Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.09.2015, Blaðsíða 42

Viðtal
42 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.9. 2015
F
undum okkar Nazanin Askari ber
saman á kaffihúsi í miðborginni.
Eftir að við höfum pantað okkur
hressingu stingur hún upp á því
að við setjumst út. Sól skín sann-
arlega í heiði en þekkjandi íslenska haustið
bendi ég á að það geti samt verið svolítið
svalt að sitja úti, sérstaklega fyrir mann-
eskju sam fædd er og uppalin í Íran.
„Svalt?“ spyr Nazanin undrandi. „Ekki fyrir
mig. Ég er orðinn svo mikill Íslendingur.“
Hún hlær.
Tilefni viðtalsins er sýningin Nazanin sem
frumsýnd var í Tjarnarbíói í gær eftir að
hafa verið forsýnd á leiklistarhátíðinni Lókal
í síðasta mánuði. Um er að ræða sambland
af leiksýningu og fyrirlestri sem Nazanin er
sjálf höfundur að ásamt Mörtu Nordal sem
jafnframt leikstýrir. Í sýningunni segir þessi
27 ára gamla íranska kona sögu sína en hún
flúði heimalandið vegna pólitískra skoðana
sinna í kjölfar forsetakosninganna árið 2009
og endaði eftir nokkra hrakninga á Íslandi.
„Þetta er nútímaleikhús, þar sem frásögn
mín er fléttuð saman við myndband, sem
Helena Stefánsdóttir hannar, til að gera efn-
ið skiljanlegra og áhrifameira fyrir áhorf-
endur,“ útskýrir Nazanin. „Ég er ekki að
leika, enda er ég ekki leikkona, heldur segja
frá. Ég er vön að halda fyrirlestra, fyrir
Amnesty International og fleiri samtök, um
mannréttindi og fleira í Íran, þannig að
þetta er í sjálfu sér rökrétt framhald á því
sem ég hef verið að gera.“
Alls ekki sjálfgefið
Hugmyndin kom frá Mörtu Nordal sem
langaði upphaflega að gera sýningu um inn-
flytjendur. Sú hugmynd varð að sýningu um
flóttakonu. „Ég hef verið að vinna sem sjálf-
boðaliði hjá Rauða krossinum frá því ég kom
til Íslands og Atli [Viðar Thorstensen] verk-
efnisstjóri benti Mörtu á mig. Við náðum
strax vel saman og ég ákvað að láta slag
standa.“
Það var alls ekki sjálfgefið. „Sú var tíðin
að mig langaði að gleyma öllu um fortíð
mína. Minningarnar voru einfaldlega of sárs-
aukafullar. Það var því ekki auðvelt að rifja
þetta allt upp aftur. Til að byrja með var
þetta mjög erfitt en með góðum stuðningi
frá vinum mínum varð það auðveldara. Ég
fór á flug. Marta tók viðtöl við mig og vann
upp úr þeim og ég skrifaði sitthvað sjálf.
Síðan blönduðum við þessu saman. Ætli við
höfum ekki umskrifað handritið þúsund sinn-
um.“
Hún hlær.
Nazanin segir viðbrögð hafa komið sér
þægilega á óvart. „Þú ert bara eins og at-
vinnuleikkona, átt greinilega heima á sviði,“
sagði fólk við hana og bætti við að hún hefði
greinilega mikla trú á sjálfri sér. „Það er al-
veg rétt, ég hef óbilandi trú á sjálfri mér og
er laus við alla feimni. Það er líka gaman að
heyra að fólki finnist ég eiga heima á sviði.
Það er jákvætt enda bý ég að boðskap sem
mikilvægt er að dreifa sem víðast og í því
sambandi er leikhúsið auðvitað prýðilegt
tæki. Mér ber að standa á sviði, málstað-
arins vegna. Gleymum því heldur ekki að ég
reyndi alla þessa hluti á eigin skinni. Það
var mun erfiðara en að standa á sviði og
tala um þá.“
Næstu sýningar á Nazanin í Tjarnarbíói
eru í kvöld, laugardag, og miðvikudags-
kvöldið 7. október.
Byltingin breytti miklu
Spurð hvers vegna hún hafi yfirgefið Íran
bítur Nazanin aðeins í vörina. „Sjáðu til,
sýningin fjallar um það og fólk þarf að hafa
einhverja ástæðu til að sjá hana. Þess vegna
get ég ekki farið út í smáatriði í svona við-
tali. Þetta eru þó stóru línurnar: Þangað til
fyrir 36 árum var Íran keisaraveldi en eftir
byltinguna er landið íslamskt ríki. Margt
breyttist við það og þjóðin er hvergi nærri
eins frjáls í dag og hún var fyrir byltinguna.
Allt snýst þetta um viðhorf og ég var svo
lánsöm að alast upp hjá frjálslyndum for-
eldrum. Faðir minn er blaðamaður og móðir
mín kennari og þau kenndu mér að hugsa
en ekki fylgja bara straumnum. Pólitík var
mikið rædd á mínu æskuheimili og ég hvött
til að hafa skoðun.“
Nazanin misbauð margt í samfélaginu,
ekki síst staða kvenna, og hóf ung að beita
sér fyrir umbótum. Hún er róttæk að upp-
lagi og fór snemma að taka þátt í mótmæl-
um. „Þetta kemur frá hjartanu, ég þoli ekki
að sjá kúgaða konu og áskil mér rétt til að
hjálpa henni. Alltént reyna mitt besta til
þess. Konur eiga ekki að sætta sig við það
að vera kúgaðar. Þess vegna hvatti ég konur
í Íran til að nýta kosningarétt sinn og koma
út af heimilunum. Taka þátt. Hvernig getur
það verið glæpur?“
Nazanin segir undirtektir almennt hafa
verið góðar. Íranskar konur séu sterkar að
upplagi og komi með tímanum til með að
sækja rétt sinn. „Íranskar konur voru einu
sinni frjálsar og auðvitað vilja þær end-
urheimta frelsið. Þetta er spurning um sam-
stöðu. Margt smátt gerir eitt stórt. Ég er
ein rödd, nái ég til tíu kvenna, ná þær von-
andi til hundrað og þær aftur til þúsund. Og
þannig koll af kolli.“
Nazanin nam enskar bókmenntir í háskóla
í Íran og því meira sem hún las, þeim mun
Glæpur
að hvetja
konur?
SEX ÁRUM EFTIR AÐ NAZANIN ASKARI VAR HRAKIN FRÁ HEIMALANDI
SÍNU, ÍRAN, VEGNA PÓLITÍSKRA SKOÐANA SINNA STENDUR HÚN Á
ÍSLENSKU LEIKSVIÐI OG REKUR SÖGU SÍNA. HÚN VIÐURKENNIR AÐ ÞAÐ
HAFI VERIÐ SÁRSAUKAFULLT AÐ LÍTA YFIR FARINN VEG EN
NAUÐSYNLEGT FYRIR ALLAR ÞÆR KONUR SEM BÚA VIÐ KÚGUN OG
HAFA ENGA RÖDD, Í ÍRAN OG HVARVETNA.
Texti: Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Mynd: Kjartan Þorbjörnsson golli@mbl.is