Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.09.2015, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.9. 2015
*Með frumvarpi þessu er leitast við að skerpa og styrkjastjórnsýslu menntamála, gæðastarf og þjónustu viðskólana. Illugi Gunnarsson á Alþingi ÞjóðmálEYRÚN MAGNÚSDÓTTIR
eyrun@mbl.is
Lítið fór fyrir því í fjölmiðlumþegar Menntamálastofnunvarð til með lagasetningu á
Alþingi í júlí síðastliðnum en breyt-
ingin er þó töluverð og engin logn-
molla var um málið í stjórnsýslunni.
Tvær eldri stofnanir, Námsgagna-
stofnun og Námsmatsstofnun, voru
lagðar niður og að auki voru nýrri
stofnun færð önnur verkefni á sviði
stefnumótunar í menntamálum sem
áður voru unnin í mennta- og menn-
ingarmálaráðuneyti. Fjórir starfs-
menn fóru úr ráðuneytinu yfir til
Menntamálastofnunar en þar starfa
alls um 70 manns. Menntamála-
stofnun tekur formlega til starfa og
kynnir starfsemi sína og skipulag í
byrjun október.
Fjöldi athugasemda kom fram við
tilteknar greinar frumvarpsins til
laga um stofnunina þótt umsagnir
hafi í heild verið jákvæðar. Ekki var
beinlínis deilt um þörfina á nýrri
stofnun, heldur frekar um fram-
kvæmdina og skilgreiningu á hlut-
verki hennar.
Umboðsmanni Alþingis barst í
fyrra kvörtun frá starfsmanni Náms-
gagnastofnunar vegna þess að unnið
væri að breytingum á fyrri stofn-
unum án þess að lög hefðu verið sett
um nýja stofnun. Í framhaldinu hef-
ur Umboðsmaður Alþingis óskaði í
kjölfarið eftir upplýsingum frá ráðu-
neytinu um hvernig og hvers vegna
staðið var þannig að málum að flutn-
ingur starfsmanna hefði hafist áður
en lögin voru sett. Ráðuneytið hefur
þegar svarað spurningum umboðs-
manns en þær upplýsingar fengust
hjá embætti hans að ekki hefði verið
tekin afstaða til þess hvort haldið
yrði áfram með málið.
Fær tæpar 800 milljónir
á fjárlögum
Menntamálastofnun hefur úr umtals-
vert meira fjármagni að spila en
fyrri stofnanirnar tvær höfðu sam-
anlagt. Samkvæmt fjárlagafrumvarpi
eru 794,4 milljónir króna eyrna-
merktar Menntamálastofnun fyrir
árið 2016, eða um 23% meira fé en
stofnanirnar tvær samanlagt fengu
fyrir þetta ár.
Á fjárlögum fyrir árið 2015 voru
159,5 milljónir eyrnamerktar Náms-
matsstofnun en 488,9 milljónir áttu
að renna til Námsgagnastofnunar.
Samanlagt fengu þessar tvær stofn-
anir því 648,4 milljónir króna á fjár-
lögum fyrir 2015, um 32 milljónum
meira en kostaði að reka þær árið
2014.
Menntamálastofnun fær ekki að-
eins framlög tveggja niðurlögðu
stofnananna heldur eru fleiri verk-
efni færð til hennar. Færðar voru
64,5 milljónir króna af liðnum
„framkvæmd nýrrar skólastefnu“ á
fjárlögum yfir til Menntamálastofn-
unar, 16,7 milljónir færðust frá því
að vera eyrnamerktar „FS-neti, sí-
menntunarstöðvum“ yfir til stofn-
unarinnar og 30 milljónir færast til
stofnunarinnar af lið sem áður
nefndist „sérstök fræðsluverkefni.“
Ráðgjafarnefnd
í stað stjórnar
Í umræðum á Alþingi og í umsögn-
um um lög um Menntamálastofnun
fyrr á árinu kom fram ýmiss konar
gagnrýni. Meðal annars var fundið
að því að hlutverk stofnunarinnar
væri of óljóst, stjórnsýslulegt sjálf-
stæði hennar ekki tryggt, vald for-
stjóra væri víðtækt og námsefn-
isgerð væri ekki gert nægilega hátt
undir höfði í lögunum.
Þá var bent á að því að engin
stjórn er yfir stofnuninni líkt og var
með hinar fyrri en það gæti leitt til
þess að lýðræði skertist á mennta-
vettvangi hér á landi, enda væri
stofnuninni ætlað mikilvægt hlut-
verk í menntakerfinu.
Í stjórn Námsgagnastofnunar sál-
ugu áttu fulltrúa Samtök íslenskra
sveitarfélaga, Kennarasambandið og
landssamtök foreldra grunnskóla-
barna. Í stjórn Námsmatsstofnunar
átti Kennarasambandið fulltrúa auk
samstarfsnefndar háskólastigsins.
Fulltrúar þessara hópa sem eiga
hagsmuna að gæta innan mennta-
kerfisins hafa því ekki beina aðkomu
að þessari lykilstofnun gegnum
stjórnarsetu líkt og áður.
Eftir umræður í þinginu var sú
breyting þó gerð að skipuð verður
sérstök ráðgjafarnefnd við hlið for-
stjórans en í henni eiga sæti fulltrú-
ar þeirra aðila sem áður áttu sæti í
stjórnum hinna stofnananna. For-
stjóra Menntamálastofnunar er að
auki ætlað að skipa sérstök fagráð
um tiltekin verksvið stofnunarinnar.
Áhyggjur af óljósu hlut-
verki við námsgagnagerð
Stjórn Námsgagnastofnunar gerði
athugasemdir við frumvarpið og
taldi að hlutverk hinnar nýju
Menntamálastofnunar væri óljóst
þegar kemur að námsgögnum. Taldi
stjórnin brýnt að sett yrði ákvæði í
lög um hvernig standa ætti að
námsgagnagerðinni. Þetta var þó
ekki gert. Aðeins er vikið að náms-
gögnum á einum stað í lögunum um
Menntamálastofnun. Í fjórðu grein
laganna, þeirri grein sem fjallar um
verkefni stofnunarinnar, segir í lið a
að henni sé ætlað að „sjá nem-
endum í skyldunámi fyrir vönduðum
og fjölbreyttum námsgögnum og
öðrum nemendum eftir því sem
stofnuninni kann að verða falið.“
Arnór Guðmundsson forstjóri
Menntamálastofnunar segist telja að
jákvætt skref hafi verið stigið með
því að leggja niður eldri stofnanir og
búa til nýja. „Menntamálastofnun er
liður í miklum breytingum sem eru
að verða á menntakerfinu. Það er
síðan sjálfstætt viðfangsefni í fram-
haldinu að ráðast í stefnumótun og
endurskoðun á lögum um náms-
gögn. Ég hef sannfærst um það í
þessu ferli að það sé mikill ávinn-
ingur af því að sameina námsmat og
gerð námsgagna í einni stofnun og
það muni stuðla að bættri þjónustu
við skóla og nemendur á Íslandi.“
Enn er eftir að skipa ráðgjaf-
arráðið og útfæra einstök ákvæði
laganna með reglugerð sem ráð-
herra setur um starfsemi Mennta-
málastofnunar en sú vinna er nú í
gangi.
Engin stjórn
yfir nýrri
stofnun
MENNTAMÁLASTOFNUN VARÐ TIL Í JÚLÍ OG UM LEIÐ
VORU NÁMSGAGNASTOFNUN OG NÁMSMATSSTOFNUN
LAGÐAR NIÐUR. ENGIN STJÓRN ER YFIR NÝJU STOFN-
UNINNI OG FORSTJÓRI HEYRIR BEINT UNDIR RÁÐHERRA.
FORSTJÓRI VAR RÁÐINN OG STARFSMENN FLUTTIR TIL
ÁÐUR EN FRUMVARP TIL LAGA STOFNUNINA VAR RÆTT Á
ALÞINGI. DÓSENT Í OPINBERRI STJÓRNSÝSLU TELUR AÐ Í
BREYTINGUNNI FELIST AUKIN MIÐSTÝRING Í MENNTA-
KERFINU. FORSTJÓRINN SEGIR NÝJA STOFNUN JÁKVÆTT
SKREF OG AÐ ÞJÓNUSTA VIÐ SKÓLA MUNI BATNA.
Grunnskólanemar að störfum. Forstjóri nýrrar Menntamála-
stofnunar telur að taka þurfi lög um námgögn til endurskoðunar
og móta heildstæða stefnu um framtíð námsgagnagerðar.
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Ekki var auglýst eftir forstjóra
Menntamálastofnunar þegar hún
var stofnuð í sumar heldur var
búið að ráða hann tæpu ári áður
en lög um stofnunina voru sett.
Í mars 2014 var auglýst var
eftir forstöðumanni Námsmats-
stofnunar og í auglýsingu um
það starf tekið fram að sá sem
ráðinn yrði myndi verða for-
stjóri nýrrar stofnunar sem ætti
að verða til. Raunar hafði staðið
til frá því í október 2013 að
sameina stofnanirnar tvær í eina
í nýja stofnun.
Alls bárust 19 umsóknir um
starfið eftir að umsóknarfrestur
hafði verið framlengdur og í lok
júlí 2014 var svo tilkynnt um
ráðningu Arnórs Guðmunds-
sonar, sem þá starfaði sem skrif-
stofustjóra í mennta- og menn-
ingarmálaráðuneytinu, í starfið.
Arnór var svo formlega skip-
aður forstjóri Menntamála-
stofnunar hinn 4. ágúst 2015 til
fimm ára.
„Alla jafna þegar menn end-
urskipuleggja svona þá er lögð
áhersla á það að auglýsa eftir
forstöðumanni eða forstjóra.
Þetta er stofnun sem fær nýja
stöðu í menntakerfinu, sem er í
sjálfu sér þarft og gott. En þarna
hefði ekki verið óeðlilegt að
auglýsa stöðuna miðað við hvað
þetta er mikil breyting. Þessa
breytingu má m.a. sjá á því
hvernig stofnunin er að stimpla
sig rækilega inn í opinbera um-
ræðu um einstaka þætti mennta-
mála,“ segir Sigurbjörg Sigur-
geirsdóttir, dósent í opinberri
stjórnsýslu við Háskóla Íslands.
Ekki sambærileg störf
Hún segir það hafa tíðkast að
þegar stofnanir eru sameinaðar
séu störf forstöðumanna ekki
endilega aug-
lýst, enda sé
um sambærileg
störf að ræða
fyrir og eftir
breytingar. Það
eigi þó varla við
í þessu tilviki,
enda hafi ekki
aðeins verið
um sameiningu að ræða. „Þarna
er verið að draga út úr mennta-
kerfinu ákveðin hlutverk og
setja þau saman í eina stofnun.
Þetta skerpir á og breytir svolít-
ið ákveðinni dínamík í kerfinu.
Hvorki Námsgagnastofnun né
Námsmatsstofnun ein og sér
sinnti því hlutverki sem Mennta-
málastofnun er ætlað að sinna
einni, en henni er meðal annars
ætlað veigamikið eftirlits-
hlutverk.
Aukin miðstýring
með nýrri stofnun
Þetta er stofnun sem fær þannig
séð alveg nýja stöðu sem lyk-
ilstofnun inn í menntakerfinu og
í raun felst í þessari breytingu
aukin miðstýring. Þess vegna
hefði verið betra að byrja með
hreint borð og að óhlutbundin
nefnd hefði valið þann besta og
hæfasta í starfið,“ segir Sig-
urbjörg og bætir við að í orðum
hennar felist alls ekki vantraust
á núverandi forstjóra Mennta-
málstofnunar. „En fjöreggið í
stjórnsýslunni er trúverðugleiki
og traust. Þá þarf að gæta að því
að öll nálgun við svona breyt-
ingar sé þannig að hún gefi nýrri
stofnun styrk og trúverðugleika.
Stofnunin hefði þá líka fengið
meiri athygli og skilaboðin til al-
mennings um breytingar á
menntakerfinu hefðu orðið
skýrari.“
FORSTJÓRI RÁÐINN ÁÐUR EN LÖGIN VORU SETT
Sigurbjörg
Sigurgeirsdóttir