjónarhornum,“ segir hún
en það var Hulda sem sá sýninguna hér
heima og fékk hugmyndina að flytja hana út.
„Hulda hefur verið fastráðin við Dramaten í
10 ár, frábær leikkona sem er óhrædd við að
túlka sterkan karakter og vera ekki alltaf fal-
leg á sviði. Ég elska svoleiðis leikkonur!“ seg-
ir hún og skellihlær.
Brynhildur segir að uppfærslan verði að
sjálfsögðu öðruvísi á þessu stóra sviði en á
litla baðstofuloftinu. „Við notum þetta sókn-
arfæri og stækkum þetta örlítið en eftir sem
áður er þetta bara list leikarans sem er í fyr-
irrúmi og hún er ein á sviðinu, því verður
ekki breytt. Þetta er rosalega spennandi! Það
er ekki leiðinlegt að vera höfundur sem selur
verkið sitt á Dramaten,“ segir Brynhildur.
Í haust fer hún til London að kynna Brák
en hún var valin sem fulltrúi Íslands til að
kynna verk og eru það norrænu sendiráðin
sem standa að viðburðinum í sameiningu.
„Þetta er skemmtilegt og verður vonandi til
þess að vekja áhuga á norrænum leik-
ritaskrifum,“ segir hún.
Haldin útlandaþrá
Eftir að Brynhildur hafði skrifað og flutt
Brák hélt hún á vit ævintýranna og fór utan
til náms í handritagerð við Yale háskólann í
Bandaríkjunum. „Það er bara þannig að sum-
ir geta setið kyrrir og verið en ég bara get
það ekki! Það er þessi útlandaþrá, þessi þrá
að fara. Það er eldsneyti fyrir mig. Ég þarf
að fara til að koma aftur og þannig hefur það
alltaf verið. Það er voða óþægilegt, en um
leið að maður er búinn að samþykkja það þá
truflar það mann ekki lengur,“ segir hún en
upphafið að því ævintýri var þannig að Bryn-
hildur hitti Paulu Vogel, þáverandi yfirmann
leikritunardeildar Yale eftir að hún skrifaði
Brák. Paula stakk upp á því við Brynhildi að
sækja um. „Hún er algerlega stórkostleg
manneskja, eins konar tengingar-ambassa-
dör. Hún kemur fólki saman. Hún stingur í
samband út um allt,“ segir hún. Brynhildi
fannst það kjörið að fara utan eftir að æv-
intýrið með Brák lauk hér heima.
„Þarna var komin þessi ólga og ég sæki
um í Yale og Paula býður mér inngöngu sem
„research fellow“ sem þýðir bara rannsókn-
arnemandi,“ segir hún og útskýrir að slíkir
nemendur séu allir töluvert eldri og hafi
mikla reynslu í sviðslistum. Ætlast er til að
þeir miðli reynslu sinni til annarra nemenda.
Þar dvaldi hún í eitt ár undir handleiðslu
Paulu. „Mér er boðin þessi frábæra staða í
einum stærsta háskóla heims í frábærri leik-
ritunardeild. Það var nokkuð sem ekki var
hægt að sleppa,“ segir hún.
Leikur kannski vindinn
Brynhildur heldur áfram að tengjast Íslend-
ingasögunum sem eru henni svo kærar en
hún tekur þátt í uppfærslu Borgarleikhússins
á Njálu í vetur. Í kynningu frá leikhúsinu
segir: „Bardagar, ástir, hefndir og völd en
umfram allt Njála eins og þú hefur aldrei séð
hana áður!“ Blaðamaður spyr í ljósi lýsing-
arinnar hvort þessi uppfærsla verði ekki
óhefðbundin. „Ég get ekki ímyndað mér ann-
að! Þorleifur Örn leikstýrir og Mikael Torfa-
son skrifar handrit ásamt honum og Erna
Ómarsdóttir er með dansana. Þannig að
þetta verður eitthvað annað en sverð og
krossviðarskildir,“ segir hún og hlær.
Æfingar eru ekki hafnar en byrja í haust.
Blaðamaður spyr hvort hún sé búin að lesa
handritið. „Nei, nei, ég held það sé ekkert
handrit! Ég hlakka alveg gífurlega til að tak-
ast á við þetta,“ segir hún og svarar þegar
spurð út í hvaða hlutverk hún muni leika:
„Ég bara veit það ekki, kannski bara vindinn!
Þetta er óskrifað blað fyrir okkur leikarana.
Það verða líka dansarar úr íslenska dans-
flokknum. Þetta er eitthvert líffæri sem er að
byrja að anda og ég veit ekkert hvað verður.
Það er bæði eldfimt og spennandi,“ segir
hún. „Ekkert ógnvekjandi?“ spyr ég. „Jú, jú.
Starf sviðslistamanns er bara stöðugur sál-
arháski. Sérstaklega leikskáldsins! Það er
einhver sjálfspyntingarhvöt sem liggur þar
að baki. Þetta er allt endalaus sálarháski. En
það er kannski gott, það er eldsneytið sem að
drífur mann áfram.“
Óbærilega siðferðilega rangt
Brynhildur lætur sér ekki nægja að leika og
skrifa heldur hefur hún einnig reynt fyrir sér
í leikstjórn. Hún hefur leikstýrt í framhalds-
skólaleikritum en tekst nú á við leikstjórn í
atvinnuleikhúsi í fyrsta sinn. Leikritið heitir
Sími látins manns og verður sýnt í Tjarn-
arbíói í vetur en það er skrifað af kennara
Brynhildar frá Yale, Söruh Ruhl og verður
frumsýnt í apríl. „Ég lít á þetta sem rökrétt
framhald fyrir mig. Sem leikari sem leitar
lengra, bæði með skrifin og með einleiknum í
Borgarfirði. Það hefur kennt mér ansi margt.
Maður stígur út úr sínu verksviði sem bara
leikari, ef svo má segja. Og svo hef ég verið
að kenna leiktúlkunaráfanga í Listaháskól-
Í stöðugum sálarháska
BRYNHILDUR GUÐJÓNSDÓTTIR ER LEIKKONA, LEIKSTJÓRI OG LEIKSKÁLD EÐA SVIÐSLISTAMAÐUR
EINS OG HÚN KALLAR SIG. HÚN SELDI NÝLEGA RÉTTINN AÐ VERKI SÍNU BRÁK TIL KONUNGLEGA
LEIKHÚSSINS Í STOKKHÓLMI. HÚN HEFUR BRENNANDI ÁHUGA Á ÍSLENDINGASÖGUNUM SEM
HÚN SEGIR FJÁRSJÓÐ SEM EIGI AÐ KYNNA BETUR OG Á ANNAN HÁTT FYRIR ÞJÓÐINNI.
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is
* Starf sviðslista-manns er bara stöð-ugur sálarháski. Sér-
staklega leikskáldsins!
Það er einhver sjálfs-
pyntingarhvöt sem liggur
þar að baki. Þetta er allt
endalaus sálarháski. En
það er kannski gott, það
er eldsneytið sem að
drífur mann áfram.