Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.09.2015, Blaðsíða 10
10 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.9. 2015
Frjáls viðskipti eru ekki aðeins uppsprettahagsældar heldur stór þáttur í frið-samlegum samskiptum manna.
Ég eyddi nýlega nokkrum dögum í Ulaanba-
atar, höfuðborg Mongólíu, sem ber þess enn
nokkur merki að hafa verið undir hæl Sov-
étríkjanna þar til þau liðu undir lok. Áratuga
vanræksla innviða blasir við og alþjóðavæð-
ingin svokallaða, sem undanfarið hefur fært
jafnvel afskekktustu bæjum vörumerki stór-
borganna, er ekki áberandi þarna. Ein helsta
verslunarmiðstöð borgarinnar skammast sín
ekkert fyrir fortíð sína frá síðustu öld og þar
er enn verslað undir merkjum ríkisins, „State
Department Store“. Það er fátt í Ulaanbaatar
sem minnir á stórkostlega sögu Mongóla í al-
þjóðaverslun með endurreisn Gengis Khan á
Silkileiðinni, þeirri miklu verslunarleið sem
teygði sig frá Evrópu yfir alla Asíu að Kyrra-
hafi. Undir forystu Gengis skáru Mongólar upp
herör gegn tollheimtumönnum, stigamönnum
og öðrum hindrunum sem voru á vegi versl-
unarinnar á 13. og 14. öld. Hina miklu land-
vinninga Mongóla á þessum tíma má ekki síst
rekja til áherslu þeirra á verslunarfrelsi sem
hafði í för með sér hagsæld, jafnvel á þeim
svæðum þar sem hernaðarbrölt þeirra hafði
skilið eftir sig sviðna jörð.
En að deginum í dag. Þrátt fyrir að frjáls
verslun sé undirstaða hagsældar um allan heim
eru þeir stjórnmálamenn enn til sem tefla fram
viðskiptabanni sem tæki til þess að ná pólitísk-
um markmiðum sínum. Rússar hafa þannig
lagt víðtækt bann við verslun með matvæli frá
löndum Evrópu. Hér á landi hafa sumir sýnt
því skilning og telja að bannið sé eðlileg hefnd-
araðgerð vegna samráðs ESB og fleiri ríkja
um að selja ekki Rússum vopn og lána ekki
peninga til ríkisbanka og ríkisfyrirtækja sem
talið er að fjármagni hernaðarbrölt Rússa yfir
landamæri. Þarna er hins vegar ólíku saman að
jafna. Aðgerðir ESB lutu ekki að neinu leyti að
almennum viðskiptum, voru hreinlega ekki við-
skiptabann, og munu ekki bitna með nokkrum
hætti á almennum borgurum Rússlands eða
annarra landa. Gagnaðgerð Rússa miðar hins
vegar beint að því að skaða hagsmuni almenn-
ings í löndunum sem hún beinist að. Það mun
vissulega takast til skamms tíma en til langs
tíma verður skaðinn mestur hjá almenningi í
Rússlandi. Hinar frjálsu þjóðir munu spjara
sig þrátt fyrir viðskiptabann Rússa. Hollensku
blóminn og íslenski makríllinn rata til nýrra
kaupenda. Tilgangi Rússa með viðskiptabann-
inu verður ekki náð.
En skaðsemi viðskiptahindrana er vænt-
anlega öllum ljós eftir sýnikennslu borg-
arstjórnar Reykjavíkur þar um. Og nú vilja Pí-
ratar bæta um betur og leggja til sniðgöngu
vara frá Kína. Er líklegt að kínverskur al-
menningur fagni því?
Viðskiptabann er sjálfsmark
* Það er aumt að ætla aðslá sig til riddara meðviðskiptabanni í nafni mann-
réttinda. Viðskiptabann er
atlaga að mannréttindum.
ÚR ÓLÍKUM ÁTTUM
Sigríður Ásthildur
Andersen
sigga@sigridur.is
Rithöfundurinn Auður Jóns-
dóttir skrifaði á Facebook: „Fólk
verður að gæta orða sinna þegar
það alhæfir um gyðinga, hvort sem
það er fólk sem
fullyrðir að gyð-
ingar upp til hópa
snúist gegn ís-
lenskum við-
skiptamönnum út
af tillögu Reykjavíkurborgar eða
fólk sem skrifar blákalt um meint
ítök gyðinga um heiminn hér á fés-
ið. Á meðal þeirra sem eru hvað
harðastir á móti tillögu Reykjavíkur
og líka á meðal þeirra sem eru
hvað harðastir með henni eru
raddir sem gera sig sekar um
grunnhyggna fordóma gagnvart því
fólki sem kallast gyðingar með því
að setja það allt undir sama hatt.
Gyðingar eru allskonar fólk, vítt og
breitt um heiminn, með allskonar
skoðanir og er margt hvert mjög
gagnrýnið á blóðugan hernað rík-
isstjórnar Ísraels í Palestínu.
Og rekstrarstjórinn Einar
Bárðarson kom nýjasta Íslands-
vininum Justin Bieber og háðs-
glósum um hann
til varnar á Face-
book: „Allir sem
þéna 60-80 millj-
ónir dollara á ári
og gefa 3-5 millj-
ónir dollara til góðgerðarmála á
ári, semja sín eigin lög og hafa selt
15 milljónir platna um allan heim
og komið fyrstu 7 smáskífunum af
fyrstu plötunni sinni á toppinn á
Billboard top 100 listann rétti upp
hönd … allir sem réttu upp hönd
geta haldið áfram að gera grín að
Justin Bieber. Hinir mega halda
áfram að æfa sig.“
Og Nanna Rögnvaldardóttir
deildi af visku sinni á Facebook:
„Vissuð þið að það er ekkert svo
óskaplega langt síðan að: a) það var
aldrei talað um lundir í eintölu, allt-
af fleirtölu (og það þurfti að út-
skýra fyrir fólki að þetta væri sama
kjötið og mörbrad) og b) lamba-
lundir töldust til innmatar og fylgdu
með þegar maður tók slátur?“
AF NETINU
Á Facebook má finna hina fjölbreytilegustu
hópa sem deila með sér sameiginlegum
áhugamálum og hugðarefnum. Þónokkuð er
um að minni byggðarlög hér á landi, skólar
og fleiri lítil samfélög haldi hópa þar sem
gamlar ljósmyndir og myndbönd eru sett
inn, ekki síst til gamans fyrir þá sem ólust
upp á staðnum og eru kannski fluttir þaðan.
Má þar meðal annars nefna hópana Gaml-
ar myndir úr Hrunamannahreppi, Gamlar
myndir úr Mosfellssveit, Gamlar ljósmyndir
úr Eyjum, Gamlar fréttir frá Árneshreppi,
Gamlar myndir frá Hraunsrétt í Aðaldal og
í hópnum Gamlar myndir úr Hafralækja-
skóla eru 500 manns sem deila með sér ljós-
myndum.
Sumir hópar sérhæfa sig í að safna sam-
an gömlum vídeóupptökum og má þar nefna
Áhugafólk um gamalt Video-myndefni frá
Ólafsvík. Í hópnum eru 600 meðlimir sem
ræða bæði hvernig best er að varðveita
gamalt VHS-myndefni frá Ólafsvík en einn-
ig getur fólk hlaðið inn myndböndum sem
það á og vill leyfa öðrum að njóta.
Meðal myndefnis er til dæmis 25 ára
gamalt myndband frá netaróðri með Svein-
birni Jakobssyni SH 10, nær 30 ára gamlar
grillveislur sem fóru fram í plássinu, svip-
myndir úr frystihúsinu frá árinu 1990, göm-
ul skólaleikrit, 17. júní-gleði frá árinu 1989
og ýmislegt sem bæði gömlum og nýjum
Ólafsvíkingum, brottfluttum sem öðrum,
þykir eflaust gaman að skoða.
Einn vinsælasti hópurinn með gömlu
myndefni á Facebook telst þó án efa vera
hópur sem kallast einfaldlega Gamlar ljós-
myndir en meðlimir telja um 11.000 og þar
birtist myndefni sem tekið er um allt land,
úti og inni. Þar er gerð sú krafa að ljós-
myndir séu úr einkaeigu eða birtar með
leyfi ljósmyndaranna séu þeir þekktir og að
myndefnið sé í það minnsta 25 ára eða
eldri.
Ljósmynd frá snjóþungum
vetri á Ólafsvík í kringum
árið 1984. Myndin er í
eigu Morgunblaðsins.
Minningar á Facebook
Í hópnum Gamlar ljósmyndir, eiga þær að vera
minnst 25 ára. Þessi er í eigu Morgunblaðsins.
Vettvangur